Dame Size - DILIP FINAL BATER FILE.p65

¢{rýft ðt‚tu
„tuyfthtrŒ™w
…t¤t™kŒMðt{e™e
333
Ë{su su y™k‚ y…th Ät{Y… su yûthƒúñ ‚u™wk Ë{„ú Ëw¾
¼u¤wk fheyu ‚tu ©enrhS™t yuf htu{™t Ëw¾™e ƒhtuƒh ™
ytðu. yuðtu áZ ¿tt™e Au ‚u™u s ©enrhS™wk æÞt™ ÚttÞ Au.
>>174>>
‘‘yt ÷tuf ™u …h÷tuf™u rð»tu Œw÷o¼{tk Œw÷o¼ þwk Au? ‚tu
©enrhS™tk MðY…™wk ¿tt™, W…tË™t, yt©Þ, rðïtË, y™wðÂ] ¥t
™u «er‚ yu y[¤ ÚttÞ yus Œw÷o¼{tk Œw÷o¼ Au ™u Ëth{tk Ëth
Au.’’ >>175>>
y™u ËíþtMºt™tu ™u Ä{o™tu yrÄfthe ntuÞ y™u rËÂØ™u
yÚtuo Þí™™u fh‚tu ntuÞ ‚u™u {æÞu ¼„ðt™™u yÚtuo «Þí™™u fh‚tu
ntuÞ ™u ‚u {æÞu ¼„ðt™™u òýe™u Þí™ fh‚tu ntuÞ yuðt nòhtu
nòh ¼u„t fheyu ‚tu ‚u {æÞu ftuEf ¿tt™e ¼„ðt™™wk MðY…,
Mð¼tð, „wý, yiïÞo ‚u yk‚u hrn‚ Au ‚tu …ý ‚u™u ‚¥ðu fhe™u
ÞÚttÚto …tu‚t™t ¿tt™™e rðþt¤‚t™u y™wËthu ftuEf òýu Au …ý
su{ Au ‚u{ ‚tu yk‚™u ™Úte …t{‚tu, ™u ¼„ðt™ …tu‚u …ý
…tu‚t™t {rn{t™t yk‚™u ™Úte …t{‚t ‚tu ƒeò ‚tu …t{us
fu{ ? yuðt Ëðtuoíf]ü nrhf]»ý …whw»ttu¥t{ ‚u{ýu y™uf ftuxe
ƒúñtkz™tk ™u ƒúñ…whtrŒf Ät{™tk su Ë{„ú yiïÞo ‚u …tu‚t™e
{qŠ‚™u ytÄe™ Au ‚u Ë{trÄyu fhe™u Œu¾tze™u ‚Útt ËnwËnw™t
EüŒuðY…u …tu‚u …tu‚t™wk Œþo™ ŒE™u y™k‚ Sð™u …tu‚t™tu Ëðtu…o he
yfthtrŒ™w¢{rýft
335
JJ Ÿæè S±æç}æÝæÚ沇ææï ç±…²„ï„Úæ}æì JJ
Ä.Äw. ytrŒ yt[tÞo ©e h½wðehS {nthts™wk
Sð™[rhºt
Ë™t‚™ Ä{o™wk hûtý fhðt {txu y™u ËkË]r‚ Útfe ‚hðt™u
EåA‚t {w{wûtws™tu™t WØth™u {txu y™u WØð Ëk«ŒtÞ™u
«ð‚toððt™u yÚtuo …hƒúñ …h{tí{t ©e Ënò™kŒMðt{eyu …tu‚t™e
yt[tÞo …Œðe W…h MÚtt…™ fhu÷t yt h½wðehS {nthts ‚u
©eS{nthts™t s ¼ºteò n‚t. ‚u yt[tÞo ðÞo™tu sL{
¼„ðt™ ©e Ënò™kŒ Mðt{eyu …tu‚t™t rð[hýÚte …rðºt fhu÷t
W¥th ftuþ÷1 Œuþ™u {æÞu ytkƒ÷eÞt2 „t{{tk Ëk. 1868 ™t
VtÕ„w™ ðŒe [tuÚt™u rŒðË ÚtÞtu n‚tu. Ëtht „wýtuÚte Ëuðt‚t y™u
Œw„woýtuÚte …ht¼ð ™rn …t{‚t y™u nk{uþt ËíÞ ƒtu÷™tht
yuðt yt yt[tÞoðÞo ƒtÕÞtðMÚtt{tk s …htu…fth fhðt{tk ‚í…h
hnu‚t yu fthýÚte s {t‚t-r…‚t™e …uXus Ëðo ÷tuftu™u r«Þ
÷t„‚t n‚t. íÞth …Ae ÞtuøÞ Ë{Þu þtMºttuõ‚ rðrÄ «{týu
1. ËhÞq™Œe™t ƒk™u ftkXt™t rðM‚th™u ftuþ÷ Œuþ fnu Au. ‚u{tk ËhÞq™tu
W¥th rf™tht™t «Œuþ™u W¥th ftuþ÷ fnuðtÞ Au.
2. ð‚o{t™ft¤u ytðw „t{™w ™t{ Er{r÷Þt r{rËh Au. A…iÞtÚte 44
rf.{e. Œwh Au.
334
yfthtrΪw
¢{rýft ðt‚tu
„tu
…t¤t™kŒMðt{e™e
{rn{tyu Ërn‚ r™ùÞ fhtÔÞtu. yuðe he‚u Ëðtuo…he ™u
MðhtxTÚtft …tu‚u ð‚uo Au yu{ «íÞût {qŠ‚ su ©enrhS ‚u{™tu
{rn{t Ë{su Au ‚u™us ©enrhS™wk æÞt™ ÚttÞ Au. Œun y™u
Œun ËkƒkÄe …ŒtÚto ‚u™u ftfrðüt ‚wÕÞ òýu ™u ftuE™t „wýŒtu»t{tk
™ ¼¤u ™u ®™Œt M‚wr‚™tu íÞt„ fhu y™u ™uºt, ©tuºt y™u ðtýe
‚u™u S‚u y™u Xufze, {~fhe, yt¤Ë, «{tŒ ‚u™u xt¤u y™u
ÞÚttÚto r™ƒeos ËtkÏÞ ™u r™ƒeos Þtu„™u òýu y™u ˃es ËtkÏÞ
™u ˃es Þtu„ ‚u™u þwØ Ëk«ŒtÞu fhe™u yuftkr‚f Ëk‚ Útfe su
Ë{su Au ‚u™u {qŠ‚™wk æÞt™ ÚttÞ Au. >>176>>
Er‚©e …wÁ»ttu¥t{ r™Á…ý ðt‚to Ëk…qýo{T >>
yt ðt‚toËthËk„ún ™t{u „úkÚt ‚u Œw„o…¥t™™u rð»tu hne™u
{U {thu ntÚtu ÷¾u÷tu Au ™u þwf{wr™™u ntÚt þtuÄu÷tu Au.
Er‚©e Ënò™kŒMðt{e rþ»Þ ©e „tu…t¤t™kŒ {wr™
rðhr[‚ ðt‚toËthËk„ún Ë{tÂ: >>
Ðíƒ}æ ÐíÜ Ú‡æ¢ ¨}æ挄}æì JJ
•••
336
{rýft ðt‚tu
©e yfthtrŒ™w
h½wðehS ¢{nthts™e
Þ¿ttu…ðe‚ ËkMfth …t{e™u Úttuzt s Ë{Þ{tk ðuŒ y™u ðuŒtk„{tk
«ðeý ÚtÞt, rðãt™e …uXu rð™ÞÚte …ý Ëk…L™ ÚtÞt y™u Þtið™™e
þtu¼t™e …uXu rððuf™e þtu¼tÚte …ý þtu¼ðt ÷tøÞt. rðãt, Ä™
y™u …rhðth™t Wíf»to…ýt™e …uXu Ëh÷ Mð¼tðÚte …ý þtu¼‚t
yuðt yt[tÞo©e h½wðehS {nthts, {Äwh y™u ftu{¤ ðtýe
‚Útt ©uc Ä{tuÚo te Ëuðfð„o™u …ý ytf»toý fh‚t. ßÞthu ¼„ðt™
©e Ënò™kŒMðt{e …tu‚u ÷tkƒt 𾂠Äthý fhu÷e, y™u Ä{o™wk
s hûtý fh™the, …h™wk (…htu…fthY…) yuf rn‚ s fh™the,
yt[tÞo™e yt¿tt «{týu ð‚oðt™t ÷ûtý™u sýtð™the y™u
ƒnth™t ÔÞðnthu fhe yt™kŒY… sýt‚e. …hk‚w yk‚h{tk W…þ{
…t{ðt™t ÷ûtýðt¤t ytí{t™t yt™kŒ™t y™w¼ð™u ÷„th
yxftÞ‚ fh™the …tu‚t™e yt[tÞo …Œðe™u ÞtuøÞ …wh»w t{tk y…oý
fhe yt™kŒ{Þ y™u {tºt …tu‚tÚte s Ëthe he‚u òýe þftÞ
yuðt …tu‚t™t rŒÔÞ yûthÄt{{tk sðt™e EåAt fhe íÞthu yt
©enrh™e ÿÂüyu „wýÞwõ‚ …tu‚t™t {tuxt y™u ™t™t ¼tE™t ƒu
…wºttu{tk s «ðuþ fÞtuo su{tk™t yuf yt[tÞoðÞo ©e h½wðehS
{nthts n‚t. y™u ƒeò yÞtuæÞt«ËtŒS {nthts n‚t.
…tu‚u ÷tkƒt 𾂠…ÞO‚ Äthý fhu÷e yt[tÞo …Œðe™u yt ƒu™u
rð»tu rð¼t„ …tze MÚtt…™ fhðt™e EåAtðt¤t ©enrhyu ‚u
ƒL™u™u …tu‚t™t …wºt…ýu Mðefthe™u yt[tÞo …Œðe …h yr¼»tuf
¢{rýft ðt‚tu
©e yfthtrŒ™w
h½wðehS {nthts™e
337
fÞtuo ‚u{tk yt ©e h½wðehS {nthts™u ©e÷û{e™thtÞý ŒuðÚte
y÷kf‚] ŒÂûtý Œuþ{tk yr¼»tuf fÞtuo y™u WØð Ëk«ŒtÞ™e «ð]Â¥t
fhtððt Y… yt[tÞo …Œðe™u Ë{…oý fhe.
yt h½wðehS {nthts™u Ëkð‚ 1882™t ftŠ‚f {tË™e
þwõ÷…ût™e yuftŒþe™u rŒðËu yt[tÞo …Œðe «t ÚtE su Ë{Þu
¼„ðt™ ©e Ënò™kŒ Mðt{e yt÷tuf{tkÚte yk‚hæÞt™ ÚtE „Þt
‚u Ë{Þ™u ythk¼e™u ©eS™e yt¿tt™u ðth{ðth Ëk¼the™u Ëí…wh»w ttu
îtht WØð Ëk«ŒtÞ™u [tu‚hV «ð‚toðe™u «r‚rŒ™ ð]ÂØ …{tzðt
÷tøÞt y™u «r‚rŒ™ ð]ÂØ …t{u÷e yt[tÞo™e Ëk…Â¥t ‚uýu fhe™u
M…]nt fhðt ÞtuøÞ ÚtÞt. ©enrh™t [hýf{¤™t yt©Þðt¤t
…h{nkËtu …ý ¼„ðt™™e yt¿tt™u Ëk¼the™u ‚u yt h½wðehS
{nthts™e yt¿tt{tk hne™u «Út{™e …uXu s Ëðo {w{wûtwytu™u y™k‚
ËŒw…Œuþu fhe™u Ëthe he‚u ƒtuÄ yt…‚t Útft ÷tuf™t rn‚ {txu
Œuþtk‚h{tk rð[hðt ÷tøÞt y™u yt[tÞoðÞo ‚u …ý yt …h{nkËtu
©enrh™t [hýf{¤™t yt©Þðt¤t Au yu{ òýe ‚u Ëðo™u rð»tu
ƒnw «u{ Œþtoð‚t Útft ËL{t™…qðof «r‚rŒ™ …qßÞ¼tð ht¾ðt
÷tøÞt. y™u …tu‚u „]nMÚtt©{{tk n‚t ‚tu …ý ‚u™wk f{o ftuE Ëft{
¼tððt¤wk ™ n‚wk fu suÚte ðtË™tY… f{o ƒkÄ™™u {txu fÕ…tÞ y™u
Ë{„ú …tu‚t™wk Sð™ yuf ©e÷û{e™thtÞý Œuð™e Ëuðt fhðt{tk
{rýft ðt‚tu
©e yfthtrŒ™w
h½wðehS ¢
{nthts™e
339
÷û{e™thtÞý Œu ð ™e «r‚ct fhtðe y™u ËtðŒt{tk ©e
htÄtf]»ýŒuð™e «r‚ct fhtðe ‚u{s ËtuhX Œuþ{tk {týtðŒh
„t{{tk ™ðwk {krŒh fhtðe™u ©enrhf]»ý {nthts™e «r‚ct fhtðe
y™u W™t{tk ©eƒt÷{wfwkŒ ¼„ðt™™e «r‚ct fhe W…htuõ‚ ‚u ‚u
«r‚ctytu™t {ntuíËð{tk ‚uytu©eyu nrh¼õ‚tu™
u tu yr‚þÞ ytŒh,
y™u «r‚ct fhðt{tk ftkE …ý M¾÷™ ™rn ÚtÞu÷wk ðirŒf f{o ‚Útt
nòhtu nòh ƒútñýtu™u s{tzðt ‚Útt ŒÂûtýtytu yt…ðe. yu
ytrŒf™u ©eS{nthts™t Ë{Þ «{týu s fÞwO n‚wk y™u yt
yt[tÞo ð Þo ™ t þtk ‚ y™u …rðºt Mð¼tðÚte ËíËk „ ™e feŠ‚
rŒ™«r‚rŒ™ ð]ÂØ …t{e™u Œhuf rŒþtytu{tk ÔÞt…e hne.
yt yt[tÞo©e™tu Ëk‚tu™e Ëuðt fhðt™tu «u{ !
yuf Ë{Þu ðh‚t÷ {krŒh{tk hnu‚t Ëk‚tu …ife{tk ftuE yuf
Ëk‚™u [th…tk[ rŒðË ‚tð™tu ËÏ‚ {kŒðtz hÌttu ‚u fthýu yL™™e
yhwr[ ÚtðtÚte ‚ux÷t rŒðË ‚u{™tÚte fkE …ý yL™ ÷uðtýwk ™rn;
…tk[{u rŒðË htrºt{tk ‚tð W‚he s‚tk yL™ s{ðt™e hwr[ ÚtðtÚte
‚u{ýu ƒtsht™tu VhËtu htux÷tu1 {tøÞtu íÞthu ‚u {tkŒt ËtÄw™e Ëuðt
fh™th ËtÄwyu …tu‚t™u íÞtk ‚u htux÷tu fhðt {txu …qh‚e Ët{„úe
™ntu‚e ‚uÚte rð[tÞwO su yt[tÞoS {nthts™t hËtuzu nðus ytrŒf
1. {he {Ët÷t ™tk¾e™u ƒ™tðu÷ htux÷tu.
338
{rýft ðt‚tu
©e yfthtrŒ™w
h½wðehS ¢{nthts™e
s ÔÞ‚e‚ fhðwk yuðtu ËŒtþÞ nk{uþt hnu‚tu y™u …h{nkË™t Ä{o
«ð‚toððt ‚Útt Ëthe rðãt™e WL™r‚ fhðe ‚Útt þtkr‚{tk hnuðwk yu
ytrŒf ‚uytu©e™t rŒÔÞ „wýtu Ëðo …h{nkËtu™u …ý ytŒh fhðt
ÞtuøÞ ÚtÞt y™u ð¤e yt yt[tÞo©eyu ¼„ðt™™tk ‚iÞth ÚtÞu÷tk
{krŒhtu{tk ‚Útt ™ðtk fhtðu÷tk {krŒhtu{tk {qŠ‚ytu …Ähtððe ‚Útt
ËíþtMºttu h[ðtk yu ytrŒfu fhe ©e nrh™e yt¿tt™u …t÷™ fh‚t
Útft ðh‚t÷ ytrŒf {krŒhtu{tk {qŠ‚ytu™e «r‚ct fhe ‚u{tk
{wÏÞ…ýu fhe™u ‚tu ðh‚t÷™t {krŒh{tk ©e ÷û{e™thtÞý Œuð™u
…z¾u îtrhft™tÚt ¼„ðt™™e «r‚ct fhtðe y™u „Z…wh™u rð»tu
huð‚e ƒ¤Œuð ‚Útt ©ef]»ý ¼„ðt™™e {qŠ‚™e «r‚ct fhtðe ‚Útt
Ätu÷hu t, „Z…wh, y™u sq™t„Z{tk ©enrhf]»ýS {nthts™e «r‚ct
fhtðe y™u ¾k¼t‚{tk ™ðwk {krŒh fhtðe ‚u {krŒh{tk ©enrhf]»ý
{nthts ‚Útt ©ehtÄtf]»ýŒuð™e «r‚ct fhtðe ‚Útt ¼Y[{tk ™ðwk
{krŒh fhtðe huð‚e ƒ¤Œuð ‚Útt ©enrhf]»ý {nthts™e «r‚ct
fhe ‚Útt Ëwh‚{tk {krŒh fhtðe™u ©e ™thtÞý{wr™ ‚Útt ©e
htÄtf]»ý Œuð™e «r‚ct fhe ‚Útt {w k ƒ E{tk {krŒh fhtðe™u
©enrhf]»ý {nthts ‚Útt htrÄftÞwõ‚ „tu÷tufrðnthe ¼„ðt™™e
«r‚ct fhtðe ‚Útt r™{tz Œuþ{tk Äh „t{{tk ™thtÞý ¼„ðt™™e
«r‚ct fhe ‚Útt ƒwht™…wh{tk ©enrhf]»ý {nthts ‚Útt ©e
340
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
Ëðo Ët{„úe {¤þu yu{ Äthe ‚u yt[tÞoS {nthts™t W‚thu „Þt
íÞtk sE ‘‘ftuE …t¤t™u fne™u nðus ytrŒf Ët{„úe {k„tðe ÷ô’’
yuðtu rð[th fhu Au ‚ux÷tf{tk ‚tu ‚u ËtÄw ÷„¼„ yÄo htºte™t
Ë{Þ{tk ¼„ðŒT æÞt™ fhe nh‚t Vh‚t ™u {t¤t Vu h ð‚t
yt[tÞo©e h½wðehS {nthts™e ™shu [zât ËtÄw™u òu‚tk s ‘‘yt
ËtÄw™u fkE …ý òuE‚wk nþu” yu{ Äthe …tu‚u s [t÷e™u ‚u™e …tËu
„Þt ™u …qAâwk ‘‘fu{ Mðt{e þwk òuEyu Au ?’’ íÞthu ‚u Ëk‚u W…htuõ‚
nfef‚ sýtðe ‚u Ëtk¼¤e yt[tÞo©eyu fÌtwk su ‘‘‚{u õÞtk [q÷tu
ˤ„tðþtu ™u õÞtk ƒÄe Ët{„úe ÷E sþtu; ‚u{tk ½ýeðth ÷t„e
sþu ™u ynª ‚tu ƒÄwk ‚iÞth Au {txu n{ýtk s htux÷tu ‚iÞth fhtðe
ht¾wk Awk. Úttuze ðth …Ae ÷E sòu’’ yt{ fnu‚tk ËtÄw …tAt
Ä{oþt¤t{tk „Þt ™u h½wðehS {nthts …tu‚u yƒtuxeÞwk …nuhe
ntÚt…„ ÄtuE [t÷ý [q÷t™u ˤ„tðe ‚iÞth fhe W…h ‚tðze {qfe™u
…Ae ƒtsht™t ÷tux{tk Úttuztu [ýt™tu ÷tux ™t¾e ykŒh nðus ‚Útt
{uÚte™tk …tkŒztk ™tk¾e ËwkŒh ÷tux ƒtkÄe™u htux÷tu fhðt ÷tøÞt.
yux÷tf{tk ‚tu yûth ¼wð™{tk …tuZ÷
u t ©enrh ‚u ðt‚™u yk‚Þto{e…ýu
òýe™u Ztur÷Þt{tkÚte ò„e™u ƒuXt ÚtÞt y™u …tu‚t™e Ëuðt{tk
r™hk‚h ‚í…h hnu™tht {wfwkŒt™kŒ ðŠý™u fÌtwk su ‘‘ƒúñ[the ! ûtwÄt
÷t„e Au {txu fkE …ý s{ðt™wk yt…tu’’ íÞthu ðŠýyu fÌtwk su,
¢{rýft ðt‚tu
©e yfthtrŒ™w
h½wðehS {nthts™e
341
f]…t™tÚt ! htºtu s{e™u s …tuZât Atu ™u ð¤e yíÞthu ûtwÄt fuðe ?
íÞthu ©enrhyu fÌtwk su ‚u ðt‚™e ¾ƒh ™Úte …z‚e …hk‚w ûtwÄt ‚tu
ƒnw s ÷t„e Au {txu „{u ‚u W…tÞ fhe s{ðt™wk ÷E ytðtu. íÞthu
ðýeo fnu su, {nthts ! yíÞthu õÞtkÚte ËkÞtu„ ƒ™þu ? …Ae
©enrhyu fÌtwk su ‘‘h½wðehS {nthts™u hËtuzu òytu íÞtkÚte
{¤þu.’’ rðïtËw ðýeo ©enrh™tk W…htuõ‚ ð[™ Ëtk¼¤e™u íÞtk
„Þt. íÞtk ‚tu h½wðehS {nthts …tu‚u s hËtuzt{tk htux÷t fh‚t
n‚t y™u …z¾u yuf htux÷tu ‚tðze{tkÚte W‚the™u ™e[u {qfu÷tu n‚tu
Ë{e…u sE ðŠýyu fÌtwk ‘‘{nthts™u ûtwÄt ÷t„e Au y™u yíÞthu
s fkE …ý s{ðt™wk {k„tÔÞwk Au.’ íÞthu yt[tÞo©eyu fÌtwk su yt
htux÷tu n{ýtk s {tkŒt ËtÄw {txu ‚iÞth fhu÷tu Au ‚u ÷E òytu ™u
{nthts™u s{tztu,ðŠý ‚u htux÷tu ÷E {nthts …tËu ytÔÞt ™u
htux÷tu s{ðt {txu ytÃÞtu; ©enrh s{ðt ÷tøÞt. s{‚tk s{‚tk
…qAâwk su yíÞthu htrºt™t Ë{Þ{tk ‚tòu htux÷tu õÞtkÚte ? yt{
…qAâtÚte ðŠýyu ËrðM‚h nfef‚ fne, ‚u Ëtk¼¤e ©enrh yíÞk‚
htS ÚtÞt ™u Úttuztuf htux÷tu s{e™u fÌtwk su, òytu íÞtk ËtÄw htux÷tu
÷uðt ytÔÞt nþu ‚u™u yt «ËtrŒ™tu htux÷tu yt…òu.yu{ fne …tu‚t™tu
htux÷tu ðŠý™t ntÚt{tk ytÃÞtu ‚u ÷E ðŠý yt[tÞo©e™u hËtuzu „Þt
{rýft ðt‚tu
©e yfthtrŒ™w
h½wðehS ¢
{nthts™e
343
yt yt[tÞo©eyu h[u÷t „úkÚttu
1. ƒth MfkÄ™tu nrh÷e÷t fÕ…‚hw su{tk ¼„ðt™ ©e
Ënò™kŒMðt{e™wk [rhºt rðM‚th…qðof Œþtoðu÷ Au.
2. ¼t𠫃turÄ™e ™t{™e Ëðo{k„¤ M‚tuºt™e ÔÞtÏÞt.
3. ¼tðtÚto «ftrþft ™t{™e s™{k„÷ M‚tuºt™e xeft.
4. rþûtt…ºte™wk ËkMf]‚ ¼t»Þ.
‚u ¼t»Þ{tk MÚt¤u MÚt¤u y«r‚…Â¥t, rð«r‚…Â¥t, yLÞÚtt
«r‚…Â¥t™tu r™»tuÄ fhðt …qðof {q¤ yr¼«tÞ «fx fhu÷tu Au.
5. ©enrhðtõÞËwÄt®ËÄw (ð[™t{]‚)™e ËkMf]‚ Ëu‚{
w t÷t
xeft EíÞtrŒ.
yt «{týu yt yt[tÞo©eyu þtMºt îtht ‚Útt ¼„ðt™™t
{krŒhtu fhðtk ‚Útt ‚u{tk {qŠ‚ytu™e «r‚ct fhðe ‚u îtht y™u Yzt
W…Œuþ îtht ÷tkƒt 𾂠…ÞO‚ WØð Ëk«ŒtÞ™e ð]ÂØ fhe™u AuÕ÷e
yðMÚtt{tk …h{tí{-MðY…{tk s yuf «er‚ su{™u ÚtÞu÷e Au yuðt
Útft ƒtÌt ð]Â¥t™u íÞt„ fhðt™e EåAtÚte …tu‚u s su{™u Þ¿ttu…ðe‚
yt…e™u ƒtÕÞtðMÚtt{tkÚte Ëk…qýo rðãtÇÞtË{tk …thk„‚ fhu÷t Au
yuðt …tu‚t™t ¼ºteò ©e ¼„ðí«ËtŒS {nthts, ‚u{™u yt[tÞo
…Œðe …h yr¼»tu f fhe™u …tu ‚ u ËðtO ‚ Þto { e …h{tí{t ©e
…whw»ttu¥t{™thtÞý ©e Ënò™kŒ Mðt{e™e {qŠ‚{tk {™™u Äthý
fhe ‚u ©eS™e ythtÄ™t fhðt{tk s ‚í…h ÚtÞt íÞth …Ae Ë{Þ
342
{rýft ðt‚tu
©e yfthtrŒ™w
h½wðehS ¢{nthts™e
íÞtk ‚tu ‚u …nu÷tk s htux÷tu ÷uðt {txu ytðe™u W¼u÷t Ëk‚™u yt[tÞoS
{nthtsu htux÷tu ytÃÞtu y™u {wfŒkw t™kŒ ðŠýyu …ý «ËtŒe™tu htux÷tu
yt…e™u fÌtwk su ‘‘ÕÞtu yt ©enrhSyu «ËtŒe™tu htux÷tu ytÃÞtu Au
™u fÌtwk Au su ‘‘{tkŒt ËtÄw™u s{tzòu yux÷u ‚tð W‚he sþu.’’ yu{
fne™u ðŠýyu ‚u htux÷tu …ý ËtÄw™t ntÚt{tk ytÃÞtu ‚u ÷E™u
Ä{oþt¤t{tk „Þt ™u «ËtrŒ™tu htux÷tu ‚Útt ƒeò{tkÚte yÄtuoyuf
{tkŒt ËtÄw™u s{tzâtu íÞthÚte ‚u ËtÄw™tu ‚tð W‚he „Þtu ‚u Vhe
ytÔÞtu s ™rn.
ƒesu rŒðË Ëk‚ nrh¼õ‚tu™e ˼t {æÞu rŒÔÞ Ztur÷Þt
W…h ©enrh rƒhts{t™ ÚtÞt y™u yt[tÞo©e …ý ˼t{tk
ytðe ©enrh™tk Œþo™ fhe …tu‚t™u ytË™u ƒuXt íÞth …Ae
©enrhyu ‚u ˼t{tk fux÷ef «Ëk„tu…t‚ ðt‚to fÞto ƒtŒ htºte™t
ƒ™tð™e ËrðM‚h nfef‚ fnu‚tk h½wðehS {nthts™e {wõ‚
fkXu «þkËt fhe su ‘‘yt[tÞo ‚tu ytðt òuEyu,’’ ‘‘fu su{ýu
y{tht Ëk‚™tu {rn{t Ë{S™u yÄo htºte{tk …tu‚u s ò‚u htux÷tu
fhe ytÃÞtu.’’ yt{ fÌtt …Ae ‚u rËðtÞ ƒeò …ý ‚u{™t
ËŒT„wýtu™e ½ýe «þkËt fhe. yt «{týu ‚u yt[tÞo©e™tu Ëk‚tu™e
Ëuðt fhðt{tk «u{ n‚tu.
344
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
Út‚tk sq™t ðMºt™e …uXu þheh™u íÞt„ fhe yûthÄt{{tk sðt™e
EåAt fh‚tk Ëðo ƒúñ[theytu ‚Útt ËtÄwytu™u ƒtu÷tðe™u Ë{Þtur[‚
W…Œuþ yt…e™u ‚Útt ©e ¼„ðí«ËtŒS {nthts™u Ëk«ŒtÞ™u
…t÷™ fhðwk yus su{tk {wÏÞ f‚oÔÞ Au yuðt yt[tÞo … Œ™u
þtu¼tð™th …h{Ä{o™tu W…Œuþ yt…e™u Ëkð‚ 1919 ™t {nt
ËwŒ ƒes™u rŒðËu ïtË su{™tu þtk‚ ÚtÞu÷tu Au. y™u ¼„ðt™™e
{qŠ‚{tk r™{ø™ ÚtÞu÷t yuðt yt ©e h½wðehS {nthts yt
þheh™tu íÞt„ fhe ©eS™t yûthÄt{{tk „Þt.
•••
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
345
JJ Ÿæè S±æç}æÝæÚ沇ææï ç±…²„ï„Úæ}æì JJ
yÚt ©e Ënò™kŒ Mðt{e Ëw™w
h½wðeht[tÞo rðhr[‚ ðt‚to ÷eÏÞ‚u
ŸæèãçÚÜëUc‡ææ² Ý}ææïÝ}æ: J
nðu÷e™wk ft{ fheyu ‚u hnuðt{tk yt…ýt W…Þtu„{tk ytðu
y™u ¼„ðt™ ¼Âõ‚ {t™u y™u òu ™ {t™u ‚tu yt…ýtu LÞtÞ1
™ …ntU[u y™u ¼kzth{tk ðthtu fhðt „Þt ‚u htux÷t s{ðt{tk
…tu‚t™t W…Þtu„{tk ytðu ™u ¼„ðt™ ¼Âõ‚ {t™u y™u òu ™
{t™u ‚tu yt…ýtu LÞtÞ ™ …ntU[u yu ytrŒf y™uf r¢Þtytu
fheyu ‚u yt…ýt W…Þtu„{tk ytðu y™u ¼„ðt™ ¼Âõ‚ {t™u
…ý ™ {t™u ‚tu yt…ýtu LÞtÞ ™ …ntU[u …ý ytðe he‚u fhu
‚tu LÞtÞ …ntU[u su, yr‚þu nu‚u fhe™u fhu ™u „ŒT„Œ fkX ÚtE™u
yr‚þu ©Øtyu fhe™u fhu ™u yu{ òýu su ‘™tþðk‚ yuðwk su yt
Œun ‚uýu fhe™u ¼„ðt™™u yÚtuo ÚtÞwk yux÷wk s {thwk ËwV÷…ýwk ÚtÞwk’
yu{ fhu ‚tu ¼„ðt™ yr‚þu ¼Âõ‚ {t™u, ™u yt…ýtu LÞtÞ
…ntU[u. y™u „]nMÚt nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u y™uf Xuftýu ¾[o fhu ™u
ftuEf ÔÞðnth ËkƒkÄe fths ytðu ™u ½h{tk ÿÔÞ ™ ntuÞ ‚tu
1. Œt¾ztu, fhu÷e Ëuðt
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
347
¼t™ rð™t™e ¼„ðt™™u Atu‚htk s{tzu Au ‚u{™u …ux{tk Œw:¾þu
™rn ? íÞth…Ae ‚u{™u Œun™e M{]r‚ ÚtE íÞthu ¼„ðt™™u Ëthtk
Ëthtk fu¤tk™tu hË s{tzðt {tkzâtu íÞthu ¼„ðt™u fÌtwk su, {tuhu
sBÞt ™u MðtŒ ytð‚tu n‚tu ‚uðtu MðtŒ nðu ™Úte ytð‚tu. yuðe
he‚u yr‚þu nu‚u fhe™u „ŒT„ŒT fkXu ÚtE™u ¼„ðt™™u yÚtuo ©Øtyu
Ërn‚ fhu íÞthu ¼„ðt™ ¾hu¾he ¼Âõ‚ {t™u ™u yt…ýtu LÞtÞ
…ntU[u. >>1>>
yt Œunu fhe™u fhðt™wk þwk Au ? ‚tu yuftkr‚f Ä{o þe¾ðtu
yu fhðt™wk Au ‚u yu™t s Ëðo ft¤™u rð»tu ™u Ëðo r¢Þt™u rð»tu
{™Ëqƒt1 fhðt òuEyu …ý yu™t ™Úte Útt‚t ™u yt Œun™e Ëuðt
fÞto™t {™Ëqƒt ÚttÞ Au ™u ht‚ rŒðË ¾ƒzŒth ÚtE™u {kzât
Aeyu su, yu™u ¾ðhtððw,k …eðhtððw,k ™ðhtððw,k …uhtððw,k ytuZtzðw,k
Ëwðhtððwk ™u s„tzðwk yu ytrŒf su y™uf he‚u yt Œun™u s Ëw¾
ÚttÞ ‚u{ fhtÞ Au. y™u ‚u™t s {™Ëqƒt ht‚rŒðË ÚttÞ Au ™u
yu {™Ëqƒt fh‚tk Úttfu …ý ™rn. ™u yu {™Ëqƒt fh‚tk ‚]ÂÂ
…ý ÚttÞ ™rn ™u ™ðe™ ™u ™ðe™ ©Øt ðÄ‚e òÞ Au. y™u yu
{™Ëqƒt fhu íÞthu $rÿÞtu™u ™u yk‚:fhý™u ¾w÷tËtu hnu ™u $rÿÞtu
yk‚:fhý Úttfu …ý ™rn ™u Ëkftu[ …ý õÞthuÞ ÚttÞ ™rn ™u
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ËkƒkÄe su su r¢Þt fhu ‚u{tk Úttfe òÞ Au ™u
#rÿÞtu yk‚:fhý Ëkftu[™u …t{e òÞ Au. >>2>>
1. ËkfÕ…
346
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
{tÚtu fhs fhe™u …ý fhu ™u ¼„ðt™™u yÚtuo ‚tu ytxt{tk1
÷ðý2 sux÷wk ÚttÞ ‚tu …ý ¼„ðt™ ŒÞt¤w Au ‚u ¼Âõ‚ {t™u
y™u òu ™ {t™u ‚tu yt…ýtu LÞtÞ ™ …ntU[u y™u ytðe he‚u fhu
‚tu LÞtÞ …ntU[u y™u ¼„ðt™ ¼Âõ‚ {t™u su, ÔÞðnth{tk
hnu‚t ntuÞ ™u ¼„ðt™™e yt¿tt ÞÚttÚto …t¤u ™u yuftŒþ r™Þ{3
«{týu ð‚uo ™u Œþ{tu ðeþ{tu ¼t„ ¼„ðt™™u yÚtuo yr‚þu nu‚u
fhe™u r™»ft{-¼tðu fhe™u yr‚þu ©Øtyu fhe™u ftZu ™u yu{
òýu su, sux÷wk …ŒtÚto ¼„ðt™™t W…Þtu„{tk ytÔÞwk yux÷wk s
{thwk ËwV÷ ÚtÞwk. yu{ fhu ‚tu ¼„ðt™ ¼Âõ‚ yr‚þu {t™u ™u
yt…ýtu LÞtÞ …ntU[u ‚u W…h rðŒwhS™e Mºte™e ðt‚ fhe su,
¼„ðt™™u rð»tu ƒnw nu‚ ‚uýu fhe™u þheh™wk ¼t™ ¼q÷e „Þtk ™u
¼„ðt™™u yr‚þu nu‚u fhe™u fu¤tk s{tzðt {tkzâtk ‚u Atuztk
s{tzu4 ™u hË hË5 …z‚tu {uÕÞtu. íÞthu rðŒwhSyu fÌtwk su, yhu
1. ÷tux
2. {eXw
3. y®nËt, yðuhe (…hMºte™tu íÞt„), {tkË ™ ¾tðw, ŒtY ™ …eðtu,
rðÄðt™tu M…þo ™ fhðtu. ytí{½t‚ ™ fhðtu, [tuhe ™ fhðe, ftuE™e
W…h r{ÚÞt f÷kf ™ {qfðw, ftuE Œuð™e ®™Œt ™ fhðe, su™w ¾…‚w ™
ntuÞ ‚u™w ¾tðw ™rn, rð{w¾™t {w¾Úte fÚtt ™ Ëtk¼¤ðe.
4. At÷, Atu‚ht
5. ðå[u™tu „¼o (ykŒh™tu ¼t„)
348
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
rð»tÞ™t ËkfÕ… ™u rð»tÞ™t {™tuhÚt y™uf ÚtÞt fhu Au
íÞtk &÷tuf ‘‘}æÝæïÚƒæÝæ¢ Ý ¨}ææ猄ÚçS„ ±¯æü²é„ïÝ挲ƒ±æçÐ Hÿæñ:
JJ Ðê‡æïü¯é Ðê‡æïü¯é ÐéÝÝü±æÝæ}æéyÐœæ²: ¨ç‹„ }æÝæïÚƒæÝ梒’ ¼tðtÚto1
fu, {™tuhÚt Útt‚tk fnu‚tk-su {™tuhÚt ‚u™e Œþ nòh ð»tuo fhe™u
…qýo‚t ™Úte Útt‚e y™u ÷t¾ ð»tuo fhe™u …ý …qýo‚t ™Úte Útt‚e.
þt nu‚w {txu ‚tu susu {™tuhÚt …qhtu fhu Ë‚u Vhe™u ƒeò nòhtu
nòh {™tuhÚt™e Wí…r¥t ÚttÞ Au ‚u nu‚w {txu {tuxt …whw»t fnu Au
su, {™tuhÚt™e Ë{tÂÂ Útt‚e ™Úte y™u {™tuhÚt™e Ë{tÂÂ
õÞthu ÚttÞ ‚tu {rn{tÞu Ërn‚ ¼„ðt™™e yuftkr‚f ¼Âõ‚ ™u
ytí{r™ctyu Ërn‚ ¿tt™ su …whw»t™t ÓŒÞ{tk ytðu íÞthu ‚u™t
{™tuhÚt™e Ë{t ÚttÞ Au. …ý ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ™u ¿tt™ ™u
yt ËíËk„ rð™t ‚tu ftuxe W…tÞu fhe™u ™u ftuxe ËtÄ™u fhe™u …ý
yu {™tuhÚt™e Ë{tÂÂ Útt‚e ™Úte, y™u ßÞthu {trÞf …ŒtÚto™t
{™tuhÚt™e Ë{t ÚttÞ, íÞthu ‚tu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚, ¿tt™,
ðihtøÞ, „wý, yiïÞo, rð¼qr‚ W…tË™t ™u y™wð]r‚ yu ytrŒf
y™k‚ ¼„ðt™ ËkƒkÄe {™tuhÚt ÚttÞ Au. su{ Œun„untrŒf ËkƒkÄe
{™tuhÚt Útt‚t ‚u fh‚tk …ý y™k‚ „ýt ¼„ðt™ ËkƒkÄe {™tuhÚt
ÚttÞ Au. >>3>>
1. yÚto :-nòhtu nòh y™u ÷t¾tu ð»tuo fhe™u …ý {™tuhÚt™e Ë{t Út‚e
™Úte, fthý fu «Út{ fhu÷t {™tuhÚttu …qýo Út‚tk Vhe™u ™ðtk ËkfÕ…tu Wí…L™
ÚttÞ Au.
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
349
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntu Þ ‚u ™ u ‚tu yu f ¼„ðt™ s
Srð‚ÔÞ1 ntuÞ ™u yuðtu ¼õ‚ ntuÞ ™u yu ËkËth{tk hÌttu ntuÞ
‚tu…ý ‚u™u ËkËth™tu «Ëk„ ÷t„u s ™rn ™u yu Ë„tËkƒkÄe, ½h,
…wºt, Ä™, Mºte, ™t‚, ò‚, ¼tE, ƒu™, yu ytrŒf{tk hÌttu ntuÞ
…ý yu ftuE™tu ™Úte. ‚u swðtu™u …ðo‚¼tE2 ‚Útt htòu¼tE3
ËkËth{tk s n‚t ‚tu…ý yu™u ÷„thu ËkËth™tu «Ëk„ ÷tøÞtu s
™rn. ™u Mºte™u ‚Útt Atufhtk™u fwfztk suðtk òÛÞtk ‚u ßÞthu
…ðo‚¼tEÞu Œtýt ƒÄt ËŒtðú‚4{tk yt…e Œuðt {tkzât íÞthu
{nthtsu …ðo‚¼tE™u fÌtwk su Atufhtk™u ðtM‚u ð»to Œntzt™t Œtýt
¾tðt Ëthwk ht¾e™u yt…tu, íÞthu …ðo‚¼tEyu fÌtwk su fýƒe™tk
Atufhtk ™u fwfztk ‚tu ßÞtk íÞtkÚte Wfhzt ƒwfhzt{tkÚte Œtýtk ¾tu‚he
¾tÞ …ý ¼qÏÞtk hnu ™rn yu{ fne™u sux÷t Œtýt ÚttÞ ‚u
ƒÄtÞ ËŒtðú‚{tk yt…e Œu‚t.yuf ð¾‚u …ðo‚¼tE™tu Œefhtu
{tkŒtu n‚tu ‚u yk‚ft¤ Ë{u ½hu {u÷e™u {nthts™u Œþo™u ytÔÞt
‚u ðt‚ {Þtht{ ¼èu ©eS{nthts™u fne ‚u {nthtsu ƒnw
X…ftu ŒeÄtu ™u fÌtwk su, ƒnw ¾tuxwk fÞwO íÞthu …ðo‚¼tEyu fÌtwk su
yu{tk þwk ¾tuxwk fÞowok ? {nthts™u Œþo™u ytÔÞt ™u {h™thtu nþu
1.
2.
3.
4.
Sððt™w «Þtus™
y„ºttE „t{™t
¾tuhtËt „t{™t
yL™ûtuºt
«.81
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
351
350
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
‚tu {he sþu ™u nwk Œþo™u ™ ytÔÞtu ntu‚ ‚tuÞ {h™thtu ntu‚ ‚tu
{he ò‚ y™u yu ‚tu Atý{tk fezt Wí…L™ ÚttÞ ™u {hu ‚u{
Atufhtk ‚tu W…su ™u {hu yu{tk þwk ¾h¾htu fhðtu ? ™u þtuf fhðtu
? yu{tk ftkE Œt¾ztu Au ? ¾tx÷t™tu …tÞtu ¼tkøÞtu ntuÞ ‚tu ‚u™tu
¾h¾htu ™u þtuf fhðtu …zu ftk su ÷tfztk Ëthwk „hâ{tk (ð™{tk)
÷uðt òðwk …zu ™u Ëw‚th …tËu …tÞtu fhtððtu …zu ‚u yu™tu ¾h¾htu
™u þtuf fkEf fhðtu …zu …ý Œefht™tu þtuf þt Ëthwk fhðtu …zu ?
yu{ ƒtuÕÞt. y™u htò¼tEyu …ý „Zzu {nthts …tËu ytðe™u
fÌtwk su, {™u ËtÄw fhtu íÞthu {nthtsu fÌtwk su, y{u fneÞu ‚u{
fhðwk Au fu ËtÄw Úttðwk Au ? íÞthu htò¼tEÞu fÌtwk su, ‚{u su{
fntu yu{ fhðwk Au. íÞthu {nthts fnu y{u ‚tu yu{ frnÞu Aeyu
su, Srð‚ …ÞO‚ …ðo‚¼tE™wk Ëtk‚e ntkftu íÞthu htò¼tEÞu …tu‚t™t
ÔÞðnth™tu íÞt„ fhe™u …ðo‚¼tE™wk Ëtk‚e ntkõÞwk ™u ‚u{™t
ÔÞðnth™wk ft{ fÞwO ™u …tu‚t™t Œefht ftkEf …qAðt ytðu ‚tu
Ët{wk swðu ™rn. ™u ftkE ƒ‚tðu …ý ™rn ™u ƒtu÷tðu …ý ™rn yu
…ý ƒnw fXý ftk su yuf „t{{tk hnuðwk ™u yuðe he‚u ð‚oðwk ½ýwk
fXý …ý ßÞthu ¼„ðt™™e {rn{tyu Ërn‚ yuftkr‚f ¼Âõ‚
™u ytí{r™ctyu Ërn‚ ¿tt™ ytðu íÞthu ftuE ðt‚ fhðe yu™u
fXý …zu ™rn. ™u yu su su r¢Þt fhu ‚Útt su su {™tuhÚt fhu ‚u
¼„ðt™ ËkƒÄk e s fhu ™u Œun„untrŒf ËkƒÄk e {™tuhÚt Ëðuo r™ð]Â¥t
…t{u Au. >>4>>
352
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
«.82
Ëðo Sð «týe{tºt™wk Yzwk EåAðwk …ý ftuE™wk ¼qkzwk ‚tu
õÞthuÞ …ý EåAðwk s ™rn yu{ fne™u ©eS{nthts™u y™u
Ëtnuƒ1 ÷tuf™u htsftux{tk {u¤t… ÚtÞtu ‚u™e ðt‚ fhe su
{nthts™u xtu…eðt¤u fÌtwk su, nu ™thtÞý Mðt{e ! nwk ‚tu Ëðth{tk
WXe™u ¾wŒt™u yu{ fnwk Awk su n{tht ƒe Yzt fhòu ™u n{tht
þºtwft ƒe Yzt fhòu. yuðwk Ëtk¼¤e™u yu™t W…h {nthts ƒnw
htS ÚtÞt. >>5>>
yuf nrh¼õ‚u …qAâwk su, ËíËk„e™tu ™u {nthts™tu ƒnw
ÿtun fh‚tu ntuÞ ‚u™t W…h ‚tu ƒnw y¼tð ð‚uo Au ™u òýeyu
yu™wk õÞthu yð¤wk ÚttÞ yu{ hnu Au, ‚u ‚tu yu x¤u yu{ ™Úte
sýt‚wk ? íÞthu ƒtuÕÞt su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u {nthts™tu
™u ËíËk„™tu ÿtun ftuE fhu íÞthu ‚u™t W…h y¼tð ‚tu hnu ¾htu
™u yk‚:fhý{tk Œw:¾ ÚttÞ ¾hwk …ý …tu‚t™e ÂMÚtr‚{tkÚte ™ef¤e
sðtÞ yuðt ðË{t ÷„tzðt ™rn suýu fhe™u yk‚:fhý{tk Wîu„
ÚttÞ ™u Ä{o, ¿tt™trŒf™tu rð[th ¼q÷e sðtÞ fu ¼„ðt™™t
{rn{t™tu ™u æÞt™ M{]r‚™tu rð[th ¼q÷e sðtÞ fu Œun #rÿÞtu
™u yk‚:fhý™t ¼tðÚte swŒt ytí{tY…u ð‚oðwk fu yûthY…u ð‚oðwk
fu ¼„ðt™™u Sðtí{t{tk ÄtÞto™tu rð[th ¼q÷e sðtÞ ™u …tu‚t™t
ÓŒt{tk ‚{1 ÔÞt…e òÞ, yux÷u ftuE Yztu rð[th ‚tu hnus ™rn.
yuðt ðË{tk ÷„tzðt ™rn. y™u yt…ýu yu™t ftkE ¼qkzt™u
EåAeyu ‚u yt…ý þwk fhe þfeyu yt…ý™u ‚tu ©eS{nthtsu
rþûtt…ºte{tk ™t …tze Au su, ftuuE™t ¼qkzt ÚttÞ yuðt ËkfÕ… …ý
fhðt ™rn. fh‚t nh‚t ‚tu yuf ©eS{nthts Au ‚u ftuE
ðt‚™e W…trÄ fhtððe nþu ‚tu…ý yu™t ntÚt{tk Au ™u yt…ý
¼„ðt™™u ¼q÷e™u fu Yzt rð[th™u ¼q÷e™u suðt ‚uðt ËkfÕ…
fhðt {tkzeyu íÞthu ¼„ðt™™u f‚ton‚to ™u yk‚Þto{e …wht õÞtk
òÛÞt Au ? y™u òu òÛÞt ntuÞ ‚tu yu{ sýtÞ su Þ®ífr[‚
su ftkE r¢Þt ÚttÞ Au ‚u ¼„ðt™™e «uhýtÞu fhe™u s ÚttÞ Au
™u ¼„ðt™ Ëðo ðt‚™u nM‚t{¤2 òýu Au ™u yt…ýu yu{
òýeÞu su ¼„ðt™ ™Úte òý‚t ‚tu yux÷e yt…ýu r™ùÞ{tk
fËh Au. ‚u W…h f]…t™kŒMðt{e™e ðt‚ fhe su yu{™u {nthts™tu
rðÞtu„ ÚttÞ íÞthu ƒnw Œw:¾ ÚttÞ íÞthu „wýt‚e‚t™kŒMðt{eyu
fÌtwk su, ŒtŒtu¾t[h, Ëtu{÷tu¾t[h, ™u Ëwhtu¾t[h ‚{tht r{ºt
Au ‚u yu{™u ‚{u fntu ‚tu yu {nthts™u fnu ‚tu ‚{™u {nthts
…tËu ™u …tËu ht¾u. íÞthu f]…t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, yu{ fnuðtÞ
™rn r™ùÞ{tk ƒtÄ ytðu. ŒtŒtu¾t[h fnu íÞthu s {nthts
1. Ëh{t÷f{ Ëtnuƒ (yk„úus „ð™oh)
1. ykÄfth
2. ntÚt{tk ytkƒ¤w ht¾eyu ™u suðw M…ü Œu¾tÞ ‚u{
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
353
òýu ™u y{Útt þwk ™Úte òý‚t ? {nthts‚tu Ëðo ðt‚™u nM‚t{¤
òýu Au ™u {nthts™e yk‚Þto{e þÂõ‚yu fhe™u y™k‚ ftuxe
ƒúñtkz ™u y™k‚ ftuxe ƒúñtkz™t Sð Eïh™e r¢Þt ‚u «ð‚uo Au.
{txu yt…ýu ftuE ðt‚™e ®[‚t ht¾ðe ™rn, yt™kŒÚte ¼„ðt™™wk
¼s™ M{hý æÞt™ fÞto fhðwk. >>6>>
¼„ðt™™e ŒÞt™tu …th ™u yk‚ ™rn ™u Sð™t yð„wý™tu
…th ™u yk‚ ™rn ‚u swðtu™u {nthts õÞtk «„x ÚtÞt ™u ŒÞt fhe™u
yt Œuþ{tk ytðe™u yt…ý™u Œþo™ ŒeÄtk ‚u {tuxe {tuxe ™ŒeÞtu ™u
{tuxt {tuxt ™Œ1 W‚he2™u ™u {tuxt {tuxt …ðo‚ ™u {tuxtk {tuxtk ð™3
W‚he™u ™u {tuxe {tuxe Ítze4 ™u {tuxtk {tuxtk yhÛÞ5™u W‚he™u {tuxtk
{tuxtk þnuh ™u {tuxt {tuxt Œuþ™u W‚he™u ytkne ytðe™u yÄ{o™tu
WåAuŒ6 fhe™u yuftkr‚f Ä{o™wk MÚtt…™ fÞwO. >>7>>
©eS{nthts™u yt ÷tuf™e ƒnw s yhwr[ ™u y¼tð,
‚u …ux{tk yL™ hnu ™rn. ™u Mºte W…h ðtË W‚hu ‚tu W÷xe ÚtE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
yr‚þÞ {tuxe ™Œe
…th fhe™u
sk„÷
™t™t, {tuxt ð]ûttuÚte „wkÚttÞu÷w („e[ sk„÷)
yr‚rðþt¤ sk„÷
sz{q¤Úte ™tþ
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
355
…ÚÚth ÷u‚t ™u ÷uðhtð‚t ™u ftkfhe ÷uðhtð‚t ½ýefðth Œþo™
fÞtO Au. ‚u yufðth ©eS{nthtsu {M‚f W…h …ÚÚth ÷eÄtu ‚u
Ëtu{÷tu¾t[h ™u Ëwhtu¾t[h fnu ÷tðtu {nthts ‚{thu Ëtxu y{u
÷EÞu íÞthu {nthts fnu ‚{thu ¼Âõ‚ ntuÞ ‚tu ½u÷t{tkÚte ÕÞtu.
y™u {krŒh™wk ft{ [t÷u ‚u ft{™e r™hk‚h {nthts ¾ƒh ht¾‚t
™u fzeyt™u ƒ‚tð‚t ™u ft{ fhðt™u ðtM‚u ËtÄw™u ƒtu÷tð‚t su,
[t÷tu ËtÄw {nthts ! fzeyt ¾tuxe ÚttÞ Au. yu{ fne™u ƒtu÷tð‚t
y™u {krŒh™wk su ft{ fh‚t ‚u™t W…h ƒnw htS Útt‚t ™u ‚u™u
«ËtŒe™t Útt¤ yt…‚t ™u ðMºt y÷kfthtrŒf y™uf ðM‚wytu
yt…‚t. yufðth ËtÄw {tÚtu …ÚÚth ¾týuÚte W…tze ÷tÔÞt ‚u
{nthts ƒnw htS ÚtÞt ™u xtZwk s¤ …tu‚u …t™ fhe Ëðuo™u Ëthe
…uXu …tÞwk ™u ËtÄw™u ƒtÚt{tk Œtƒe™u Ëthe …uXu {éÞt ™u [hýth®ðŒ
Œuðt {tkzât. ‚u ËtÄwyu ÓŒÞ{tk ÷uðt {tkzâtk íÞthu {nthts fnu
{M‚fu ÕÞtu {tÚttk ‚ÃÞtk nþu ‚u xtZtk ÚttÞ yu{ fne™u ƒnw htS
ÚtÞt. ™u yuðe he‚u …tu‚u Ëuðt fhe™u yt…ý™u Ëuðt fhðt þe¾ðe
™u yt…ýt W…h yr‚þÞ ŒÞt ™u yr‚þÞ nu‚ ‚tu …ý yt…ý
Ëðuo su{ Au ‚u{ {rn{t Ë{S þõÞt ™rn ™u Ëuðt …ý fhe
þõÞt ™rn. >>9>>
©eS{nthts™e ŒÞt™tu …th ™rn ‚u swðtu™u {tuxt {tuxt
htòyu ht¾ðt {tkzât …ý hÌtt ™rn, ™u Œuð÷tuf{tk …ý hÌttk
354
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
òÞ ™u WŒtËe ÚtE™u òýeÞu su, sYh ò‚t hnuþu yu{ ÚtE
òÞ yuðe yt ÷tuf™e ƒnw s yhwr[ …ý yt…ýt W…h ŒÞt
fhe™u yu Ëðuo Œw:¾™wk Ën™ fhe™u yt…ýt ¼u¤e hwr[ {u¤ðe™u
yt…ý™u ¼„ðt™ ¼sðt þe¾ÔÞt. ™u …tu‚u Ä{o …t¤e™u yt…ý™u
Ä{o …t¤ðt þe¾ÔÞt, ™u …tu‚u ‚… fhe™u yt…ý™u ‚… fhðt
þe¾ÔÞt, ™u …tu‚t{tk y…th ytí{rðãt ™u …h{tí{ rðãt ™u
ðuŒ rðãt ™u þtMºt rðãt ™u ƒúñrðãt ™u yÂûtrðãtrŒf ½ýe s
«fth™e rðãt yt…ý™u þe¾ðe. ™u …tu‚t{tk y…th ¿tt™ n‚wk ‚u
yt…ý™u þe¾ÔÞwk. ™u …tu‚u ¼Âõ‚ fhe™u yt…ý™u ¼Âõ‚ fhðt
þe¾ðe ™u …tu‚u yütk„ Þtu„ rËØ fhe™u ËtÄw™u yütk„ Þtu„
þe¾ÔÞtu ™u …tu‚u æÞt™ fhe™u yt…ý™u æÞt™ fhðt þe¾ÔÞwk ™u
…tu‚u {t¤t Vuhðe™u yt…ý™u {t¤t Vuhð‚tk þe¾ÔÞt ™u …tu‚u yt
ƒúñtkz ¼htE òÞ yux÷e ðt‚to fhe™u yt…ý Ëðo ËtÄw ‚Útt
nrh¼õ‚™u ðt‚tu fhðt þe¾ÔÞt ™u …tu‚u …qò fhe™u yt…ý™u
…qò fh‚tk þe¾ÔÞt ™u …tu‚u Ëuðt fhe™u yt…ý™u Ëuðt fh‚tk
þe¾ÔÞt. >>8>>
©eS{nthts ht{t™kŒMðt{e …tËu hÌtt íÞthu ‚u{™e
Ëðuo Ëuðt …tu‚u fhe y™u …tu‚u {krŒh fhtÔÞtk ‚u{tk …tu‚t™tu htS…tu
ƒnw s ™u yt „tu…e™tÚtS™wk {krŒh …tu‚u fhtÔÞwk ‚u{tk …tu‚t™tu
ƒnw htS…tu ™u fux÷efðth ½u÷t ™Œe{tkÚte …tu‚u {M‚f W…h
356
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
™rn y™u ƒúñt™t ÷tuf{tk …ý hÌtt ™rn ™u {n‚¥ð™t ÷tuf{tk
…ý hÌtt ™rn ™u «Ät™…whw»t™t ÷tuf{tk …ý hÌtt ™rn ™u
«f]r‚…whw»t™t ÷tuf{tk …ý hÌtt ™rn ™u Ëðtuo…rh su yûth yu™e
Ëuðt™tu ykr„fth {™{tk ytðu ‚tu fhu ™u {™{tk ™ ytðu ‚tu ™
fhu yuðt su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u yt…ýt suðt {™w»ÞY…u ÚtÞt
™u …tu‚u su su ËtÄ™ fÞto ‚u yt…ýt …tËu fhtÔÞt Ëthwk fÞtO ‚u
yt…ý™u ƒúñY… fhe™u …tu‚t™e Ëuðt™wk Ëw¾ Œuðt Ëthwk yt…ýt
…tËu ËtÄ™ fhtÔÞtk. >>10>>
¼„ðt™™t MðY…{tk ƒu sýt y¾kz ð]Â¥t ht¾‚t ntuÞ
™u yuf sý™u ytk¾™wk {xfwk ¼heÞu yux÷eðth ¼„ðt™™e rðM{]r‚
ÚttÞ ‚tu yu ¾t{e ftuxe fÕ…u …ý ¼tk„u ™rn ™u yûthÄt{{tk
òÞ ‚tu …ý ¼tk„u ™rn ™u ‚u{s Ä{o …ý ƒu sýt …t¤‚t ntuÞ
™u yuf sý™u yýw{tºt LÞq™‚t hnu ‚tu ‚u ¾t{e ftuxe fÕ…u …ý
¼tk„u ™rn ™u ¿tt™tÇÞtË ƒu sýt fh‚t ntuÞ ™u yuf sý™u ftuE
ðt‚™e fËh hnu ‚tu …ý ftuE he‚u yu ðtkÄtu ftuxe W…tÞu ¼tk„u
™rn ™u ƒu sý™u W…tË™t Ëh¾e ntuÞ ™u yuf sý™u ÷„thuf
LÞq™‚t hne „E ‚u ftuxe fÕ…u …ý ¾t{e ¼tk„u ™rn ™u ¼„ðt™™tu
{rn{t ƒu sýt Ëh¾tu Ë{s‚t ntuÞ ™u yuf sýt™u ÷„thuf
LÞq™‚t hnu ‚tu yu ¾t{e ftuxe fÕ…u …ý ¼tk„u ™rn ™u ¼„ðt™™e
™u yuftkr‚f™e y™wð]Â¥t{tk ƒu sýt ð‚o‚t ntuÞ ™u yuf sý™u
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
357
÷„thuf LÞq™‚t hnu ‚tu ftuE he‚u ¾t{e ¼tk„u ™rn ™u ¼„ðt™™t
„wý, MðY…, yiïÞo, rð¼qr‚™u ƒu sýt Ëh¾t Ë{s‚t ntuÞ ™u
yuf sýt™u ÷„thuf fËh hne òÞ ‚tu ftuE he‚u ¾t{e ¼tk„u
™rn ™u ¼„ðt™{tk ƒu sýt™e yr‚þÞ nu‚u fhe™u ð]Â¥t y¾kz
[tuxe „E ntuÞ ™u yuf sýt™u yhÄe r™r{»t1 {tºt ¾t{e hne
òÞ ‚tu yu ¾t{e ftuxe fÕ…u …ý ¼tk„u ™rn. íÞtk ÿütk‚, su{
ƒu sý Ëh¾t [tÕÞt ò‚t ntuÞ ™u yuf sý ðtkËu2 hne òÞ
‚u ftuE he‚u ¼u„tu ÚttÞ ™rn ‚u{. y™u yu ¾t{e õÞthu ¼tk„u
‚tu yr‚ Wíf]ü ©Øt W…su ™u Wíf]ü ¿tt™e ¼õ‚™tu Ë{t„{
ÚttÞ ‚tu yu ¾t{e ¼tk„u. ™u ¾t{e ftuE he‚u ¼tk„u yu{ ™ ntuÞ
‚tu ‚u W¥t{ ¼õ‚ ©eS{nthts™u fnu su yu™t Œtu»t xt¤tu ‚tu
¼„ðt™ yu™wk yux÷wk fÌtwk {t™u yux÷u yu™t Œtu»t x¤e òÞ ™u yu
W¥t{ ¼õ‚™u ¼„ðt™u ƒÄtu ËíËk„ ËtUÃÞtu Au ‚u ¼„ðt™
yu™wk sYh yux÷wk fÌtwk {t™u {txu yu™u htS fhu ‚tu ftuE ðt‚™e
fËh hnu ™rn. >>11>>
íÞt„e {tºt™u „t¤ ŒeÄt™tu {™Ëqƒtu3 ÚtÞtu yux÷u
ð‚o{t™{tk [wfe hÌttu fu{su ¢tuÄ ytðu íÞthu yk‚:fhý{tk {r÷™
1. ytk¾™tu …÷fthtu
2. …tA¤
3. ËkfÕ…
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
359
{t™, MðtŒ, M™un yu ytrŒf yÄ{o Ë„o™tu íÞt„ fhðt™tu Au
™u ßÞthu yÄ{o Ë„o™tu íÞt„ fhu Au íÞthu yu{tk yuftkr‚f
…ht¼Âõ‚ ytðu Au ™u ßÞthu yu{tk yuftkr‚f …ht¼Âõ‚ ytðu Au
íÞthu ‚u™t ÓŒÞ{tk ftuE ytðhý xfe þfu ™rn su{ yswo™™u
«Út{ þkft ÚtE, ™u ßÞthu Ë{òýwk íÞthu ftuE ðt‚™e þkft hne
™rn ™u ÔÞðntrhf yk‚htÞ ftuE ytztu ytÔÞtu s ™rn ‚u{ yu
¼Âõ‚{tk ftuE yk‚htÞ ytztu ytðu s ™rn su{ „k„tS Ë{wÿ{tk
¼éÞtk ‚u ftuE yk‚htÞ ytztu ytÔÞtu s ™rn {tuxt {tuxt …ðo‚
‚tuze Vtze™u Ë{wÿ{tk ¼éÞtk ‚u{ ßÞthu yÄ{o Ë„o™tu íÞt„ fheu
yuðe yuftkr‚f …ht¼Âõ‚ ytðu íÞthu ‚u™tk ÓŒÞ{tk ftuE yk‚htÞ
™u ytðhý ytzwk ytðu s ™rn yuf ¼„ðt™ ™u ytí{t yu ƒu
s hnu yu fhðt™wk Au. >>14>>
Mð¼tð S‚týtu ntuÞ …ý ‚u™tu rðïtË fhðtu s ™rn ™u
òu rðïtË fhu ‚tu sYh rðΙ fhu yuðtu yu Au {txu ft{™tu,
¢tuÄ™tu, ÷tu¼™tu, {t™™tu, MðtŒ™tu, M™un™tu, E»tto™tu, yËwÞt™tu,
Œk¼™tu, f…x™tu, ºtý „wý™tu, …k[rð»tÞ™tu, #rÿÞtu™tu ™u
yk‚:fhý™tu yu ytrŒf ftuE™tu rðïtË fhðtu s ™rn y™u òu
rðïtË fhu ‚tu sYh fÕÞtý™tu {t„o ƒ„tze ™tk¾u ‚u swðtu™u
yk„úusu …uït™u S‚e™u ™sh fuŒ fÞtuo n‚tu ™u ‚u™tu òu rðïtË
fÞtuo ‚tu ÷t¾tu {týË™u {the ™tÏÞtk ™u fux÷tf xtu…eðt¤t™u
358
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
ËkfÕ… ÚttÞ …Au ¢tuÄ yu ËkfÕ…™u ƒnth ftZe ™t¾u yux÷u yu
{t, ƒnu™ ytrŒf Ët{e „t¤ Œu Au {txu íÞt„e {tºt™u „t¤
ŒeÄt™tu ËkfÕ… ÚtÞtu fu W…ðtË …zu, ‚tu „t¤ ŒuðtÞs fu{ ? ™u
yuðtu {™Ëqƒtu ÚttÞ s fu{ ? ™u yuðtu {™Ëqƒtu ÚttÞ ‚u íÞt„e™u
yr‚þu ¾tux ™u yr‚þu s ¼q÷ fnuðtÞ y™u yuf nrh¼õ‚u
Ëtk‚e ntkf‚tk ntkf‚tk ¼q÷{tk ƒ¤Œ™u „t¤ ŒeÄe …Au ƒ¤Œ™u
Œkzð‚T fhe™u yuf W…ðtË fÞtuo ‚tu íÞt„e™u yu {t„uo [÷tÞ s
fu{ ? [÷tÞs ™rn. >>12>>
{nthtsu y{™u {tuxt fÞto Au ‚u y{thu ftkE ™ðwk fhðwk
™Úte, {nthts™t ð[™{tk hnuðwk Au ™u ƒeò Ëðuo™u {nthts™t
ð[™{tk ht¾ðt Au yus fhðwk Au ™u yus fhtððwk Au. ™u yu ð[™
÷tu…e™u ™u yu ð[™™wk W÷k½™ fhe™u ftuE Ëw¾eÞtu ÚtÞtu ™Úte y™u
Úttþu …ý ™rn ™u y{u òu {nthts™t ð[™Úte ƒthwk ftkE fneÞu
fu «ÚttÚte ƒthwk ftkE fneÞu ‚tu yu ð[™ ‚{thu {t™ðwk ™rn ™u
{nthts™e «Útt «{týu ‚tu sYh {tLÞwk òuþu fu{ su yt…ýu
Ëðuo™u ©eS{nthts™u htS fhðt Au ™u yu rð™t ƒeòu ©eS™u
htS fhðt™tu W…tÞ ™Úte. >>13>>
yt ËíËk„{tk ytÔÞt …Ae þwk fhðt™wk Au ‚tu yu fhðt™wk
Au su Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ ™u {rn{tyu Ërn‚ ¼„ðt™™e yuftkr‚f
¼Âõ‚ yu fhðt™wk Au ™u yu þe¾ðt™wk Au ‚u ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼,
360
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
{the ™tÏÞt ™u Œuþ{tk ntntfth ðtøÞtu ™u Ëti ðM‚e™u ƒnw Œw:¾
ÚtÞwk ‚u {txu Mð¼tð S‚týtu ntuÞ ‚tuÞ …ý ‚u™tu rðïtË fhðtu
s ™rn ‚tu Mð¼tð S‚týtu ™ ntuÞ ‚u™tu ‚tu rðïtË ÚttÞ s
fu{ ? ÚttÞ s ™rn, ™u rðïtË fhu ‚tu sYh rðΙ fhu {txu þºtw
{tºt™tu rðïtË fhðtu s ™rn ™u þºtw ™t™tu ™u Œwƒ¤tu ntuÞ ‚tu
‚u™u Œwƒ¤tu ™u ™t™tu òýðtu s ™rn ‚u{ yk‚hþºtw™u Œwƒ¤t ™u
™t™t òýðt s ™rn ™u ‚u™tu rðïtË fhðtu s ™rn. >>15>>
htºteyu Ëwðwk íÞthu ¼„ðt™™e ™u {tuxt ËtÄw™e M‚wr‚ ™u
«tÚto™t fhe™u Ëwðwk ™u {tuxt {tuxt nrh¼õ‚™u Ëk¼the™u Ëwðwk ™u
Ëwðkw íÞthu ¼„ðt™™e {qŠ‚™e M{]r‚ ht¾ðt™tu ËkfÕ… ht¾ðtu y™u
ô½ðt™tu ËkfÕ… ht¾ðtu ™rn ™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fh‚tk fh‚tk r™ÿt
ytðu ‚tu ytððt Œuðe …ý yËtðÄt™…ýt Útfe ‚tu r™ÿt ytððt
Œuðe ™rn y™u òu yËtðÄt™…ýt Útfe r™ÿt ytðu ‚tu yk‚hþºtw
sYh …ht¼ð fhu su{ ƒnw ytfhwk {™w»Þ ntuÞ ‚u™tk Ëðuo ËkƒkÄe
{the ™tkÏÞtk ntuÞ ™u Ëðuo …ŒtÚto ¾U[e ÷eÄtk ntuÞ ™u {t, ƒnu™
™u Œefhe™u ÷E Þð™™u yt…u íÞthu ‚u™u yr‚þu ŒtÍ ÚttÞ ™u ‚u
ŒtÍu fhe™u yr‚þu ¢tuÄtÞ{t™ ÚtÞtu ntuÞ ™u ‚u Ë{u ‚u™t ¾tu¤t{tk
{tÚtwk {qfe™u Ëw‚t íÞthu ‚u™wk {tÚtwk ftÃÞt rð™t hnuþu ? ™rn s
hnu sYh {tÚtwk ft…e ™tk¾þu ‚u{ yÄ{o Ë„o™u yt…ýu rŒðË
yt¾tu ¾tuŒ ¾tuŒ fheyu ‚uýu fhe™u ¾eS hÌtt yuðt ðihe su ft{,
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
361
¢tuÄ, ÷tu¼, {t™, MðtŒ, M™un, E»tto, Œk¼, f…x ™u yËwÞt yu
ytrŒf ™u {™, ƒwÂØ, r[¥t ™u ynkfth, þçŒ, M…þo, Y…, hË,
„kÄ, ©tuºt, íðfT, [ûtw, SnTðt, ½útý, ðtf, …týe, …tŒ, …tÞw, ™u
W…MÚt yu ytrŒf™wk yt…ýu rŒðË yt¾tu …ht¼ð fhe™u yr‚þu
¾esÔÞt ntuÞ ™u …Ae htrºtyu yu™tu rðïtË fhe™u yu™t ¾tu¤t{tk
{tÚtw {qfe™u Ëq‚t ‚u {tÚtwk ftÃÞt rð™t hnuþu ™rn. sYh {tÚtwk
ft…þu {txu ¼„ðt™™e ™u ËtÄw™e M‚wr‚ fh‚tk fh‚tk r™ÿt ytðe
òÞ ‚tu yu yt…ýe hûtt fhu ™u yt…ýe ËntÞ fhu. >>16>>
yk‚hþºtw™tu rðïtË ‚tu fhðtu s ™rn íÞtk ht{ ¾w{tý™e
ðt‚ fhe su yu ðihu r™ËÞto n‚t ‚u htºtu Ëqðu s ™rn ™u ntÚt{tk
½tuze™e Ëhf Ít÷e™u Q¼t hnu, ™u yu{ Ëhf Ít÷e™u Q¼t hnu
™rn ™u Ëqðu ‚tu sYh ƒthe„h1 {tÚtwk ft…e ™tk¾u; ‚u{ yt…ýu
#rÿÞtu ™u yk‚:fhý ™u yÄ{o™tu Ë„o yu ËtÚtu þºtw…ýwk ™u ðih
ƒnw fÞwO Au {txu yu™tu rðïtË fhðtu s ™rn ™u yu þºtw ftkE
yufðth {tÚtwk ft…u Awxftu fhu yuðt ™Úte yu‚tuu y™k‚ {tÚttk ft…u
‚tu …ý {qfu yuðt ™Úte. >>17>>
½tkxeytu fXý Au ‚u™u òu ¼„ðt™™tu {rn{t rð[the™u
yuf ½ze Äehs ht¾u ‚tu ftkE fXý ™Úte ‚u fE ½tkxe fXý Au
362
þwfðt™k
Œ {w{nthts™e
r™™wk Sð™[rhºt
©e©eh½w
ehS
ðt‚tu
‚tu ft{™tu ðu„ ytðu yu ½tkxe, M™un™tu ™u MðtŒ™tu ðu„ ytðu yu
½tkxe, E»tto™tu ™u Œk¼™tu ðu„ ytðu yu ½tkxe, {íËh ™u yËwÞt™tu
ðu„ ytðu yu ½tkxe, yuðe y™uf «fth™e ½tkxeytu yt Sð™u
ytðu Au ™u yu ½tkxeytu™u ytu¤¾e™u ™tu¾t …z‚tk ™ ytðzu ‚tu
sYh yu ½tkxeu ËíËk„{tkÚte …tze ™t¾u Au. ‚u ½tkxe ytðu íÞthu
Äeht hne™u Ë¥ttY… {t™e™u ¼„ðt™™t {rn{t™tu rð[th fhe™u
yu ½tkxeytuÚte ™tu¾t …ze™u ¼„ðt™ Ët{wk òuE hnuðwk yux÷u yu
½tkxeytu ftkE …ht¼ð fhe þfu ™rn. >>18>>
{krŒh{tk hnu‚t ntuEyu ‚u {krŒh™tu {{íð ht¾ðtu yu{tk
©eS{nthts™tu ƒnw htS…tu Au ™u su {krŒh{tk …tu‚u hnu‚t ntuEyu
‚u {krŒh™e r¢Þt™e …tu‚t™u ËtU…ýe ntuÞ ‚u r¢Þt fhe™u …Ae su
su ËtÄ™ fhu ‚u ËtÄ™ Ëðuo rËØ ÚttÞ Au ™u æÞt™, ¿tt™,
yuftkr‚f…ýwk ™u Ä{torŒf Ëðuo rËØ ÚttÞ Au ‚u su™u r¢Þt fh‚tk
fh‚tk ËtÄ™ rËØ ÚtÞtk Au ‚u™u fnu Au su {wõ‚t™kŒ Mðt{e,
„tu…t¤t™kŒ Mðt{e, Ëðor™ðtËt™kŒ Mðt{e, f]…t™kŒ Mðt{e,
„wýt‚e‚t™kŒ Mðt{e, ËÂå[Œt™kŒ Mðt{e, rËØt™kŒ Mðt{e,
ƒt¤{wfwkŒt™kŒ Mðt{e ™u {nt…whw»tt™kŒ Mðt{e yu ytrŒf™u æÞt™,
¿tt™trŒf, ËtÄ™ r¢Þt fh‚tk rËØ ÚtÞtk Au …ý ftuE™u r™h{{íð
ÚtE™u ËtÄ™ rËØ ÚtÞtk ™Úte. >>19>>
1. ½tuzuËðth ÷zðiÞtu (Ëhfthe …tÞ„t {tknu™tu Ëir™f)
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
363
Ë{t„{ fhðt òðwk ‚u Ë{t„{ fhe™u yus fhðt™wk Au
™u Ë{t„{ fhe™u y™wð]Â¥t, Ëh÷…ýwk, ©Øt, {{íð, æÞt™,
¿tt™ ™u yuftkr‚f…ýwk yu{tkÚte yufuÞ ðt™wk ytÔÞwk ™rn íÞthu
Ë{t„{ õÞtk fÞtuo Au ? ™Úte s fÞtuo ™u su™u ¾tux fu Mð¼tð
xt¤ðt ntuÞ ‚tu yux÷tu Ë{t„{ ‚tu su {krŒh{tk yt…ýu hnu‚t
ntuEyu íÞtk …ý ËtÄw ntuÞ ‚u ËtÄw™t sux÷t „wý þe¾ðt
r™»ft{…ýwk, r™÷tuo¼…ýwk, r™:MðtŒ…ýwk, r™:M«un e…ýw k ™u
r™{to™e…ýwk yu ytrŒf y™k‚ „wý ËtÄw{tk ntuÞ ‚u þe¾ðt ™u
þe¾e hÌtt …Ae yu ËtÄw™u fnuðwk su ‚{u fntu ‚tu nwk ðh‚t÷ fu
sq™u„Z ðt‚tu Ëtk¼¤ðt òô yu{ fne™u yu{™u htS fhe™u òðwk
™u íÞtk sE™u ðt‚tu™u ytfthu Sð™u fhe™u yu ðt‚tu™u Sð{tk
W‚the™u yuftkr‚f Útfe yuftkr‚f Ä{o™u Sð{tk «ðuþ fhtðe™u ‚u
«{týu ð‚oðwk y™u ¾hu¾ht yuftkr‚f ¼õ‚ Úttðwk yu{ ‚tu fh‚t
™Úte ™u ðztuŒht™t ŒÂûtýe suðwk fhu Au ‚u ŒÂûtýe ßÞthu xtu…eðt¤t1
…tËu òÞ íÞthu xtu…eðt¤tu yu{ òýu su yt {týË „tÞfðtz2
Ëhfth™tu Au ™u „tÞfðtz Ëhfth …tËu ytðu íÞthu „tÞfðtz
Ëhfth yu{ òýu su yu {týË xtu…eðt¤t™tu Au yu{ fh‚tk
fh‚tk ÷t¾wk Yr…Þt ÷E „Þtu …Ae ¾ƒh …ze íÞthu ‚u™u ‚tu…u
ƒtkæÞtu ‚u{ fux÷tf {týË™u yu{ su Ë{t„{™tu ytuÚt ÷E™u
1. yk„úus Ëhfth
2. ðztuŒht
364
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
õÞtkE fthËt{tk ytðus ™rn ™u fnu™tht™u ƒef ÷t„u su ftkE
fthËt{tk ÷uþwk ‚tu ò‚tu hnuþu. ™u Ë{t„{ fhðt òÞ Au íÞtk …ý
{tuxt yu{ òýu su ftkEf Œƒtðe™u fuþwk fu fthËt{tk ÷uþwk ‚tu
{q¤„tu Ë{t„{ fhðt ™rn ytðu yu{ òýe™u {tuxt …ý ftuE
fnu ™rn yux÷u {nthts™e «Útt «{týu ð‚oðwk fu ¼Âõ‚ Ëuðt
fhðe fu ð[™ «{týu ð‚oðwk yu{tk ftuE fthËt{tk ytðu s ™rn
yuðtu Ë{t„{ fhðt …ý fux÷tf þe¾u Au ™u yuðtu Ë{t„{
fhðt þe¾ðtu ™rn ™u …qðuo fÌttu ‚uðtu Ë{t„{ fhðt þe¾ðwk.
>>20>>
©eS{nthts™t ð[™{tk ™u yt¿tt{tk Vuh …zðt Œuðtu
™rn ™u òu Vuh …zu ‚tu ©eS{nthts™tu ƒnw s fwhtS…tu ÚttÞ
Au ™u ‚u W…h yuf ðt‚ fhe su ht{Œt˼tE™wk {kz¤ su‚÷…wh
n‚wk íÞtkÚte {nt™w¼tðt™kŒ Mðt{e yt¿tt rð™t ©eS{nthts™t
Œþo™ fhðt Ëthwk [tÕÞt ‚u {t„o{tk õÞtkÞ s{ðt™wk {éÞwk ™rn
™u ¼qÏÞt ™u ¼qÏÞt „Zzu ytÔÞt íÞthu {nthts ƒnw fwhtS ÚtÞt
™u fÌtwk su fu™e yt¿ttÞu ytÔÞt Au ™u r{ÞtkS™u yu{ fÌtwk su ‚{u
yu™u yu{ fntu su ‚{u …tAt òytu n{ýtk Œþo™ ™rn ÚttÞ íÞthu
‚u ðtzeÞu „Þt ™u ¼qÏÞt ‚hMÞt ƒuËe hÌtt íÞthu Ëtu{÷u¾t[hu
©eS{nthts™u yu{ fÌtwk su ‘‚{u yu ËtÄw™u …tAwk òðt™wk fÌtwk
…ý yu‚tu ƒu[th …tk[ rŒðËÚte ‚{tht Œþo™ ðtM‚u ytÔÞt ™u
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
365
ðtx{tk õÞtkÞ yL™ {éÞwk ™rn ‚u W…ðtËe Au.’ íÞthu yu{
ƒtuÕÞt su òytu yu{™u …tAt ‚uze ÷tðtu íÞthu yu ßÞtk n‚t
íÞtkÚte ‚uze ÷tÔÞt ™u ‚u Ë{u ©eS{nthts ŒtŒt¾t[h™t
Œhƒth{tk ytÚt{ýt ƒth™tu su ytuhztu Au íÞtk rƒhts{t™ n‚t
íÞtk ytðe™u [hýth®ðŒu yzðt „Þt íÞthu [hýth®ðŒ …tAwk
‚týe ÷eÄwk ™u yu{ ƒtuÕÞt su ‘‘yu [hýth®ðŒ ‚tu ƒnw s Œw÷o¼
Au’’ íÞthu {nt™w¼tðt™kŒ Mðt{e™u ytkÏÞwk{tk ytkËw™e Äth [t÷e
íÞthu ©enrhS ƒtuÕÞt su ‚{thu suðe n{ýtk Œþo™ fhðt™e ™u
[hýth®ðŒ™tu M…þo fhðt™e yt‚wh‚t Au ‚uðe ™u ‚uðe nòh
fÕ… ËwÄe yt‚wh‚t hnu ‚tuÞ yu [hýth®ðŒ {¤ðwk Œw÷o¼ Au
yu{ fne™u [hýth®ðŒ ŒeÄtk yu{tk fuðt™wk þwk Au ? ‚tu
©eS{nthts™t ð[™{tk yýw{tºt Vuh …tzðtu ™rn ™u …zu ‚tu
ƒnw fwhtS…tu ÚttÞ Au {txu ©eS™u htS fhðt ntuÞ ‚u™u ð[™{tk
¾ƒzŒth ÚtE™u hnuðwk. >>21>>
{nthts™tk ð[™, r™Þ{ fu «Útt «{týu ð‚uo Au íÞthu
‚u™t Sð{tk ƒnw ƒ¤ ™u Œið‚ ytðu Au ™u ‚uÚte Œun #rÿÞtu ™u
yk‚:fhý ŒƒtÞ Au ‚uÚte yÄ{o Ë„o …ý ŒƒtÞ Au ™u ‚uÚte
{™w»Þ …ý ƒnw ŒƒtÞ Au ™u {™w»Þ{tk ¼th …ý ƒnw s …zu Au
‚u W…h nrh¼õ‚™e ðt‚ fhe. y™u su {nthts™wk ð[™ ÷tu…u fu
«Útt ÷tu…u ‚tu ‚u{tkÚte Œið‚, yiïÞo ™u ‚us ò‚wk hnu Au ™u òýeyu
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
367
…téÞt™wk V¤ Au. >>23>>
yuf nrh¼õ‚u …qAâwk su ftuEf ƒ¤ðt™ ËkfÕ… ÚttÞ
‚uu™u fu{ xt¤ðtuu ? W¥th su, …tu‚t™u su ËkfÕ… ÚttÞ ‚u W…h
y™k‚ «fth™t Œtu»tuÞwõ‚ rð[th™u ÷tððt ™u ËkfÕ…™u xt¤ðt
y™u ™ x¤u ‚tu {tuxt yuftkr‚f ¼„ðt™™t ¼õ‚™u fne™u yu
ËkfÕ…™u xt¤ðt. yu ËkfÕ… {tuxt™u fneyu ‚uýu fhe™u ÷ts
òÞ ™rn, {tuxt™u fneyu ‚uýu fhe™u ‚tu Ët{e ÷ts ðÄu ™u
{tuxt yt…ýe ËntÞ fhu ™u ŒÞt fhu yux÷u Mð¼tð x¤e
òÞ; …ý {tuxt™u r™»f…x ÚtE™u fnuðtÞ ™rn ™u Mð¼tð™u
Œtƒe ht¾u ™u ƒeò™u sýtðt Œu ™rn …ý yu Mð¼tð sýtÞt
rð™t hnu s ™rn. su{ ÚttƒzÚtwƒz su ½h™e …whýe fhe
ntuÞ ™u ‚u W…h „th fhe ntuÞ ‚u Vtxât rð™t hnu s ™rn,
‚u y{thu Ëuðfu „th fhe™u Œƒtðe íÞthu y{tuyu fÌtwk su yt
þwk fÞwO Au íÞthu ‚uýu fÌtwk su ßÞthu ßÞthu „th fheyu Aeyu
íÞthu Vtxe òÞ Au ‚u Ëthe …uXu Œƒtðe Au ‚u nðu fu{ Vtxþu
? ™rn s Vtxu, ‚tu …ý Vtxe „E. ‚u{ Mð¼tð™u „{u ‚uðe
he‚u Œƒtðe ht¾u ‚tuÞ …ý sýtÞt rð™t hnu s ™rn ™u
Mð¼tð™u Œtƒe ht¾u yux÷u x¤u …ý ™rn ™u Mð¼tð Sð™u
ƒnw Œw:¾ Œu su{ ftuEf {tuxwk {týË ÷tsðt¤wk ntuÞ ‚u™u
½h{tk Mºte ƒnw ¼qkze ntuÞ ‚u Œw:¾ Œu, „t¤tu Œu, {thu ‚tu
366
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
yu {™w » Þ s ™rn ‚u W…h …h{ [i ‚ LÞt™k Œ Mðt{e ™u
yîi‚t™kŒMðt{e™e ðt‚ fhe su …h{ [i‚LÞt™kŒMðt{e ™u
yîi‚t™kŒ Mðt{e ËíËk„{tk n‚t íÞthu su{ {wõ‚t™kŒ Mðt{e™e
ðt‚tu Ëtk¼¤ðt{tk {™w»Þtu ‚ýtÞ ‚u{ yu{™e ðt‚tu Ëtk¼¤ðt{tk
{™w»Þtu ‚ýt‚tk ‚u ßÞthu ƒL™u Mðt{e ËíËk„{tkÚte „Þt íÞthu
su{ {nthts{tk {™w»Þ ‚ýt‚tk ‚u{ ‚u™t ðtkËu …ý ‚ýtýtk ‚u
…tu‚u „Þt ™u …Au …tAt ytÔÞt ™u ËíËk„{tk htÏÞt …ý «Út{™wk
Œið‚ n‚wk ‚u ftkE hÌtwk s ™rn ™u òýeyu su yu …h{[i‚LÞt™kŒ
Mðt{e ™u yîi‚t™kŒ Mðt{e s ™rn yuðe he‚u Œið‚ nhtE „Þwk.
‚u{ {nthts™e «Útt ™u ð[™ ÷tu…u ‚u{tk Œið‚ hnus ™rn Œið‚
{tºt ™u Yzt „wý {tºt nhtE òÞ Au. >>22>>
Ä{o™e yt…ý hûtt fheyu ‚tu Ä{o yt…ýe hûtt fhu ‚u
yt…ý þwk Ä{o™e hûtt fheyu ‚tu hûtt yu su, {nthts™e yt¿tt
ÞÚttÚto …t¤ðe ™u yt…íft¤{tk …ý Vuh …zðt Œuðtu ™rn yu
Ä{o™e hûtt fhe fuðtÞ Au y™u Ä{o yt…ýe þwk hûtt fhu ‚tu yu
hûtt su, Œun …ÞO‚ ftuE ËíËk„{tk rðΙ ytðu ™rn ™u ftuEÚte
ËíËk„ ƒnth ftZe þftÞ ™rn ™u yk‚:fhý{tk Ëw¾ ðíÞto fhu
y™u ßÞtk Ä{o ntuÞ íÞtk s ¼Âõ‚ y¾kz hnu Au ™u íÞtk s
¼„ðt™ …ý r™hk‚h hnu Au y™u su™t ÓŒÞ{tk Ä{o r™ðtË
fhe™u hnu Au ‚u™t ÓŒÞ{tk ¼„ðt™ …ý y¾kz hnu Au yus Ä{o
368
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
…ý ÷tsu fhe™u ‚u Œw:¾™u Ën™ fÞto fhu …ý ftuE™u fnuðtÞ
™rn; ‚u{ yu Mð¼tð ƒnw Œw:¾ Œu …ý ÷tsu fhe™u ftuE
{tuxt Ëk‚™u fne þfu ™rn. >>24>>
xtufhe ƒtkÄe ‚u „tÞ {tuh [t÷u ‚u{ {tuxuht™u ð]‚tk‚{tk
ËðoÚte {tuhu [t÷ðwk fu{ su {tuxt™e ËthÃÞu Ëðuo™e ËthÃÞ fnuðtÞ.
>>25>>
yuf þuXu „tðýwk fhtÔÞwk ‚u™u Ëtk¼¤e™u þuXtýe™u ‚t™ ytÔÞwk
‚u Zª[ý W…h ‚t÷ ™tÏÞtu1 íÞthu þuXu {tÚtwk n÷tÔÞwk íÞthu þuXtýe
fnu þuXS {tÚtwk fu{ n÷tÔÞwk ? íÞthu þuX fnu ytsÚte y{thtk
yt¤MÞt2 fu{ su ‚{thwk ‚t™ ƒesu ‚qxðt {tkzâwk. ‚u{ yt…ýu
¼„ðt™™u htS fhðt ytÔÞt ™u ¼„ðt™™t yuftkr‚f ¼õ‚
ÚtE™u ¼„ðt™™e Ëuðt{tk y¾kz hnuðtÞ yu fhðt ytÔÞt ™u
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t yuftkr‚f ¼õ‚™u yr‚ þwؼtðu fhe™u
htS fhðt™u ytÔÞt ™u Œun ™u Œun™t ¼tð, ™u „wý ™u „wý™t
¼tð, yðMÚtt ™u yðMÚtt™t ¼tð {qfe™u, yûth™u, yûth™t
¼tð™u Sðtí{t™u rð»tu Äthe™u yûthY… ÚtE™u ¼„ðt™™e
Ëuðt{tk hnuðtÞ yu fhðt Ëthwk ytÔÞt. yuðwk y™wËkÄt™ ht¾ðwk
yu ‚t™ ¼q÷e „Þt y™u {t™ {tux…™u {t„uo [÷tÞ yu ƒesu ‚t™
1. Ëk„e‚ „t™{tk ÷Þ «{týu Zª[ý …h ntÚt …Atzðtu
2. {GÞt
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
369
‚qxâwk ™u {nthts™e yt¿tt™u ½Ëthtu ÷t„u yuðt ¾t™…t™™u {t„uo
[÷tÞ yu ƒesu ‚t™ ‚qxâwk ™u ƒnw hòu„ý
w ™u {t„uo [÷tÞ yu ƒesu
‚t™ ‚qxâwk ™u …k[rð»tÞ™tu y¼tð fhðt ytÔÞt ™u rð»tÞ™tu ¼tð
ÚttÞ yu ƒesu ‚t™ ‚qxâwk yuðe he‚u ßÞtk ßÞtk rð»tÞ{tk ytËÂõ‚
ÚttÞ yu „tðýtk™tk ‚t™ ‚qxât suðwk Au ™u yuðt ¼õ‚™u òuE™u
¼„ðt™™u yu{ ÚttÞ su yu‚tu y{thtu ¼õ‚ ™Úte yu™u ‚tu
rð»tÞ™u rð»tu ‚t™ ‚qxu Au {txu yu ‚tu rð»tÞ™tu ¼õ‚ Au. >>26>>
[th «fth™e {wÂõ‚ yt…u Au …ý ¼Âõ‚Þtu„ ™u Ëuðt ‚u
™Úte yt…‚t ‚u …ý yt…e Au ‚u™e …wÂü fhðe. >>27>>
Ë™u…t‚1 {™w»Þ {tºt™u Au su{ ËkfÕ… ÚttÞ ‚u{ ƒtu÷ðt
{tkzu ‚u Ë™u…t‚ fnuðtÞ ™u ¼„ðt™™t ËkƒkÄ rð™t su su ƒtu÷tÞ
yÚtðt ¼„ðt™™e {qŠ‚ {qfe™u su su ƒtu÷tÞ ‚u Ë™u…t‚ Au.
>>28>>
…týe Au ‚u™u ftuEf htuf™thtu {¤u íÞthu …]Úðe{tk W‚hu Au
‚u{ þtMºt Ëtk¼¤u, ðt‚tu Ëtk¼¤u, Äthu, rð[thu ™u {™™ fhe™u
yk‚:fhý{tk htuufu íÞthu Sð{tk W‚hu ™u ‚u rð™t Sð{tk W‚hu
™rn. >>29>>
{™™u fnuðwk su y™k‚ ð»to ËwÄe {U ‚thwk fÌtwk fÞwO nðu {™u
¼„ðt™ {éÞt Au ‚u nðu ‚thwk fÌtwk ™rn ÚttÞ. >>30>>
1. ËÂL™…t‚ (ƒfðtx)
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
371
©eS{nthtsu fÌtwk su ‚{u Ëðuo {™u fuðtu òýtu Atu? íÞthu
Ëðuoyu fÌtwk su ¼„ðt™ òýeyu Aeyu. íÞthu fnu su su{ Au ‚u{
™Úte sýt‚wk ‚u W…h {nthtsu fÌtwk su …ðo‚ W…tztu, ‚u™e ðt‚
fhe. >>38>>
…ux÷tŒ™tu ðtýeÞtu n‚tu ‚uuýu yu{ ÄtÞwO su fËeyt™t
ðtkf{tk ™Úte ytððwk ™u f[uhe{tk ™Úte òðwk ™u {krŒh fhðwk Au ‚u™e
ðt‚ fne. >>39>>
¼„ðt™™u rð»tu r™ct ntuÞ ‚u Ëti™u sýtÞt rð™t ™ hnu.
¼Âõ‚r™ct, ¿tt™r™ct, ðihtøÞ ™u W…tË™t™e r™ct ‚u W…h
ðt‚ fhe su, {wË÷{t™ n‚tu ‚u ƒútñý ÚtÞtu n‚tu …ý
{wË÷{t™…ýwk yk‚h{tk n‚wk ‚u ™ef¤e ytÔÞwk ‚u{ „wý Œtu»t ntuÞ
‚u sýtÞt rð™t hnu s ™rn. >>40>>
©eS{nthts™u Mºte, Ä™ ‚u™e yr‚þu yÁr[ fhtððe
Au ‚u W…h {nthtsu fÌtwk su ¼t„ð‚™e xeft1 fhtðe™u &÷tufu
&÷tufu Mºte Ä™ íÞt„ fhðtu yu{ {u÷ðwk. >>41>>
¼„ðt™™tu r™ùÞ …rh…õð ntuÞ ‚tu su su „wý fÚtt™tu
ðt‚to™tu yu ytrŒf ntuÞ ‚u þtu¼u ‚u W…h ÿütk‚ su{ ½tuztu ntuÞ
‚u™u ¾e÷u ƒtkÄeyu ‚tu Ëhtò{2 ™t¾ðt Œu ƒeswk su{ nðu÷e™tu
1. yt[tÞo©e ¼„ðí«ËtŒS {nthtsu ¼t„ð‚ W…h fhu÷e yLðÞtÚto
«ftrþft xeft
2. ½tuzt™e …eX W…h ™t¾ðt™tu Ët{t™ (z¤e, S™, ¾tu„eh)
370
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
{nthts™t ð[™ …t¤eyu ‚tu Íx …th ytðe òÞ ™u
ËtÄ™u fhe™u yt…ýu {tuût fhðt EåAeyu ‚tu ðth ÷t„u ‚u W…h
Mðt{e ftŠ‚f™wk (…]Úðe™e «ŒÂûtýt™wk) ÿütk‚ Au. >>31>>
…k[rð»tÞ™t ËkfÕ… fÞto rð™t ÚttÞ Au ™u ¼„ðt™ ËkƒkÄe
Útt‚t ™Úte ‚u™wk fthý su y®nÞtk ytðu Au íÞthu ‚u™u W¥t{
ðihtøÞ ntuÞ …ý yu™wk y™wËkÄt™ ¼q÷e òÞ Au ™u {tuxt™t
yð„wý ÷u Au ‚uýu fhe™u ‚u W‚he òÞ Au. ™u …k[rð»tÞ™tu
y¼tð ‚tu W¥t{ ðihtøÞu fhe™u ÚttÞ Au. >>32>>
©eS{nthts ytÔÞtk íÞthu yr‚ ‚… fÞwO ™u Ëk‚™u …ý
yr‚ ‚… fhtÔÞwk. >>33>>
…tu‚t™u …qýoft{…ýwk {™týwk Au ‚uýu fhe™u Útt‚wk ™Úte ‚u
W…h Wft¼tE™wk ÿütk‚ Au. >>34>>
Œuð™tu yð„wý ÷u ™u {tuxt™tu yð„wý ÷u ‚tu yk‚:fhý
{r÷™ ÚtE òÞ Au. >>35>>
Sð™e ƒwÂØ …q„‚e ™Úte ™u ¼„ðt™™t MðY…™u Ë{sðt
òÞ Au su {åA fåAtrŒf ¼„ðt™™t yð‚th ÚttÞ Au ‚u ykþ
ÚtE™u ytðu Au ‚u W…h ƒúñt™wk, ‚th™wk, s¤™t xe…t™wk ÿütk‚ ŒeÄwk
Au. >>36>>
©eS{nthtsu fÌtwk su ‚{u Ëðuo fwËk„e ÚtE òytu Atu ‚u
nwk ytðe™u Ëðuo™u r™íÞu ËíËk„e fhe òô Awk. >>37>>
372
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
…tÞtu ôztu ™tÏÞtu ntuÞ ‚tu suðze E{th‚ fheyu ‚uðze ÚttÞ.
>>42>>
Yztu Œuþft¤ ntuÞ íÞthu ¼„ðt™ ¼sðt ™u Ä{o, ¿tt™,
ðihtøÞ, W…tË™t yu ytrŒf „wý þe¾e ÷uðt ™u ðnuðth™tu ‚tu
ftkE r™Ätoh hnu‚tu ™Úte. ‚u W…h ðt‚ fhe su, ¾uzt™tu ƒútñý
Ä™uïh ‚u™u ™ð ÷t¾ Yr…Þt n‚t ™u nðu Atufhtk™u ¾tðt Ät™
™Úte ™u rVhk„e1™t suðwk htßÞ ntuÞ ‚tuÞ …ý r™Ätoh hnu‚tu ™Úte.
>>43>>
…tk[ ½ze htºte rðíÞt …nu÷tk Ëq‚tu ‚u ‚tu ð‚o{t™{tk
[wõÞtu ‚u ƒhtuƒh Au ™u ƒeswk …k„íÞ rð™t yuf÷wk ¾tðwk ‚u …ý
ƒnw ¼qkzwk Au yu{ r™ùu òýðwk. >>44>>
{tuût™e ðt‚ Au ‚u ËðuoÚte „úný fhu ‚u Ë{sw fnuðtÞ Au.
‚u ™t™tu {tuxtu su fnu ‚uÚte „úný fhðe, su{ nkË …ûte Au ‚u
ŒqÄ™wk „úný fhu Au ‚u{ „úný fhðwk. >>45>>
htºteyu Ítu÷wk ytðu ‚u™wk Ëðth{tkÚte s‚™ fhðwk ‚u W…h
Ëw…ýto™kŒ ðztuŒht™t nrhs™™wk ÿütk‚. >>46>>
‘‘¨}æHæïCæà}æÜUæ@Ý:’’ su íÞt„e™u Ëtu™wk ft{ ™ ytðu
™u f[htu ‚tu ft{ ytðu ‚u Ëtu™wk íÞt„e™u Œun …ÞO‚ h¾tÞ ™rn
™u ht¾u ‚tu …h{uïh™tu „w™u„th ÚttÞ yuðe he‚u Sð{tk
1. yk„úuòu
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
373
…k[rð»tÞ™t Œtu»t™t ðu„ ÷„tze Œuðt, ™rn ‚tu fÕÞtý™tu {t„o
ƒ„ze òÞ Au. >>47>>
…k[rð»tÞ™tu y¼tð ™ ÚtÞtu ntuÞ ‚tu rð»tÞ™wk ¾kz™ ÚttÞ
íÞthu ¢tuÄ ÔÞt…u íÞthu ™uºt ©tuºt yu ytrŒf™u Vuhðe ™t¾u Au.
>>48>>
{tuxt Þtu„e ntuÞ ‚u ft¤™u ytð‚tu Œu¾u Au ™u ft¤™u
…tu‚t{tk «ðuþ fhðt Œu‚t ™Úte ™u ‚u ft¤ ‚u™u …ht¼ð fhe þf‚tu
™Úte ™u ¼„ðt™ ‚uzðt ytðu íÞthu òÞ ‚u ¼„ðt™™u «‚t…u
fhe™u ytÄwr™f ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su nwk ft¤™tu ÷eÄtu ™ òô
‚u Ëthwk Ëq‚tk ƒuË‚tk Ëðuo r¢Þt{tk ¾xftu ht¾e™u ¼„ðt™™e
M{]r‚ rðËthu ™rn. >>49>>
yuf ƒútñý n‚tu ‚u{tk ƒúñhtûtËu «ðuþ fÞtuo ‚u Atufhtk
Mºte™u ¾tE „Þtu ™u ƒúñhtûtË r™Ëhe „Þtu íÞthu htuðt ÷tøÞtu.
>>50>>
{tuxt {tuxt „Þt ™u rð»t{ Œuþft¤ ÚtE „Þt {txu su{
{tuxt {tuxt ð‚o‚t ‚u{ yt…ýu …ý ð‚oðwk …ý ‚u{tk Vuh …zðt Œuðtu
™rn su{ fwkðh ƒtŒ÷tu ÚttÞ íÞthu fwkðh™u {tÚtu ®[‚t ytðe …zu
‚u{ {tÚtu ®[‚t ht¾e™u ¼„ðt™ ¼sðt ‚u W…h {tÞt ytðe™u
fnuþu ¼÷t ÚtE™u {™u ht¾tu ‚u swðtu ™u yu™wk fuðwk ƒ¤ Au su h¾u
{thtÚte nu‚ ytuAwk fhu {txu {tÞt™wk ƒ¤ ƒnw Au ‚u W…h ÿütk‚
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
375
ËíËk„{tk ytðu Au ‚u nrhs™ Ëðuo™u W…tË™t, Ä{o,
r™Þ{, Ëh¾t Au ‚u{tk fux÷tf ðÄe òÞ Au ™u fux÷tf ƒhtuƒh
hnu Au. ™u fux÷tf ½xe òÞ Au. ‚u™wk þwk fthý Au ? ‚tu ©Øt hwr[
™u ‚th‚BÞ‚t Au ‚u W…h ÿütk‚ þuX™wk Au su …tf fhe™u s{tzu
Au, ‚u s{™tht Au ‚u{tk fux÷tf Úttuzwk s{u ™u fux÷tf hwr[ «{týu
s{u Au. >>57>>
‘‘rð™tþft¤u rð…rh‚ ƒwrØ’’ 1su ¼e{tuht™t ftXe
Ëtht {™w»Þ ‚u {nthts™wk ðtkfwk ƒtuÕÞt. >>58>>
Ë{sý™e Sð{tk yu ð e ½u z â W‚thðe ‚u ft{
¢tuÄtrŒf™tu ðu„ ytðu íÞthu ò¤ðe ht¾u …ý yk‚:fhý™u ûttu¼
…t{ðt Œu ™rn. >>59>>
¢qh Mð¼tð Au ‚u ðt‚tu Ëtk¼¤u Au íÞthu yufu sýt‚tu
™Úte …Ae ‚tu ƒÄt sýtÞ Au ? W¥th su, yr‚ ½tuh …t…™t
…rhýt{u fhe™u …rh…õð yðMÚtt™u …t{e™u Mð¼tð ÚtÞtu ‚u ftuE
he‚u x¤‚tu ™Úte ‚u ¼„ðt™™tu {rn{t, W…tË™t, ¼Âõ‚ y™u
ytí{r™ct™tu Sð{tk ðu„ ÷„tze Œu‚tu Äehu Äehu x¤u su{ ™Œe™t
Äht{tk yr‚ yþwØ …týe ntuÞ ‚u™u ™ðwk …týe ytðe™u Ëthe …uXu
ÄtuE ™t¾u Au íÞthu …týe þwØ ÚttÞ Au ‚u{. >>60>>
1. yt…r¥t ytððt™e ntuÞ íÞthu yð¤wk s ËwÍu Au
374
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
{tuý…h™t nrh¼õ‚™wk1 su {t¤u (ðtze™u {uzu) òEþ íÞthu
ô½™u fneþ su nðu ytð. >>51>>
su™t W…h nu‚ ntuÞ ‚u ‚u™u ðt÷e ðM‚w yt…u Au ‚u{
{nthtsu ŒÞt fhe™u Ä{o ™u ¼Âõ‚ ytÃÞtk Au. >>52>>
…]Úðe W…h ¼„ðt™ …Äthu ™u Sð™tu {tuût ÚttÞ ‚u W…h
„k„tS™e ËtkÏÞ ÷tÔÞt. >>53>>
¼„ðt™™t ¼õ‚ ËtÚtu ftuE he‚™e ytkxe …zu ‚tu ‚u™u
{u÷e Œuðe …ý ht¾ðe ™rn. >>54>>
ht{[kÿS y™u htðý™u ÞwØ ÚtÞwk íÞthu ht{[kÿS™e
Ëu™tðt¤tyu yu{ ÄtÞwO su yu™wk r™þt™ ÷uðwk Au ‚tu {htýt ½tÞ÷
ÚtÞt ‚u™u ‚u™u Sð‚t fÞto ™u htS ÚtÞt ‚u{ ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf
yÄ{o Ë„o SíÞt{tk #rÿÞtu yk‚:fhý ™u Œun™u Œw:¾ ÚttÞ ‚u{tk
{nthts™e {hS «{týu ð‚uo ‚tu hûtt fhu ™u htS ÚttÞ. >>55>>
÷ûttðrÄ {™w»Þ Au ‚u Ëðuo™u {nthts™u rð»tu r™ct Au
‚u{tk òu ftuEf «Útt ÷tu…u ‚tu Ëðuo™e fwÿÂü ÚtE òÞ ™u su{ y{u
«Útt ÷tuÃÞt™e ðt‚ fheyuu ‚tu ftuE™u „{u ™rn ™u {™tÞ ™rn
{txu «Útt ÷tu…ðe ™rn ™u ÷tu…u ‚tu Sð™tu ™tþ ÚtE òÞ ™u
{nthts Ëtò ht¾u Au ‚tuÞ «Útt ÷tu…‚t òÞ ‚u{ ™ ð‚oðwk.
>>56>>
1. ™u™…h™t ŒuðS¼„‚
376
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
÷tuft÷tuf W…h rð»ýw ¼„ðt™ ft¤[¢ ÷E™u Ëðuo
{™w»Þ™e hûtt fhu Au. >>61>>
{™™u fnuðwk su yts rŒ™ ËwÄe ‚thu ™u {thu r{ºtt[th
hnu‚tu ‚u fux÷tf fÕ… ËwÄe ‚thwk s fÌtwk fÞwO nðu {thu …tk[ ŒË
ð»to™wk ft{ ytÔÞwk {txu {thwk fÌtwk ‚thu {t™ðwk …zþu. ™rn {t™u
‚tu ‚thu {thu r{ºtt[th ™rn hnu ™u ‚thwk fÌtwk nðu nwk ™rn {t™wk.
>>62>>
Œun suðwk {tkne Au ‚uðwk s ƒnthu r™Ëhu ™u ƒnthu™wk {tkne
…uËu ‚tu ƒtnuh r™f¤u÷ Œun™u {tkÏÞtu, ft„zt, ™u s™tðh™u ftuý
Wztzu ™u ‚u Ët[ððwk ½ýkw fXý Au {txu yuðt Œun Ëthwk ¼„ðt™™e
yt¿tt ™ ÷tu…ðe ™u ©eS{nthts™t ð[™ «{týu fhðwk ‚u „tÞ™u
«ŒÂûtýt fhðt suðwk Au ™u …tu‚t™wk ÄtÞwO ‚Útt þtMºt{tk fÌtt
«{týu fhðwk ‚u …]Úðe™u «ŒÂûtýt fhðt suðwk Au. >>63>>
yt Sð™u Mð¼tð «f]r‚™wk fuðwk Au su{ fwkz÷e™u Œtxtu
1
ŒeÄtu ‚u ƒtnuhÚte …uËu ™rn ™u {tkrnÚte r™Ëhu ™rn „ƒztðu
‚tuÞ ™ r™Ëhu ‚u{ {tuxt™e ðt‚wk Ëtk¼¤u …ý ‚u fnu÷ ðt‚ …uËu
™rn ™u {tknuÚte ¼qkzt Mð¼tð r™f¤u …ý ™rn. >>64>>
1. ÷tfze™u ÷tuZt™w fu Y…t™w [ztððt{tk ytð‚w …z ‚u™u Œtxtu ŒeÄtu ‚u …Ae
™ef¤u ™ne.
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
377
„]nMÚt™u ò‚tk ytð‚tk hM‚t{tk …ezt ÚttÞ ‚u{ ™ fhðwk
‚u …h ©eS{nthtsu ft„¤ ÷ÏÞtu n‚tu su íÞt„e ‚Útt
yÞtuæÞtðtËe™u „]nMÚt™u ò‚tk ytð‚tk Œw:¾ ÚttÞ ‚u{ ™ fhðwk.
>>65>>
yufƒeò Ët{ Ët{t ðZu ™u …tAt {tuZt{tk ¾z ÷E™u
…„u ÷t„u Au {txu «Út{Úte yuðtu rð[th ht¾e™u yu{ ™ fhðwk …zu
‚u{ fhðwk ‚u W…h …tu‚t™wk fÌtwk su y{tht Œtk‚ …zât ‚uÚte ht‚e
…t½ze ht¾eu ‚u{tk ftuE fnu ‚u Ëthwk yt„¤Úte fÞwO Au. >>66>>
…qò fheyu Aeyu ‚u ð¾‚u yuf÷wk hnu‚tk þkft ÚttÞ Au. ™u
ËtÄw ¼u¤u hnu‚tk þkft Útt‚e ™Úte. >>67>>
ynkð]Â¥t ‚u fkŒ™u Xuftýu Au ‚u{tkÚte su ðtË™t ™ef¤u Au
‚u ðu÷t™u Xuftýu Au. ™u ¼Âõ‚ ÔÞr¼[th™u …t{e òÞ Au ‚u
yÔÞr¼[the ht¾ðe su ¼„ðt™ rð™t ftuE …ŒtÚto{tk nu‚ ™
ÚttÞ ‚tu yÔÞr¼[the fnuðtÞ ‚u{tk ‚…, Þ¿t, ‚eÚto, íÞt„ ð]‚u
fhe™u ‚u™tu ¼th ytðu ‚u Xef ™rn yuf ¼„ðt™ s Srð‚ÔÞ1
ÚttÞ ‚u ¼Âõ‚ ¾he ‚u W…h hwf{ýeS™e ðh{t¤t™wk ÿütk‚ ŒeÄwk.
>>68>>
1. Sððt™w «Þtus™
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
379
{t™ðwk ™u sw «Ëðu íÞthu ÷e¾ ytðu ™u ntÚtýe «Ëðu íÞthu ƒ¤Œ
suðzwk ƒå[wk ytðu ™u su{ ðt{™S ¼u¤e ÷tfze ðÄe ‚u{ yt…ýu
ðÄ‚t òEyu Aeyu. su{ ƒt¤f™t ntÚt{tk ®[‚t{ýe ŒeÄe ntuÞ
‚u™wk ‚u™u {tntíBÞ ™rn yux÷u ‚u™tu ‚u™u yt™kŒ ™Úte. ‚u{ ¼„ðt™
…whw»ttu¥t{ {éÞt Au ‚u™tu yk‚h{tk ytXu …ntuh fuV hnu‚tu ™Úte su
{thwk …qýoft{…ýw ÚtÞwk Au yuðwk ™Úte Ë{s‚tu yu nrh™t ¼õ‚™u
{tuxe ¾tuxâ Au. yt…ýu ‚tu ¼„ðt™™tu ¾… ™Úte …ý ¼„ðt™
…htýu yt…ý™u ð¤øÞt Au ‚u ©eS{nthts fnu su ¼q‚ ƒtÍu
Au ‚u …ý ™Úte {qf‚wk ‚tu y{u fu{ {qfþwk yu{ fnu‚t. ËkËth
{qfe™u ytkne ytðu ‚u Œw:¾ {tºt xt¤e™u Ëw¾eytu ÚtE òÞ …ý
ytkne ytÔÞt …Ae …ý {tuxwk Œw:¾ ðtË™t™wk hnu Au ‚u ðtË™t,
ft{, ÷tu¼, hËtMðtŒ, M™un, {t™ yu …tk[™e hnu Au ‚u ðtË™t
ytí{r™ct ‚Útt {rn{tyu Ërn‚ r™ùÞ su ¼„ðt™™t MðY…™u
rð»tu y[¤ r™ct ‚uýu fhe™u xt¤ðe yu rËØtk‚ ðt‚to Au. >>72>>
ðztuŒht™tu ðtýeÞtu ðh‚t÷u ytÔÞtu ™u fÚtt ðt‚to Ëtk¼¤e™u
ft{ ¢tuÄ™u òý…ýtY… Œhðtò ƒtnuh ŒeXt. >>73>>
ƒsiÞt™u1 {nthtsu ðt‚ fhe su «u{t™kŒMðt{e™wk …týe
ht¾òu ‚u W…h s™f Ëw÷¼t™wk ÿütk‚. >>74>>
1. ðt®sºt ð„tz™th
378
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
ðihtøÞ, yðihtøÞ ™u fnu su {tÁk htßÞ Útt‚tk ‚wk™u ™rn
hnuðt Œô íÞthu yðihtøÞ™wk fnuðwk su õÞtkf hnuðt Œu íÞthu ðihtøÞ
fnu su {tuxt™u íÞtk …zâtu hnusu ‚uÚte {tuxt™e ytuÚtu …ŒtÚto™tu òu„
Útþu. >>69>>
ELÿ {ntu÷ fhtð‚tu n‚tu íÞtk ƒ„ŒtÕÞ Ér»t ˼t{tk
„Þt ‚u ELÿu ËL{t™ fhe ˼t{tk ƒuËthe™u …qAâwk su yt ‚{thu
{tÚtu yt þwk Au íÞthu Ér»tyu fÌtwk su ¾z™tu …q¤tu Au íÞthu ELÿu
fÌtwk su ¾z™t …q¤t™u þwk fhþtu ? íÞthu Ér»t fnu ºtýu É‚w{tk
ytztu Œuðt ft{{tk ytðu Au ™u htºtu ytuþefwk ÚttÞ Au íÞthu ELÿ
fnu ‚{u …ýofwxe ht¾tu ‚tu ? íÞthu Ér»t fnu Úttuzwk Sððwk ‚u{tk þwk
fheyu. ð¤e ELÿ fnu ‚{thu At‚e{tk yÄto{tk {wðt¤t Au ™u
yÄto{tk ™Úte ‚u™wk fu{ ? íÞthu Ér»t fnu ßÞthu ELÿ {hu íÞthu
‚u™wk y{thu M™t™ ytðu Au ‚u yuf {wðt¤tu ‚tuze ™t¾eÞu. íÞthu
ELÿ™u rð[th ÚtÞtu su ytx÷e ytðhŒtðt¤t ftkE ™Úte fh‚t
íÞthu {thu þwk fhðwk. >>70>>
{nthts {tkŒt n‚t íÞthu MÚtt™ òuðt „Þt ‚u ƒrÿft©{,
ïu‚Âî…, ðifXkw , „tu÷tuf yu ytrŒf ½ýtkf Ät{ òuÞtk …ý yûthÄt{
suðwk ftuE r™¼oÞ ƒeswk ™Úte. >>71>>
yt…ýt ytí{t™u ™hf™tu feztu {t™ðtu ™rn fu{ su
yt…ý™u ‚tu …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ {éÞt Au ‚u yt…ýu ‚tu yûth
380
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
yt…ýu ‚™, {™, Ä™, ¼„ðt™™u y…oý fÞwO íÞthu su
¼„ðt™™e yt¿tt ntuÞ ‚u{ fhðwk, ™rn ‚tu ftXeyu ƒútñý™u
„tÞ yt…e ™u …Ae ŒqÄ Œtuðt „Þtu ‚u{ ÚttÞ. >>75>>
Ëðuo þtMºt{tk …k[rð»tÞ™t Œtu»t fÌtt Au ðuŒ, …whtý,
©wr‚, M{]r‚, ð[™t{]‚, Ä{to{]‚ ‚Útt nrh„e‚t yu ytrŒf Ëðuo™u
rð»tu Œtu»t fÌtt Au ‚u su …k[rð»tÞ ‚u{tk yufuft™u rð»tu ËnËú Œtu»t
hÌtt Au ™u yÄ{o Ë„oY… ËnËú ËnËú VzËðtk1 hÌttk Au ‚u
Sð™u {tuût™t {t„o{tk ytðhý fhu Au {txu ©eS{nthts™e
{hS ™u {tuxt ËtÄw™e {hS «{týu {™, f{o, ð[™u ð‚uo ‚tu yu
Œtu»t …ht¼ð fhu ™rn. >>76>>
þtMºt fuðt™u Ë{òÞ Au ‚tu suýu ¼„ðt™™t ð[™™u
ytfthu #rÿÞtu, {™, ƒwÂØ, r[¥t, ynkfth™u fÞtO ntuÞ ™u
¼„ðt™™tu yr‚ áZ r™ùÞ ntuÞ ™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ áZ ntuÞ
yuðt™u þtMºt Ë{òÞ Au ™u ƒeò™u ‚tu þtMºt Ë{ò‚tk ™Úte ‚u
W…h &÷tuf ‘‘¥ã¢ ±ïçk àæéÜUæï ±ïçœæ ¨¢…²æï ±ïçœæ ±æ Ý ±æ2 J
|ævy²æ |ææx汄¢ àææS~æ¢ Ý ÏæéhKæ Ý ™ ÅèÜ ²æ3’’ ...ÔÞtËSyu
1. rð¼t„-Ítz™u ftUxt Vwxu ‚u™u VzËð÷t fnu Au
2. yÚto:– nwk (ÔÞtËS) òýwk Awk yÚtðt þwfS òýu Au y™u ËksÞ òýu
Au fu ™Úte òý‚t yu{tk ËkŒun Au ({nt¼th‚. ytrŒ…ðo. 1>8)
3. ¼t„ð‚ þtMºt ¼Âõ‚Úte s Ë{òÞ Au. …hk‚w ƒwÂæÄÚte fu xeftÚte
Ë{ò‚wk ™Úte.
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
381
Ë¥th…whtý fÞtO ™u …Ae æÞt™ fhðt ƒuXt ‚tu …ý yk‚:fhý{tk
þtkr‚ ™ ÚtE …Ae ™thŒSyu ¼Âõ‚ ƒ‚tðe íÞthu þtkr‚ ÚtE.
>>77>>
Sð™u «{tŒ ƒnw hnu Au ‚uýu fhe™u „tV÷‚t hnu Au ‚uýu
fhe™u yk‚hþºtw™tu ¼Þ ™Úte hnu‚tu ‚u W…h ƒúñtyu ft{™u …tk[
ƒtý ytÃÞtk ‚u ft{u {tunY… ƒtý ƒúñt W…h {qõÞwk ‚uýu fhe™u
ƒúñt ËhMð‚e fuzu Œtuzât ™u ÔÞtfw¤ ÚtE „Þt ™u ™thŒS™u
…hÛÞt™wk {™ ÚtÞwk ™u rþðS …ý ðú‚¼k„ ÚtÞt ™u Ë™ftrŒf™u
…ý ÷„thuf ¢tuÄ™e [xfe ytðe {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
„tV÷…ýu ™ ð‚oðwk ™u yk‚hþºtw™tu rðïtË ™ ht¾ðtu. >>78>>
Ët‚ {t¤™e nðu÷e Au ‚u{tk hÌtt Aeyu ™u ¾tÄt …eÄt™e
¾tux ™Úte ™u yk‚Ë{u ¼„ðt™ ‚uzðt ytðu Au yux÷tu y™w„ún
fÞtuo Au {txu þtMºt{tk swðtu ‚tu ¾ht õÞtkÞ yuðtk ð[™ ™Úte su
nðu÷e{tk hÌtt ™u ¼„ðt™ ‚uzðt ytðu {txu ©eS{nthts™tk
ð[™ …t¤ðtk ™u òu su{ ‚u{ ð‚oþwk ™u ‚u{tk …tk[ {¤e™u «fhý
Vuhðþu ™u {nthts™t ð[™ …t¤ðt™wk fnuþu ‚u{tk nLÞ nLÞ
™rn ÚttÞ {txu {tuxuht nþu ‚u fnuþu su yts ftkE fth¾t™wk ™Úte
{txu Ëtks Ëðth ¼u„t ÚtE™u ytðtu ƒuËeyu ™u ƒth ð„tzeyu
‚tu fu{ ÚttÞ {txu ©eS{nthts™tk ð[™ …t¤ðt þe¾ðwk. >>79>>
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
383
íÞtk ËwÄe [tuϾwk ™ ÚttÞ ‚u{ Œtu»t {q¤{tkÚte x¤e „Þt ™ ntuÞ
íÞtk ÷„e ft[wk, yÄ{o Ë„o™t Œtu»t fuðt Au ‚tu ¼q‚ suðt Au su{
ftuE …whw»t{tk ¼q‚u «ðuþ fÞtuo ntuÞ ‚u …wÁ»t™t Ëðuo „wý, Mð¼tð,
¿tt™™u Œƒtðe™u ¼q‚™t Ëðuo „wý, Mð¼tð, sýtÞ Au ‚u{ su
…whw»t{tk ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tuntrŒf yÄ{o Ë„o «ðuþ fhu Au
íÞthu ‚u™u ftuE ò‚™wk ¿tt™ hnu‚wk ™Úte. >>81>>
¼„ðt™™t [rhºt™u fnuðtk ™u Ëtk¼¤ðtk y™u ‚u™tu #rÿÞtu
yk‚:fhý™u rð»tu ðu„ ÷„tze Œuðtu ™u yk‚:fhý ðtrË‚ fÞto
rð™t þtkr‚ ÚttÞ ™rn ‚u W…h {wõ‚t™kŒ Mðt{e™e ðt‚ fhe su
‚u{ýu ©eS{nthts™u …qAâwk su þtkr‚ ÚttÞ ‚uðe ðt‚ fntu ?
íÞthu ©eS{nthtsu ½h {qfe™u ÷tus ytÔÞt íÞtk ÷„e™wk
‚eÚtoÞtºtt™wk [rhºt fÌtwk ‚tu …ý ð¤e …qAâwk su nu {nthts ! þtkr‚
ÚttÞ ‚uðe ðt‚ fntu ? íÞthu ©eS{nthts f[ðtýt ™u fÌtwk su
„wsht‚{tk Vhðt òytu íÞthu ytË™u sE™u r™íÞt™kŒ Mðt{e™u
…qAâwk íÞthu r™íÞt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su {nthtsu ÷e÷t™e ðt‚
fhe ‚u s þtkr‚ ÚtÞt™tu W…tÞ Au. ‚u W…h MðY…t™kŒ Mðt{e™e
ðt‚ fhe™u fÌtwk su ¼„ðt™™t [rhºt™u fÌtt Ëtk¼éÞt rð™t
yk‚:fhý r™hwíÚtt™1 ÚttÞ ™rn. >>82>>
1. ËkfÕ… rðfÕ… hrn‚
382
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
…tk[ Œtu»t yÄ{o Ë„o™t1, ™u [th „wý Ä{o Ë„o™t2 ™u
yu Ä{o Ë„o™t „wý™u ytu¤¾e™u þe¾ðt ™u yÄ{o Ë„o™t Œtu»t™u
ytu¤¾e™u …Ae ‚u Œtu»t™u xt¤ðt y™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhe™u
¼„ðt™ ™u Ëk‚™e «tÚto™t fhe™u Œe™ ÚtE™u ¼„ðt™™u ‚Útt
Ëk‚™u fnuðwk su ‘nu {nthts ! {tht{tk ft{, ¢tuÄ Au ‚u ™tþ
…{tztu ™u yu{ {t„e™u ‚u Xuftýu Ä{o ¿tt™™wk MÚtt…™ fhðwk ‚u™e
yu{ rð„‚ Au su ¼„ðt™™t yufuf yk„™wk æÞt™ fhe™u yufuf
Œtu»t™u xt¤ðtu ™u yufuf „wý™u þe¾ðtu ™u yu{ þeÏÞt rð™t ™
ytðu ‚u W…h ðtýeÞtu …týe™tu {u¤ fhe™u W‚hðt „Þtu ‚u ƒwze
{wðtu ‚u{ ÚttÞ. >>80>>
{tuhu {‚tht™e3 ƒef ÷t„‚e íÞthu ©eS{nthts Œþ
ƒth Xuftýu [tufe ƒuËth‚t ‚u ftuEÚte ÷t„ ÷uðtýtu ™rn ‚u{
ft{, ¢tuÄtrŒf þºtw™e ƒef ÷t„u Au ‚u ðtM‚u ™uºt ©tuºttrŒf Ëðuo
Xuftýu [tufeÞwk ƒuËthe Œuðe ‚u [tufeÞwk ‚u þwk ? ‚tu ¼„ðt™™u
MÚtt…™ fhðt su{ yt Ëðuo ˼t ƒuXe Au ‚u{tk [tuh™u „tu‚ðtu
ntuÞ ‚tu {¤u, ‚u{ …tu‚t™t Œtu»t™u ytu¤¾e™u xt¤u ‚tu x¤u ‚u
W…h ¾uzw™wk ÿütk‚ su ¾u‚h ¾uzâwk ntuÞ …ý htk…4 ftZe ™ ntuÞ
1. ÷tu¼, ft{, MðtŒ, M™un, {t™
2. Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ, ¼Âõ‚
3. ¾tÄu÷ …eÄu÷ ð]æÄ {týË
4. yuf Äthe ƒu Auzu ¾qkxtðt¤e òze {tuxe Ahe - su™tÚte Zu¼t ¼tk„e òÞ
™u s{e™ fwýe ƒ™u Au. {tuxe fh…e (¾uzq‚™w yuf ytuòh)
384
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
yuðtu Œwht„ún ntuÞ su …tu‚t™wk ¼qkzwk fhe™u ËíËk„™wk ¼qkzwk
fhðt EåAu su{ ÷tuf{tk ™tf ft…e™u fux÷tf y…þwf™ fhu Au
n{ýtk Ëhfth™tu yuðtu ftÞŒtu Au su [tuh™u ht¾u ™u htux÷tu
¾ðhtðu y™u [tuh ‚tu [tÕÞtu òÞ …Ae ‚u ht¾™th™u Œþ„ýtu
Œkz ¼hðtu …zu ‚u{ #rÿÞtu, Mð¼tð, ™u yk‚fhý [tuh Au ‚u
fÕÞtý™t {t„o{tk rðΙ fhu Au. >>83>>
fwksze 1 #zt {qfe™u 2 yt Œuþ{tk ytðu ‚u ƒå[tk™u
Ëwh‚ðzu3 Ëuðu Au ‚u{ ©eS{nthts «íÞût yt…ýt Ët{wk òuE
hÌtt Au, ™rn ‚tu ytðe he‚u Ä{o …¤u ? ™ …¤u. y™u yt…ý
Ëðuo ytkne ˼t fhe™u ƒuXt Aeyu ‚u {nthts ytðe™u yt
˼t Ët{wk swðu Au ™u yu{ fnu Au su Xef fhtu Atu yt{ ™u
yt{ fhßÞtu yu{ fne™u Ëðuo™u y{]‚ ÿÂüyu fhe™u swðu Au
‚uÚte yt…ý™u ft{ ¢tuÄtrŒf ƒtÄ fhe þf‚t ™Úte ™u su ˼t{tk
™rn ƒuË‚t ntuÞ ™u {nthts™e ÿÂü su™t W…h ™rn …z‚e
ntuÞ ‚u™u ft{ ¢tuÄtrŒf …ezþu ™u yk‚:fhý ƒ„ze òþu ™u Ä{o
…téÞt{tk ©Øt ™rn hnu {txu Ëti ‚…tË fhòu su þwk fhðt
1. yu ™t{™w yuf …ûte. yu{™w hnuýtf Œrûtý Þwhtu… y™u W¥th ‚Útt {æÞ
yurþÞt Au. rþÞt¤t{tk xtu¤u xtu¤t ftrXÞtðtz{tk ytðu Au
2. ‚uytu s{e™ W…h …e¤t ftƒht hk„™t #zt {qfu Au
3. ð]r¥t îtht
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
385
ytÔÞt Aeyu ™u þwk ÚttÞ Au ? «íÞût þtMºt ™u …htuût þtMºt
™u «íÞût ð[™ ™u …htuût ð[™ ‚u{tk ƒnw Vuh Au. >>84>>
ytÔÞt Aeyu fÕÞtý™u ðtM‚u, ™u ÚttÞ Au Œun™wk s‚™,
…t{ðwk Au yûthÄt{ ™u Œun™wk s‚™ fhe™u ‚u™t Xuhtð fhe htÏÞt
Au ‚u ¾tuxt Au. ™u ¼„ðt™™u htS fÞto™t Xuhtð fhðt ‚u Ët[t
Au. >>85>>
ytuz™u1 ftuEf {th‚wk ntuÞ ‚tu {th ¾tÞ …ý ftuE™u fnu
™rn su {the hûtt fhtu ‚u{ yt…ý™u #rÿÞtu yk‚fhý ‚Útt ¼qkzt
¼qkzt Mð¼tð ™u ft{ ¢tuÄtrŒf …ezu Au …ý ftuEf {tuxt Ëk‚™e
yt„¤ r™{to™e ÚtE™u fnuðtÞ ™rn su yt Mð¼tð Útfe {™u
{wftðtu ‚u ðt‚ ©eS{nthts fnu su y{u y{ŒtðtŒ „Þt n‚t
…Ae htÞ…h™tu Œhðtòu ytÔÞtu íÞtk htuõÞt su …hðt™tu ÷tðtu
…Ae ©eS{nthtsu htXtuz ÄtÄ÷™u {tufÕÞt su {nthts htÞ…h™u
Œhðtsu ytÔÞt Au. …ý ò‚tk ò‚tk htÞ…h™t Œhðtò™wk ™t{
¼q÷e „Þt …Ae Ëðuoyu fÌtwk su fÞu Œhðtsu {nthts ytðu Au
Œheyt…h™u ? ‚tu fnu nt. …t÷ze™u ? ‚tu fnu nt, htÞ…h™u ?
‚tu fnu nt …Ae ftuE™u r™Ätoh ÚtÞtu ™rn ‚u{ …tu‚t™t Ä{o, ¿tt™,
W…tË™t, ¼„ðt™™wk MðY…, ¼„ðt™™wk Ät{, ¼„ðt™™t „wý,
yiïÞo, Ët{Úteo, rð¼qr‚ ™u ¼„ðt™™t yð‚th yð‚the ¼uŒ
1. ƒtu[e, „¤t™e …tA÷e ƒtsw, ftkÄ
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
387
{tuxwk {™w»Þ ntuÞ ‚u™u yr‚ ytŒh fheyu ‚tu hnu ™u
W‚h‚wk {™w»Þ ntuÞ ‚tu ‚u™u r‚hMfth fheyu ‚tu…ý ™ òÞ ‚u{
¼„ðt™ ËkƒkÄe su „wý ‚u™tu yr‚ ytŒh fhe™u yr‚ s‚™
fhe™u ht¾u ‚tu hnu, ™rn ‚tu ™ hnu ™u Œtu»t™tu yr‚ y™tŒh
fheyu ‚tuÞ òÞ ™rn. >>90>>
{tuh÷e ðt„u íÞthu {tuxt {tuxt ™t„ ntuÞ ‚u ‚ýtE™u
ytðu ™u …izftk1 ntuÞ ‚u …zâtk …zâtk ykƒ¤tÞ2 ‚u{ ¼„ðt™™t
¾hu¾ht ¼õ‚ ntuÞ ‚u fÚtt, ðt‚to, rf‚o™{tk ytÔÞt rð™t hnu
s ™rn. >>91>>
frð-{w¾ðtýe3 ntuÞ …h{w¾-ðtýe4 ntuÞ ‚u™u Ëtk¼¤u
Au ‚tu ytsu ð[™t{]‚ Au ‚u ‚tu ©e-{w¾ðtýe5 Au ‚u ‚tu sYh
Ëkt¼¤ðe òuEyu ‚u™u Ëtk¼¤‚u Útfu Sð™wk yk‚:fhý ‚íft¤
þwØ ÚttÞ Au ™u „wýY… {tÞt™e r™ð]Â¥t ÚttÞ Au ™u yu{tk
yt¤Ë hnu Au ‚u ƒnw ¾tux òÞ Au ™u ƒnw ¼q÷ ÚttÞ Au {txu
yt¤Ë ™ ht¾ðe. >>92>>
Ë‚e ntuÞ ‚u sÞ hýAtuz ƒtu÷u íÞthu ƒéÞt rð™t
Aqxftu ™rn ‚u{ íÞt„e™t yt©{™u …tBÞtu ™u su „]nMÚtt©{{tk
1.
2.
3.
4.
5.
…zfw, ™t™tu Ë…o
𤠾tðtu
frð™t {w¾™e ðtýe
ƒeò™t {w¾™e ðtýe
¼„ðt™™t {w¾™e ðtýe
386
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
Ë{sðt™e he‚ yu ytrŒf ðt‚ yt…ý™u ÞÚttÚto ™ Ë{òýe
ntuÞ ‚tu yt…ý Útfe ƒeò™u þtu Ë{tË ÚttÞ ? ™ s ÚttÞ.
>>86>>
ÔÞt…ft™kŒ Mðt{e htºteyu æÞt™ fh‚t n‚t íÞthu yuf
ËtÄwyu fÌtwk su ËwE òytu íÞthu Mðt{e fnu r™ÿt{tk þtu {t÷
Au ? {nt…whw»t ! Ëw¾ {tºt ¼„ðt™™t æÞt™{tk hÌtwk Au. ‚u™tu
yt…ý yÇÞtË fheyu ‚tu yu Ëw¾ ytðu, ™rn ‚tu ™ ytðu.
>>87>>
©eS{nthtsu yuf nrh¼õ‚™u fÌtwk su …týe …eðwk ™rn,
íÞthu ‚u fnu Xef {nthts …Ae ‚uýu A {rn™t ËwÄe ™ …eÄwk …Ae
„Zzu {nthts™u Œþo™u ytð‚tk {t„o{tk ftheÞtýe™e Ëe{{tk
yuf nrh¼õ‚u …htýu …týe …tÞwk. …Ae ƒ¤‚ht ÚtE ‚u {tkz {tkz
{nthts …tËu W…tze™u ÷E „Þt …Ae {nthtsu fÌtwk su þt Ëthwk
…týe …tÞwk. >>88>>
yuf nrh¼õ‚ n‚tu ‚u yuf ®Ë„tuzwk ¾tE™u hnu‚tu ‚u fu{
su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u òu ¼„ðt™™e yt¿tt ntuÞ ‚tu
yL™…týe r™ÿt rð™t …ý Œun hnu. …rhÂût‚ htò™u Ët‚
rŒðË™e yðrŒ n‚e íÞthu Ëðuo …ŒtÚto{tkÚte ðihtøÞ …t{e™u {tuût™wk
s‚™ fhðt {kzât ™u yt…ý™u ‚tu ûtý {tºt™tu yðrŒ ™Úte ‚tuÞ
{tuût™wk s‚™ fh‚t ™Úte ™u Ëðuo …ŒtÚto{tkÚte ðihtøÞ™u …t{‚t
™Úte. >>89>>
388
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
hÌttu ‚u™u ðýo™t ™u yt©{™t Ä{o™u òÛÞt òuEyu ™u Ëti Ëti™t
Ä{o …téÞt òuEyu …ý ‚u Ä{o™u Œw»tý ™ Œuðwk ‚u Œw»tý ‚u þwk ?
‚tu ËíËk„{tk hne™u Ä{o™u ½Ëthtu Œu ™u «Útt «{týu ð‚uo ™rn.
>>93>>
ftuEf nrh¼õ‚u ËtÄw™u fÌtwk su ‚{tht{tk ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼,
{t™, MðtŒ, M…Äto, E»tto, ynkfth, hòu„wý, […÷‚t yu Œu¾eyu
íÞthu y{thu ¼th ™ …zu yu‚tu y{tht{tk ntuÞ {txu Ä{o, ¿tt™,
ðihtøÞ, W…tË™t, þtk‚…ýwk, Ëh÷…ýwk, ¼Âõ‚, r™:MðtŒ, r™{to™,
r™÷tuo¼, r™:M™un yu ytrŒf „wý Œu¾eyu íÞthu ¼th …zu {txu
yt…ýtu ¼th òÞ yuðe r¢Þt fÞto™wk þwk ft{ ? >>94>>
ƒu sý ÷z‚t ntuÞ ‚u{tkÚte su ¼t„uzw ÚtÞtu ‚u …tAtu Ët{tu
ÚtE þfu ™rn ‚u{ su ¼õ‚ #rÿÞtu yk‚fhý Útfe yufðth nxâtu
‚u Vhe™u Ët{tu ÚtE þfu ™rn ‚u {txu yt„¤Úte ¾ƒzŒth ð‚oðwk
™u #rÿÞtu yk ‚ :fhý™u Œtƒe™u þq h ðeh ÚtE™u ð‚o ð w k ™u
©eS{nthts A‚tk òu™u ËtÄw™u fuðwk ð‚o™ ytfÁk n‚wk ‚tu …ý
htS Útft …t¤‚t ‚u™tu rð[th fhðtu. >>95>>
ƒútñý™tu Œefhtu ‚Útt fýƒe™tu Œefhtu ™t™tu ntuÞ ™u ‚u
òu ƒeò ftuE™wk ™ ¾…u ‚u™wk ¾tÞ ‚tu ™t‚ ƒnth ™ ÚttÞ ™u
…Ae {tuxtu ÚtÞt fuzu ¾tÞ ‚tu ™t‚ ƒnth ÚttÞ ‚u{ yt…ýu ™
Ë{s‚t n‚t ‚u rŒðË ‚tu su{ ‚u{ ðíÞto …ý nðu ‚tu ¼„ðt™u
su …ŒtÚto ¼tu„ÔÞt™e ™t …tze ntuÞ ‚u™u ¼tu„ÔÞt™e EåAt
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
389
ÚttÞ ‚tu yuðwk ¾tÄt suðwk Au {txu su ðt‚™tu íÞt„ fÞtuo ‚u™tu
ËkfÕ… ™ fhðtu. >>96>>
Ä{o «ð‚toððtu yu ƒnw fXý Au ™u ‚uÚte Ä{o …t¤ðtu
ƒnw fXý Au fu{ su Ä{o òÞ ‚tu Ëðuo „wý {tºt òÞ ™u òu
Ä{o ht¾eyu ‚tu þ{, Œ{, yu ytrŒf „wý hnu, ™rn ‚tu ™
hnu. >>97>>
©eS{nthtsu rþûtt…ºte ÷¾e™u þtuÄe …Ae Ëðuo ËtÄw™u
fÌtwk su yt{tkÚte su yuf ƒu yûth, ft™tu-{tºt, y™wMðth™e ¼q÷
ftZu ‚u™u Útt¤ yt…eyu …Ae Ëðuo ËtÄwyu þtuÄe ‚u{ yt…ýu Ä{o
¿tt™ ytrŒf „wý þe¾ðt ntuÞ ‚tu yr‚ Œt¾ztu fheyu ‚tu
Ë{òÞ. >>98>>
«íÞût ð[™ ™u þtMºt, ™u …htuût ð[™ ™u þtMºt ‚u{tk
ƒnw Vuh Au fu{ su «íÞûtÚte ft{ ÚttÞ yuðwk …htuûtÚte ™ ÚttÞ.
>>99>>
Sð™wk fÕÞtý Úttðwk yu ðuŒ …whtý Ëðuo þtMºt{tk ƒnw fXý
fÌtwk Au ‚u ©eS{nthtsu ƒnw Ëw„{ fhe ŒeÄwk, nðu ‚tu ŒqÄ{tk
ò{ý1 ™tk¾eyu yux÷e ðth Au. ò{ý ‚u þwk ? ‚tu {nthts™t
ð[™™u …t¤ðtk ‚u ò{ý Au. >>100>>
1. {u¤ðý
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
391
„]nMÚt Au ‚u òýu yt ‚t÷ …qhtu ÚttÞ ‚tu …Ae ¼„ðt™ Ëthe
…uXu ¼Syu ™u yuftkr‚f Ä{o þe¾eyu …ý ftuE ‚t÷ ftuE™t …ý
…qht ÚtÞt ™Úte. >>103>>
Ëðuo ‚eÚto{tk ¼„ðt™u ƒnw [rhºt fÞtO ntuÞ ‚u ©uc, ™u
‚uÚte su MÚtt™™u rð»tu ƒnw hÌtt ntuÞ ‚u ‚eÚto ©uc, ™u ‚uÚte su
MÚtt™f™u rð»tu sLBÞt ntuÞ ‚u ©uc ™u ‚uÚte MðÄt{ …ÄtÞto ntuÞ
‚u Ëðo ‚eÚto fh‚tk ©uc Au ‚u r¢Þt yt MÚtt™f™u rð»tu
©eS{nthtsu fhe ™u yt „tu…e™tÚtS™e {qŠ‚™u rð»tu …tu‚u s
hÌtt Au. >>104>>
Xuhtð{tk Œw:¾ Au ™u r™ðton{tk Ëw¾ Au su{ {™w»Þ™t
Œtk‚ …ze òÞ Au íÞthu ¾tÄt™t Ëðuo Xuhtð ¾tuxt ÚtE òÞ Au
‚u W…h y÷iÞtu¾t[h ytrŒf [th sýt™wk ÿütk‚ Au. >>105>>
{™™u fÌtu [t÷u ‚u™wk ËtÁk ÚttÞ s ™rn ‚u W…h …tðo‚e™u
…wºt s™BÞt íÞthu Œuð Ëðuo ytÔÞt ‚u ¼u¤u þr™ùh ytÔÞtu ‚uýu
„ý…r‚ Ët{wk òuÞwk íÞthu ‚u™wk {tÚtwk …ze „Þwk ‚u{ {™™wk fÌtwk {t™u
‚u ËíËk„{tkÚte …ze òÞ Au ‚u yu™wk {tÚtwk …zâwk òýðwk. >>106>>
yt ðt‚to Œw„…o hw ™u rð»tu hne™u fhu÷e ‚u{tkÚte Ëkûtu…u ÷¾u÷e
Au.
Er‚©e Ënò™kŒ Mðt{e Ëw™wk h½wðeht[tÞo rðhr[‚t ðt‚to
Ë{tÂt >>
390
©e h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
ËqÞo™u Ët{t ŒiíÞ ÷zðt ytðu Au ‚u ƒútñý yÎÞo1 Œu Au
‚u ƒtý ÚtE™u ÷t„u Au ‚u{ {‚…kÚt Au ‚u™u ½ýtu yt…ýt W…h
ht„ îu»t Au …ý yt…ýwk ð]‚tk‚ òuE™u ôzt yt½t‚ ÷t„u Au ‚uuýu
fhe™u ftuE Ët{t …„ ¼he þf‚t ™Úte. >>101>>
rðãt ¼ýu íÞthu yr‚þu ½tu»t fhu ‚tu rðãt yk‚:fhý{tk
«ðuþ fhu Au ‚u{ Ä{o ¿tt™ W…tË™t yu ytrŒf™tu yÇÞtË
yr‚þu fhu ‚tu yk‚:fhý{tk «ðuþ ÚttÞ Au …Ae Sð{tk «ðuþ
ÚttÞ Au. >>102>>
©eS{nthts W¥th ¾kz{tkÚte ytÔÞt ™u su su Ä{o,
¿tt™, ðihtøÞ, W…tË™t ™u {tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚ yu ytrŒf
y™uf fÕÞtýfthe „wý …tu‚t™u rð»tu Œu¾tzât ‚u …tu‚t™t ¼õ‚™u
þe¾ÔÞt Ëthwk ™u y¿tt™Y…e {tÞt™u xt¤ðt Ëthwk ™u ‚u y¿tt™Y…
{tÞt fuðe Au ‚tu su{ ÷tuft÷tuf™e …h÷eftuhu2 ykÄfth Au ‚u™u
ËwŒþo™ [¢ ¼„ðt™ {u÷u Au ‚uÚte «ftþ ÚttÞ Au ‚uðe he‚u
©eS{nthtsu su su he‚u ð‚eo™u „wý™u þe¾tzâtu ‚u „wý …tu‚t{tk
ytðu íÞthu ykÄfthY… {tÞt™u xt¤u su{ ËhtuŒt3 Au ‚u™t ‚th
ƒhtƒh {¤u ™rn yuf ËtkÄu íÞtk ƒeòu ‚qxu ™u ƒeòu ËtkÄu íÞtk
ºteòu ‚qxu …ý ƒhtuƒh ‚th {¤u ™rn ‚u{ Ëðuo íÞt„e ‚Útt
1. ¾tuƒt{tk …týe ÷E Œuð fu …qßÞtu™u WÆuþe …týe r™ðurŒ‚ fhðt™e r¢Þt.
2. ƒnth™e ƒtswyu
3. yuf ò‚™w ‚k‚w ðtã. ‚u{tk 7 Úte 11 ‚thtu ntuÞ Au.
392
JJ ŸæèãçÚ: JJ
ËŒT„wÁ þwft™kŒ {wr™™wk Sð™[rhºt
…rðºt ð]¥tt÷Þ…wh™e …tËu s Œ¼toð‚e (z¼tý) ™t{™wk
yu f „t{ Au su „t{{tk …q ð u o ¼„ðt™ Mðtr{™thtÞýu
ËðtoùÞofthe {ntrð»ýwÞt„ fÞtuo n‚tu. ‚u „t{{tk ytiŒeåÞ
rð«fw¤{tk sL{u÷t ftuE s„L™tÚt ¼è ™t{u n‚t. yt ƒútñý
yus „t{{tk rðãtÇÞtË fh‚tk ËkMf]‚ ¼t»tt{tk ‚Útt «tf]‚
¼t»tt{tk …ý …qýo …tkrzíÞ …t{e™u ƒtÕÞ Útfe s rð»tÞÚte rð{w¾
ÚtE ™iÂcf ƒúñ[Þo{tk «er‚ðt¤t ÚtE «t[e™ …wÛÞ …hðþt‚T
ËtÄwytu™tu Ë{t„{ Út‚tk ‚u{™t W…ŒuþÚte ðihtøÞ yr‚þÞ
ð]ÂØ …t{‚tk ÚtÞu÷e ¼„ðt™™t [hýf{¤™t Ë{t©Þ™e íðht™u
÷eÄu ‚u {wr™s™tu ËtÚtu Œw„o…wh «íÞu „Þt. yt s„L™tÚt rð«™wk
…tu‚t™t [hýth®ðŒ™t Ë{t©Þ™e íðhtÚte ytððwk Ëtk¼¤e™u
¼„ðt™ ©enrh rð»tÞrð{w¾ y™u ytí{tr¼{w¾ s™tu W…h
…tu‚t™wk Ëns yr¼{w¾…ýw òýu sýtð‚t ntuÞ ™u þwk ? yu{
{wr™ {kz¤™u ËtÚtu ÷E …tu‚t™t r™ðtË MÚtt™ Útfe ‚u{™t
ytððt™t {t„o{tk ËL{w¾ ÚtÞt ‚u …Ae ¼„ðt™u f]…t fxtût ðzu
òuyu÷t yt rð« ‚u{™t [hýth®ðŒ™e Ë{e…u …ht¼Âõ‚Úte
Ëtütk„ «ýt{ fhe ¼„ðt™™u yr¼™kŒ™ fÞto Útft {wr™{kz¤Úte
®ðxtyu÷t ¼„ðt™™e …tA¤ …tA¤ [t÷‚tk Œw„o…wh™e ykŒh
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
393
„Þt. íÞtk ¼„ð‚T Œþo™ y™u Ëk‚Ë{t„{ fh‚tk ftuE rŒðËu
¼„ðt™u ‚u{™e «tÚto™t™u y™wËthu ©e{‚T WØð Ëk«ŒtÞÚte «tÂ
Út‚e …h{nkË Œeûtt {wõ‚t™kŒ {nt{wr™™u yt„¤ ht¾e yt…e
™u {wõ‚t™kŒ {wr™yu su{™wk þwft™kŒ yuðwk ™t{ …tzâwk Au. yuðt ‚u
{wr™™u …tu‚t™e …tËu s ËŒtÞ htÏÞt ‚u Ë{Þu {wõ‚t™kŒ {wr™™u
{nt«¼wyu fÌtwk fu nu {w™u ! ‚{tuyu yu{™wk ‘‘þwft™kŒ’’ yuðwk ™t{
…tzâwk ‚u W…hÚte ‚{tu ‚u{™wk …qðosL{ sYh òý‚t s nþtu. yt
‚tu þwfŒuðS s Vhe yð‚Þto Au yt «{týu ‚u{™t ðihtøÞ
ytrŒf „wýtu Ëðo™u sýtð‚t Útft …tu‚t™t yt¿tt…ºttrŒ ÷¾ðt{tk
…tu‚t™t yk‚hk„ (¾t™„e) Ëuðf …ýu ‚u{™e r™Þtus™t fhe.
VheÚte ftuE Ë{Þu ¼„ðt™u yt {wr™™t ¿tt™ ðihtøÞ™t
«f»toÚte …h{ «ËL™ ÚtE™u ˼t{tk «þkËt fhe fu yt þwf{wr™
ƒnw {tuxt ËtÄw Au y™u su rŒðËÚte y{the …tËu hÌtt Au ‚u
rŒðËÚte yu{™tu [Z‚tu ™u [Z‚tu hk„ Au …ý {kŒ ‚tu …z‚tu s
™Úte {txu yu ‚tuu {wõ‚t™kŒMðt{e suðt Au. (yt ðt‚ ftheÞtýe™t
ºteò ð[™t{]‚{tk Au) yt {wr™™tu suu{ «r‚rŒ™ …tu‚t™t
W…Œuþ™t yt¿tt…ºttu ÷¾ðt{tk r™Þtu„ fÞtuo n‚tu ‚u{s Ëtk«ŒtrÞf
„úkÚttu ÷¾ðt{tk …ý «Ät™…ýu r™Þtu„ fÞtuo n‚tu suÚte ‚u{ýu
ËkMf]‚ «tf]‚ Ëtk«ŒtrÞf y™uf „úkÚttu …tu‚t™t ntÚtÚte s ÷ÏÞt
Au ‚uÚte yt {wr™™e ¼„ðt™™tu s{ýtu ntÚt Au yuðe «ÏÞtr‚
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
395
Y… su «fthu òuE þfwk ‚uðwk ËtiBÞ ‚us «fx fhtu yu{ «tÚto™t fhe
«tÚto™t™u y™wËthu s ¼„ðt™u [hý™t yk„wXt{tkÚte ËtiBÞ ‚us
«fx fh‚tk ¼„ðt™™u «ýt{ fhe …Ae ‚u s ‚us™t ËntÞÚte
¼„ðt™u fnu÷t yt¿tt…ºttu ƒtfe™e htrºt{tk {wr™yu ÷ÏÞt.
ð¤e ftuE Ë{Þu ¼„ðt™u ftkEf ÷¾ðt {txu yt {wr™™u
ƒtu÷tð‚tk ‚u{™u ßðh ytðu÷tu ntuðtÚte …„÷wk …ý [t÷ðt yË{Úto
Út‚tk …tu‚t™wk [t÷ðt{tk yËt{ÚÞo ¼„ðt™™u sýtÔÞwk. ¼„ðt™u
…tu‚t™tu …th{uïh «‚t… «fx fhðt ftuE …tËu ƒu ntÚt Ít÷e™u
…tu‚t™e …tËu ÷uðhtðe™u nu þwft™kŒ{w™u ! {U r™ðuŒ™ fhu÷tu yt
¼t„ n{ýtk ftuE …ý «fthu ÷¾e yt…tu yu{ yt¿tt fhe.
ßðhÚte …ezt …t{u÷t y™u Ëðo yðÞðtu su{™tk rþrÚt÷ ÚtE
„Þtk Au yuðt {™u ‚{tu fu{ ytðe yt¿tt fhtu Atu yu{ fnu‚t
y™u …tu‚t™t rŒÔÞY… ËL{w¾ ÿÂü su{™e Au yuðt yu {wr™™u
¼„ðt™u «u{„Š¼‚ ™uºtÚte r™ù¤…ýu ûtý {tºt òuÞt ‚u …Ae
¼„ðt™™e rŒÔÞ y{]‚ ÿÂüÚte ßðh ðu„u hrn‚ ÚtE s‚tk
‚u{™u «ýt{ fhe yt¿tt {wsƒ ÷¾ðt™e ƒtƒ‚ n‚e ‚u ÷¾e
‚u rŒðË™u ythk¼e™u ßðhtrŒ ÔÞtrÄ õÞthuÞ …ý yt {wr™™u
ytð‚e ™rn. ‚u …Ae ¼„ðt™ yk‚hæÞt™ Út‚tk ‚u{™tu rðhn
™rn Ën™ ÚtðtÚte þheh{tk «r‚rŒ™ y™tMÚtt ð]ÂØ …t{‚e „E
…qðtuoõ‚ ¼„ðt™™t y™w„únÚte su r™htu„e…ýwk «t ÚtÞwk n‚wk ‚u
394
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
ÚtE n‚e ‚Útt y™uf „úkÚttu™t ËkþtuÄ™{tk ¼„ðt™u r™Þtu„ fh‚tk
ËŒt ÷u¾™{tk y™u ËkþtuÄ™{tk ‚í…h ðíÞtO n‚t ftuE Ë{Þu
¼„ðt™u yt {wr™™e ˼t{tk yuðe «þkËt fhe fu z¼tý™tk
y{tu™u …h{ r«Þ ºtý ðM‚w Au ‚u{tk yt {wr™ {wÏÞ Au ‚u ºtý
fÞtk ‚tu yuf ytkƒt™wk ð]ût su n{ýtk ÷û{e ƒt„{tk hnu÷wk Au,
ƒeòu ƒ¤ŒeÞtu y™u ºteò yt {wr™ Au.
ð¤e ftuE Ë{Þu Œw„…o hw {tk htºteyu ¼„ðt™u fnu÷t W…Œuþ
„Š¼‚ yt¿tt …ºttu ÷¾‚tk rŒðt{tk ‚u÷ ¾qxe s‚tk Œe…f r™M‚us
ÚtE „Þtu …Ae MðÞk «ftþ rŒÔÞ ‚us MðY… ¼„ðt™u ðthuðthu
yt¿tt fh‚tk …ý ykÄfthÚte su™e ÿÂü htuftE „E Au yuðt yt
{wr™ ÷¾ðt {txu ™rn Ë{Úto ÚtE™u ¼„ðt™™u rð™k‚e fhe fu
«rŒ… «þtk‚ ÚtE „Þtu Au y™u ykÄfth Ëðoºt ÔÞt…e „Þtu Au
{txu nwk þe heíÞu ÷¾e þfwk. yu{ fÌtwk ‚u …Ae ‚u{™e W…h «ËL™
ÚtÞu÷t ¼„ðt™u yt r{»tÚte yt {wr™™u {thwk …h{uïhY… «Œþtoðwk
yu{ r™ùÞ fhe …tu‚t™t [hý™t yk„wXt{tkÚte rŒÔÞ ‚us «fx
fÞwO ËqÞtorŒf™t Ë{„ú ‚uòu™u …ý r‚hMfth fh™tht yr‚
«ftþ{t™ Ëðoºt «Ëhu÷t ‚u ‚usÚte ™uºt™e „r‚ htuftE s‚tk
rðM{Þ …t{u÷t yt {wr™yu ¼„ðt™™u «ýt{ fhe nu ¼„ð™T !
yr‚ W„ú yr‚ yŒT¼w‚ ‚us™tu W…Ëknth fhtu {tht suðt
s™™t ™uºt™e „r‚ yt ‚usÚte htuftÞ Au ‚tu ‚{tÁk fÕÞtý‚{
396
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
‚tu ‚u{™t ¾uŒ™u {txu ÚtÞwk ‚u …Ae yt {wr™ {™{tk ¾uŒ fhe
ËtðÄt™ {™Úte nu ¼„ð™T ! yt…™t y™w„únÚte ÚtÞu÷wk
r™htu„e…ýwk …ý nðu ‚{tht rðhn™u ÷eÄu htu„ suðwk s sýtÞ Au
{txu {™u Úttuze Úttuze «r‚rŒ™ ßðh …ezt s yt…tu yuðe «tÚto™t
fh‚tk «tÚto™tËwhu ßðh …t{e ƒth ð»to …ÞO‚ «r‚rŒ™ ßðhÚte
…ezt …t{‚t Útft …ý Wîu„™u ™ s …tBÞt yt {wr™yu W{huX
ytrŒ ½ýtk „t{tu{tk ËíËk„™e yr¼ð]ÂØ fhe n‚e ð[™t{]‚™t
Ëk„ún fhðt{tk yt {wr™™wk s «Ät™…ýwk n‚wk.
þwft™kŒ {wr™yu h[u÷t „úkÚttu.
(1) ËíËkr„ Sð™ {nt„úkÚt™e ‘‘nu‚w ™t{™e xeft’’
(2) ‘‘¿tt™Œe…’’ ytu „ý[t÷eþ &÷tu f ™t «{tý™w k (3)
rðï{k„÷ M‚tuºt (4) ¼t„ð‚ Œþ{ MfkÄ™tu „wsht‚e y™wðtŒ
(5) ËíËkr„Sð™{tk hnu÷e nrh„e‚t™tu „wsht‚e y™wðtŒ (6)
ËíËkr„Sð™ Âî‚eÞ «fhý{tk hnu÷t ¼Âõ‚ yæÞtÞ™tu „wsoh
y™wðtŒ (7) Ä{to{]‚™tu „wsht‚e y™wðtŒ (8) ƒwÂØ«Œe…
„wsht‚e y™wðtŒ Ërn‚ (9) «tÚto™t {t÷t „wsht‚e y™wðtŒ
Ërn‚, EíÞtrŒ.
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
397
yuðe he‚u ©e{t™ WØð Ëk«ŒtÞ{tk þwfŒuðS VheÚte
yð‚Þto Au yuðe «ÏÞtr‚™u …t{u÷t ¼„ðt™™t s{ýt ntÚtY…
¼„ðt™™t rŒÔÞ ™t{ ËnMºt{tk ‘þwfhÂût‚ …wM‚f:’ yu he‚u
¼„ðt™™u {tLÞ …wM‚ftu™t hûtý fh™tht …ýu «ÏÞtr‚™u …t{u÷t
yt þwft™kŒ{wr™ ™t™t «fth™t „úkÚttu h[e™u ËíËk„™e ð]ÂØ fhe™u
…tu‚u Ëkð‚ 1925™t {t„þh {tË™e y{tðtMÞtyu ðh‚t÷{tk
rŒÔÞ yŒT¼w‚ MðY…ðt¤t, {wõ‚tu Ërn‚ ¼„ðt™™wk «íÞût Œþo™
…t{e …h{ yt™kŒÚte …rh…qýo ÚtE ¼tir‚f Œun™tu íÞt„ fhe
¼„ðt™™t rŒÔÞ yûthÄt{™u …t{e „Þt.
JJ §ç„ ¨¢çÿ挄 …è±Ý™çÚ„}æì JJ
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
399
sÞ rðsÞ™u ¼„ðt™u …tu‚t™t Ät{™u Œhðtsu Ëðuo™u
¾t¤ðt™u1 ƒuËtÞto n‚t ™u yt¿tt fhe n‚e ‚u Ëthwk Ë™ftrŒf™u
¾téÞt ‚u{tk yu™u ƒnw s Œkz ŒeÄtu yuðztu yu™tu þtu ðtkf ? W¥th
su, Ë™ftrŒf™tu W…ntËu Þwõ‚ r‚hMfth fÞtuo ™u ÷û{eS™tu …ý
y…htÄ ™u r‚hMfth fÞtuo ‚uýu fhe™u ÷û{eS™u yu{ {™Ëqƒtu
ÚtÞtu su yt Xuftýu ytðt …whw»t ™ òuEyu ‚uýu fhe™u ‚u™tu Sð
ytËwhe ¼tð™u …tBÞtu n‚tu ™u …Ae Ë™ftrŒfu þt… ŒeÄtu ‚uýu
fhe™u ŒiíÞ ÚtÞt. íÞthu ð¤e …qAâwk su …t»toŒ n‚t íÞthu ‚tu
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ÷„thuf Œw:¾ÔÞt ‚uýu fhe™u
ŒiíÞ ÚtÞt ™u …Ae ‚tu ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ƒnws
Œw:¾ ŒeÄwk ™u ÞwØ fÞwO ™u ºtesu sL{u Ät{™u …tBÞt yu fu{ ? W¥th
su Œiðe ntuÞ íÞthu ÷„thuf ÿtun fhu ‚tu ƒnw …t… ÚttÞ Au ™u
yËwh ¼tð ÚtÞt …Ae yuðwk ÚttÞ ™rn fu{ su yu™tu Mð¼tð s
yuðtu Au su ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun s fhu. íÞthu
ð¤e …qAâwk su, ©eS{nthts yuftk‚u ƒuXt ntuÞ íÞthu fhe{¼tE™u
yu{ fnu‚t su ftuE™u ytkne ytððt Œuþtu ™rn íÞthu {tuxt {tuxt
ËtÄw™u …ý ¾t¤‚t ‚u{s sÞ rðsÞ™u yt¿tt n‚e ‚u ¾t¤u s
‚tu ‚u{tk ftkE Ë™ftrŒf™u ¢tuÄ ™ ytÔÞtu òuEyu. íÞthu fÌtwk su
Ë™ftrŒf™u ‚tu ¢tuÄ ytÔÞtu s ™Úte, ™u ¢tuÄ ytÔÞtu ntu‚ ‚tu
398
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
JJ Ÿæè S±æç}æÝæÚ沇ææï ç±…²„ï„Úæ}æì JJ
yÚt ©e Ënò™kŒMðt{e rþ»Þ
þwft™kŒ{wr™ rðhr[‚u ðt‚to
«Ëk„ r÷ÏÞ‚u
yü{e™u rŒðËu Ëðthu „. «. «fhý™wk ytu„ýeþ{wk
ð[™t{]‚ ðk[tÔÞwk ™u íÞth …Ae ƒ…tuhu „. «. «fhý™wk
Ëwz‚tr÷þ{wk ð[™t{]‚ ðk[tÔÞwk ‚u ƒL™u{tk Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ,
™u ¼Âõ‚ yu [th™e ðt‚ ytðe íÞthu yuf Ëk‚u …qAâwk su Ä{o
¿tt™trŒf þe¾ðt™e hwr[ ÚttÞ ™u Œun …ze òÞ ‚u yûthÄt{™u
…t{u fu …w™htð]Â¥t ÚttÞ ? W¥th su, su™u [thu Ëk…qýo ntuÞ ‚u ‚tu
yûthÄt{™u …t{u ™u ¼„ðt™™e Ëuðt{tk hnu y™u su ËðtËr™f
¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ßÞtk Ä{o¿tt™trŒf ‚íft¤ rËØ ÚttÞ ‚uðtu Þtu„
¼„ðt™ fhe Œu Au ™u ‚u ‚tu Þtu„¼úü fnuðtÞ su{ ¼h‚S
Þtu„¼úü n‚t ‚uðtu Þtu„¼úü ÚttÞ. >>1>>
sÞ rðsÞ Þtu„¼úü fnuðtÞ fu ™rn ? W¥th su, yu ‚tu
Þtu„¼úü ™ fnuðtÞ yuýu ‚tu Ëk‚™tu y…htÄ fÞtuo ‚u ytËwhe{r‚
ÚtE „E ™u {ntuhu fÌttu su Þtu„¼úü ‚u ‚tu ¼thu yð‚th suðtu ÚttÞ
™u Ä{o ¿tt™trŒf™u ‚íft¤ rËØ fhu ™u ƒeò fux÷tf™u Ä{torŒf™e
hwr[ fhtðe Œu yuðtu Ë{Úto ÚttÞ Au. >>2>>
400
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
ðifwkX™tÚt ¼„ðt™™u yu yu{ fnu ™rn su nu {nthts ! ‚{the
{hS ntuÞ ‚tu yt Ät{Úte sÞ rðsÞ™u …tztu ™u {hS ™ ntuÞ
‚tu ™ …tztu …ý y{thu yu ðt‚™tu yt„ún ™Úte {txu yu{™u ¢tuÄ
ytÔÞtu ntu‚ ‚tu yu{ ƒtu÷‚ ™rn y™u su™u yr‚ YZ ™u W„ú
«f]r‚ ntuÞ ‚u™u ŒiíÞ fhe™u ‚u™e «f]r‚™u xt¤u Au su™u YZ «f]r‚
‚tu ntuÞ …ý ÷„thuf ftu{¤ ntuÞ ‚u™u ƒútñý fhe™u xt¤u Au ‚u{
sÞ rðsÞ™u yr‚YZ ™u W„ú «f]r‚ ™rn x¤u yu{ òýe™u ŒiíÞ
fÞto ™u {w[wfwkŒ htò™e YZ «f]r‚ n‚e …ý ÷„thuf ftu{¤ n‚e
‚tu ¼„ðt™u ƒútñý™tu yð‚th ytÃÞtu ™u «f]r‚™u xt¤e ™t¾e.
>>3>>
ŒiíÞ™t Œun{tk ‚tu Ët{wk «f]r‚ ð]ÂØ …t{u Au ™u ‚{u ‚tu
fntu Atu su «f]r‚ xt¤ðtk Ëthwk ŒiíÞ fÞto ? W¥th su, ŒiíÞ™t Œun™u
…tBÞt …Ae ¼„ðt™™u …t{u Au íÞthu yu™u yu™t Mð¼tð™u rð»tu
„wý ¼tð n‚tu ‚u yíÞk‚ Œtu»t¼tð ytðu Au íÞthu yu™t Mð¼tð
x¤e òÞ Au. >>4>>
sÞ rðsÞ™wk ™u Ë™ftrŒf™wk ¼t„ð‚e ‚™wk fÌtwk Au ™u
yûth™t {wõ‚™u ‚tu fÌtwk Au su ‘‘1Ý „j樲„ï ¨ê²æïü Ý àæàææ¢ÜUæï
Ý Ðæ±Ü :’’ yu™u …ý ¼t„ð‚e ‚™wk fÌtwk Au ‚u fE he‚u Ë{sðtk ?
1. yÚto:– ‚u Ät{™u ËqÞo, [kÿ y™u yÂø™ «ftþ fh‚t ™Úte.
1. yxftððt
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
401
W¥th su, yuf ‚tu ytXð÷wk Ëtu™wk ntuÞ ™u yuf ‚tu ƒthð÷wk Ëtu™wk
ntuÞ ™u yuf ‚tu Ëtu¤ð÷wk Ëtu™wk ntuÞ ™u yuf ‚tu fwkŒ™ Ëtu™wk1 ntuÞ
‚u™u ‚tu su yu™e …rhûttðt¤tu ntuÞ ‚u òýu Au. ‚u{ {tuxt yuftkr‚f
ntuÞ ‚u ÞÚttÚto ytu¤¾u ™u ƒeò™u ‚tu ftkE ytu¤¾tÞ ™rn y™u
{tuxt ntuÞ ‚u ‚tu y®nÞt …ý Ëðuo™u ytu¤¾u su yt™u ytx÷e
¼t„ð‚e ‚™w ÚtE Au ™u yt™u ytx÷e ƒtfe Au ™u sÞ rðsÞ™u
‚Útt Ë™ftrŒf™u ‚Útt ™thŒS yu{™u …ý òýu. >>5>>
{tuxt …ý ƒu «fth™e ÂMÚtr‚ðt¤t Au ‚u fneyu: (1)
ËtÄ™ ft¤{tk ™u ÂMÚtr‚ ft¤{tk yuðe Ë{sý Au su ytðhý™u
¼uŒ‚tk ¼uŒ‚tk yûthÄt{{tk òðwk Au, (2) ËtÄ™ft¤{tk s yuðe
Ë{sý Au su õÞtkE òðwk ™Úte ™u òý…ýt{tk hÌtt Útft æÞt™
fÞto s fhu Au y™u ÂMÚtr‚ft¤{tk ‚tu yûthY… Úti™u æÞt™ fhu Au
{txu Œun {qfþu íÞthu yu™u yu{ sýtþu su nwk ‚tu yûthÄt{{tk
s ƒuXtu Awk. …ý ƒeswk ftkE ytðhý ™rn Œu¾tÞ ‚u W…h
„tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu Œun {qõÞtu íÞthu fÌtwk su Ëðuo Ëk‚ s{e™u
ytÔÞt ? íÞthu fÌtwk su nt íÞthu Mðt{e™u {nthts™tk Œþo™ ÚtÞtk
™u þheh htu{tkr[‚ „tºt ÚtE™u Ëðuo #rÿÞtu™e ð]Â¥tÞwk Ÿze
òý…ýt{tk W‚he „Þwk ™u Œun {qõÞtu y™u «Út{ fne ‚uðe
1. yr‚þwØ Ëtu™w
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
403
{™Ëqƒtu …qhtu fÞtu.o (2) {wõ‚t™kŒ Mðt{e ytrŒf ËtÄw™u òuE yu{
{™Ëqƒtu ÚttÞ su yt…ýu ËtÄw ÚttEyu ‚tu ƒnw Ëthwk ‚u {nthtsu
ËtÄw fÞtuo ™u {wõ‚t™kŒ Mðt{e ‚Útt „tu…t¤t™kŒ Mðt{e yu ytrŒf
Ëðuo htS ÚtÞt yu {™Ëqƒtu {nthtsu …qhtu fÞtu.o (3) y™u nðu ºteòu
{™Ëqƒtu ƒtfe hÌttu ‚u {nthts …qhtu fhu ‚tu ƒnw Ëthwk ‚u þwk ? ‚tu
Œun {qfðt …nu÷tk yuf ð»to fu A {rn™t ËwÄe Ëthe …uXu {kŒðtz
ytðu ‚tu ƒnw Ëthwk ‚u þt Ëthwk su {kŒðtzu fhe™u Sð r™ðtoËr™f
ÚttÞ Au ‚uðtu ƒesu ËtÄ™u fhe™u ™Úte Útt‚tu. yuf rð»tÞ{tk ht„ ™u
Œun{tk ytËÂõ‚ ™u þw¼ðtË™t yu ºtýu {kŒðtzu fhe™u ™tþ …t{u
Au ‚u fneyu Aeyu su «Út{ rð»tÞ{tkÚte ytËÂõ‚ {kŒðtzu fhe™u
s x¤u Au su, yt Ëtht ËtÄw ftuE rð»tÞ™u „úný fh‚t s ™Úte ™u
Ëthwk r{ü ¼tus™ s{‚t s ™Úte ‚tu …ý s{ðt™wk Ëthwk ¼tus™
ntuÞ ‚tu ƒu [th „útË ðÄw sYh s{tÞ ¾hwk ™u ‚tð ytÔÞtu ntuÞ ‚tu
yL™™wk ™t{ ÷u‚tu W÷xe ÚttÞ y™u ßÞthu {™u ‚tð ytðu íÞthu
yÄoþuh fu …tþuh yL™ s{tÞ ¾hwk ™u n{ýtk {kŒðtz ytÔÞtu ‚u
yL™ ‚tu ŒeXwk s „{u ™rn ™u ftuE …ŒtÚto Ëthwk ÷t„u s ™rn ™u
{wõ‚t™kŒ Mðt{e™u {kŒðtz ytÔÞtu íÞthu ‚tu {nthts™t Útt¤™e
«ËtŒe ÷uðt™tu {™Ëqƒtu s ÚttÞ ™rn yuf ¼t‚™tu Œtýtu ÷uðtÞ
yuðe yhwr[ {kŒðtzu fhe™u ÚttÞ Au yuðe he‚u rð»tÞ SíÞt™e ðt‚
fne. >>7>>
402
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
ÂMÚtr‚ðt¤t ßÞthu Œun {qfu íÞthu ¼„ðt™™tk Œþo™ ÚttÞ ™u ™uºt
ytrŒf Ëðuo #rÿÞtu™e ð]Â¥tÞwk ƒtnuh sýtÞ ™u Œun {qfu Au. >>6>>
ð[™t{]‚™e fÚtt ðk[tð‚tk …tu‚t™t ºtý {™Ëqƒt™e ðt‚
fhe ‚u{tk ƒu {™Ëqƒt ‚tu ©eS{nthtsu …wht fÞto ™u yuf ƒtfe hÌttu
‚u {nthts …qhtu fhu ‚tu ƒnw Ëthwk ‚u {™Ëqƒtu þwk ? su (1) {nthts
z¼tý™t ƒútñý …tËu fÚtt fhtð‚t n‚t ‚u {nthts ‚u™u …qAu ™u
ðt‚ fhu ™u ‚u ƒútñý {nthts™u …qAu ‚u™u òuE™u yu{ {™Ëqƒtu ÚtÞtu
su {nthts™e yt„¤ fÚtt fheyu ™u …qAeyu ™u {nthts {™u …qAu
‚u {™Ëqƒtu ‚tu Ëthe …uXu …whtu fÞtuo su {nthts yt ÷tuf{tk su ft{
Ëthw ytÔÞt ‚u ft{™e Ëðuo ðt‚ {™u fne ™u {U {nthts™u …qAe su
Ëk«ŒtÞ «ð‚toÔÞt™e her‚, ‚Útt ƒnw ÍtÍt Sð fÕÞtý™u {t„uo
[t÷u ‚Útt Úttuzu Œt¾zu ƒnw Sð yûthÄt{™u …tBÞt™e her‚ ‚Útt
„úkÚt fhðt™e her‚, ‚Útt y™uf «fth™tk «fhý VuhÔÞtk ‚u™t ¾hzt
{the …tËu ÷¾tÔÞt, ‚Útt yufðth {™u ‚tð ytÔÞtu ™u {nthts™u
ft„¤ ÷¾tððtu n‚tu …ý ÷¾™th ftuE ™rn. ‚u {™w»Þ yufðth
‚uzðt {tufÕÞwk ™u ƒeSðth {tufÕÞwk íÞthu {U fÌtwk su ‚tð ytÔÞtu Au
‚tu…ý {nthts fnu ‚uze ÷tðtu ‚u nwk {tkz {tkz „Þtu íÞthu fnu ytkE
Ëwðtu íÞthu nwk ËwE „Þtu ‚u {nthts {tht Ët{wk yuf ½ze òuE hÌtt
‚u ŒntztÚte yuðtu ‚tð ytÔÞtu ™Úte y™u {nthts fnu‚t su þwf{wr™
‚tu y{tht ntÚt Au yu «fthu y™uf he‚u {nthts htS ÚtÞt ™u
404
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
Œun{tkÚte ytËÂõ‚ {kŒðtzu fhe™u x¤e òÞ Au ‚u fneyu
su, {wõ‚t™kŒMðt{e ytrŒf {tuxt {tuxt ËtÄw™u ftuE ðtË™t ™Úte
…ý ÷„thuf Œun{tk nu‚ Au ‚u {kŒðtzu fhe™u x¤e òÞ Au ‚u òu‚tk
yu{ ÚttÞ Au su Ëðuo™u Œun{tkÚte nu‚ ¼thu {kŒðtzu fhe™u ‚wxu Au
‚u fu{ su {kŒðtzu fhe™u Œun „kÄtE QXu ™u {¤{qºt ‚uuýu fhe™u
Ët{wk òuðtÞ ™rn ™u rŒþt ðthuðthu òðwk …zu ™u W÷xe ÚttÞ ™u
Ëq¤ ytðu ™u ‚u {kŒðtzu fhe™u ƒnw Œw:¾ ÚttÞ íÞthu yu{ ÚttÞ
su yt …t…Y… Œun …zu ‚tu ƒnw Ëthwk ÚttÞ íÞthu Œun{tkÚte ytËÂõ‚
x¤e òÞ Au. >>8>>
þw¼ðtË™t ‚u …ý {kŒðtzu fhe™u x¤u Au ‚u þw¼ðtË™t™u
fneyu ‚u™u Ëtk¼¤tu su, {wõ‚t™kŒMðt{e™u þw¼ ðtË™t n‚e ™u
ûtÞ htu„ ÚtÞtu ‚tu …ý Œun hÌttu ™u yu{™u yuðe þw¼ðtË™t n‚e
su ©eS{nthts yt ÷tuf{tk hnu íÞtk ÷„e {thtu Œun hnu ‚tu
{nthts™tk [rhºt Ëðuo òuðt{tk ytðu ‚u yuðe ðtË™t n‚e ‚u
Ëthwk {nthtsu Œun htÏÞtu, ™rn ‚tu ûtÞðt¤t™tu Œun hnu s ™rn.
™u ûtÞ htu„ ÚtÞt …Ae ytX ð»to ËwÄe Mðt{e™tu Œun hÌttu ‚u þw¼
ðtË™t™u ƒ¤u fhe™u hÌttu y™u Mðt{e™e ƒeS ðt‚to fneyu
Aeyu su {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u Œun {qfðt ytzt ºtý rŒðË hÌtt
íÞthu fnu nðu {kŒðtz fþtu ™Úte nðu ‚tu Ëtò ÚtÞt ‚u „tze W…h
ƒuËe™u Œuþ{tk Vhþwk ™u {tuxtk {tuxtk þnuhtu{tk ðt‚tu fhe™u yt[tÞoS
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
405
{nthts™e …Äht{ýe fhtðþwk ™u WØð Ëk«ŒtÞ™e «r‚ct fhþw,k
íÞthu r™íÞt™kŒMðt{eyu fÌtwk su Mðt{e nwk ‚{thtu rþ»Þ Awk ‚u
‚{thtu {™Ëqƒtu …qhtu fheþ. …Ae r™íÞt™kŒ Mðt{e™u {tÚtu ntÚt
{qfe™u ƒhztu Úttƒzâtu ™u …Ae Mðt{eyu Œun {qõÞtu yuðe he‚u
rð»tÞ ™u Œun{tk nu‚ ™u þw¼ðtË™t ‚u {kŒðtzu fhe™u x¤u Au.
íÞthu {wr™yu fÌtwk su {tuxt™u {kŒðtz ytðu ‚u ‚tu Xef …ý
„heƒ™u ‚tu ‚íft÷ Œun …ze òÞ ‚tu Xef íÞthu fÌtwk su ftkE
òuEÞu s ™rn yuðtu rð[th fhðtu su{ r™»fw¤t™kŒ Mðt{eyu
…tu‚t™u fÌtwk su …qð™
o u …t…u fhe™u Œw:¾e ÚttÞ Au ™u ð¤e ¼„ðt™™t
¼õ‚™tu yð„wý ÷Eþ ‚tu ‚u™tu õÞtk Awxftu Úttþu ? >>9>>
Ëk‚ rf‚o™ ƒtuÕÞt …Ae ‚u W…h ðt‚ fhe su yt Œunu fhe™u
Ä{o ™ ËÄtýtu, ¿tt™ ™ ËÄtýw,k ðihtøÞ ™ ËÄtýtu, {rn{tyu Ërn‚
¼Âõ‚ ™ ËÄtýe W…tË™t ™ ËÄtýe ™u y™uf Sð™tk fÕÞtý
fhðt Ëthwk ©eS{nthtsu {krŒhtu fÞtO Au ‚u™e Ëuðt yt Œunu fhe™u
™ ÚtE ‚tu yu Œun fuðwk Au ‚tu ðhtu÷ „tÞ™e1 Ëuðt fÞto suðwk òýðwk
fu{ su ŒqÄ ‚tu {¤u ™rn ™u Atý {qºt ðt¤ðwk …zu. >>10>>
Ëðth{tk ðt‚ fhe su s„‚{tk yu{ fnu Au su yt
{™w»Þ™wk f{¤ VÞwO Au ‚u f{¤ ӌޙu rð»tu ŸÄwk hÌtwk Au ‚u
Ëð¤wk ÚttÞ Au y™u ‚u f{¤ Vhu íÞthu ‚tu yð¤e Ë{sý ntuÞ
1. rðÞtÞ ™rn ‚uðe „tÞ, ðtkrÍÞt…ýw
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
407
ð‚uo Au ™u ‚u ©enrhS™e suðe {hS Au ‚u s «{týu Mð¼tðu Þwõ‚
Au ™u ©enrhS™e Ëuðt{tk y¾kz hÌtt Au ™u ©enrhS™t yr‚
W¥t{ r™ŠðfÕ… r™ùÞðt¤t Au ™u yr‚ W¥t{ r™ŠðfÕ…
ÂMÚtr‚ðt¤t Au ™u {tÞt™t ytðhýu hrn‚ Au yuðt y™k‚ yûth™u
rð»tu „wý Au ‚u ytí{t™u rð»tu ytðu Au íÞthu y™k‚ftuxe ƒúñtkz
…h{týwðk ‚ ÚtE òÞ Au íÞthu yt ÷tuf™tk Ëw¾ …h{týwðk ‚ ÚtE òÞ
yu{tk þwk fnuðwk ? yu ‚tu ÚttÞ s y™u yuðtu {n‚T „wý ytðu íÞthu
ftuE ÷tuftk‚h™t Ëw¾ ™sh{tk ytðu s ™rn y™u „{u ‚uðt W¥t{
rð»tÞ «t ÚttÞ ‚tu …ý yu{tk {t÷ {™tÞ s ™rn yuðe Sð{tk
{n‚T Ë{sý ytðu ‚tu yu ¼„ðt™™u hnuðt™wk …tºt ÚtÞtu ™u yu™t
ÓŒÞ{tk ¼„ðt™ y¾kz hnu Au. yu ð[™t{]‚™tu1 yt ¼tð Au.
{txu yûthƒúñ Ëk½tÚtu …tu‚t™t ytí{t™u yuf fhe™u ‚u™u rð»tu
yk‚hÿÂü fhe™u ©enrhS™e {qŠ‚™u òuÞt fhðwk y™u òý…ýtY…
su ¼„ðt™™t Ät{™tu Œhðtòu íÞtk hne™u yk‚hÿÂü fhe™u
©enrhS™wk æÞt™ ¼s™ fhðwk ™u r™hk‚h yuðwk y™wËkÄt™ ht¾ðwk su
nwk yûthƒúñ Awk ™u {thu rð»tu ©enrhS y¾kz hÌtt Au yu yk‚hÿÂü {qfðe s ™rn, þt {txu su yk‚h ÿÂüðt¤t™e Ë{sý{tk yu
„wý Au su ¼„ðt™™wk Ë{e……ýwk hnu Au ™u ƒwÂØ Ëwû{ ÚttÞ Au ™u
ynk „úkrÚt „¤u Au ™u Œtu»t™u ytu¤¾u Au ™u ‚u Œtu»t™u xt¤e ™t¾u Au ™u
W¥t{ rð»tÞ™e «t ÚttÞ ‚tu …ý ÷uðtÞ ™rn ™u yuftkr‚f™u ytu¤¾u
406
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
‚u Ëð¤e Ë{sý ÚttÞ Au yu yu™wk f{¤ VÞwO fnuðtÞ Au. ‚u þwk
‚tu Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ, ¼Âõ‚, W…tË™t, yiïÞo, „wý, rð¼qr‚
yu™u þe¾ðt™tu yÇÞtË fhu ‚u ßÞthu rËØ ÚttÞ Au íÞthu yu
¼„ðt™™tu yuftkr‚f ¼õ‚ ÚttÞ Au y™u ßÞthu yu „wý rËØ
ÚttÞ Au íÞthu yÄ{o Ë„o™tu Œtu»t ftuEyu ÓŒÞ{tk hnu s ™rn
y™u s„‚™t Ëw¾™tu, rð»tÞ™t Ëw¾™tu, Œun™t Ëw¾™tu, ÓŒÞ{tk
õÞthuÞ ykfwh QXu s ™rn ™u yu Ëw¾{tk ‚tu y…th Œw:¾ sýtÞt
fhu Au y™u yuf ¼„ðt™™wk s Ëw¾ yk‚:fhý{tk Vwðtht™e …uXu
MVwÞto fhu yu yu™wk f{¤ VÞwO fnuðtÞ Au. >>11>>
…Ae hnMÞ™wk ð[™t{]‚ ðk[tÔÞwk ‚u W…h Mðt{eyu ðt‚ fhe
su, su{ ™rŒÞtu Ë{wÿ™u rð»tu ÷e™ ÚtE òÞ Au ™u Ë‚e™u …‚k„ su{
yÂø™™u rð»tu ƒ¤e òÞ Au ™u su{ þwhtu hý™u rð»tu xwfxwf ÚtE òÞ
Au ‚u{ …tu‚t™t ytí{t™u yûth ƒúñ Ëk½tÚtu yuf hË ÷e™ fhe ™t¾u
íÞthu yûth™t „wý ytí{t™u rð»tu ytðu Au ™u ‚u yûth™u rð»tu y™k‚
ftuxe ƒúñtkz …h{týwk Ëh¾tk sýtÞ Au yuðt yu yûth {tuxt Au ™u
yu yûth ¼„ðt™™tu y÷tirff y…th {rn{t Ë{su Au ™u ËŒt
r™Šðfth Au, ËŒt r™÷uo… Au, yr‚þwØ Au, yr‚ Ëw¾Y… Au, yr‚
yËk„e Au; r™„woý Au, þtk‚ Au, ©enrhS™u rð»tu yr‚þu «er‚Þu
Þwõ‚ Au ©enrhS™t MðY…™u rð»tu ÂMÚth ÚtE™u hÌtt Au ËŒt r™Œtu»o t
Au ™u ©enrhS™e ÞÚttÚto {hS ™u òýu Au ™u ‚u s «{týu ÞÚttÚto
408
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
Au ™u ¼„ðt™™e {hS™u òýu Au yu yk‚hÿÂüðt¤t™e Ë{sý{tk
„wý Au. ™u ƒtÌt ÿÂüðt¤t™e Ë{sý{tk yu Œtu»t Au su ¼„ðt™™u
Auxu Ë{su Au ™u ƒwÂØ{tk MÚtw¤‚t hnu Au ‚uýu fhe™u yuftkr‚f Ä{o
Ë{òÞ ™rn ™u ynk„úkrÚt ð]ÂØ™u …t{u Au ‚uýu fhe™u Œtu»t™u ytu¤¾u
™rn ™u ‚u Œtu»t ‚íft¤ x¤u …ý ™rn, ™u Œuþft¤u fhe™u rð»tÞ™u
rð»tu [tUxe òÞ Au ™u yuftkr‚f ¼õ‚™u ‚íft¤ ytu¤¾u ™rn ™u
¼„ðt™™e {hS™u ‚íft¤ òýe þfu ™rn yu ƒtÌt ÿÂüðt¤t™e
Ë{sý{tk Œtu»t Au. >>12>>
Ëthk„…wh™t 14™t ð[™t{]‚{tk «{tŒ ™u {tun™e ðt‚
ytðe íÞthu Ëk‚u …qAâwk su yuftkr‚f ¼Âõ‚{tk «{tŒ ™u {tun ftkE
yk‚htÞ fhu fu ™Úte fh‚t ? W¥th su, su™u «{tŒ ™u {tun ntuÞ
‚u™u yuftkr‚f Ä{o ‚tu ytðu s ™rn ftksu yu™e Ë{sý s
yð¤e ntuÞ ‚u þwk ? ‚tu {tuxt yuftkr‚f ËtÄw ntuÞ ‚u™u LÞw™
Ë{su ™u LÞw™ ntuÞ ‚u™u yuftkr‚f Ë{su yux÷u yu™u yuftkr‚f…ýwk
ytðu s ™rn fu{ su yuftkr‚f Ä{o ytððt™tu îth ƒkÄ ÚttÞ Au
‚u yuðtu su™u {tun ntuÞ ‚u{™e Ë{sý s rð…he‚ ntuÞ Au ‚u
þwk ‚tu …whw»ttu¥t{™u yð‚th suðt òýu ™u yð‚th™u …whw»ttu¥t{
suðt òýu ™u yuftkr‚f Ä{o™u ËtÄthý Ä{o suðtu òýu ™u ËtÄthý
Ä{o™u yuftkr‚f Ä{o suðtu òýu ™u s„‚ r{ÚÞt Au ‚u™u ËíÞ òýu
™u ¼„ðt™ ËíÞ Au ‚u™u ËíÞ ™ òýu ™u Sðtí{t ËíÞ Au ‚u™u
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
409
yËíÞ òýu ™u Œun r{ÚÞt Au ‚u™u ËíÞ òýu yuðtu yu {tun Au
‚u ftuE he‚u x¤u yuðtu ™Úte ‚u ¼„ðt™u {nt Œt¾zu fhe™u yZth
yæÞtÞ „e‚t™wk ¿tt™ fÞwO íÞthu yswo™™u Ë{òýwk íÞthu ƒtuÕÞt
su ‘‘1ÝCæï }ææïã: S}æëç„HüÏ{æ y±yÐí¨æÎæ‹}æ²æùÓ²é„ ! JJ çSƒ„æïùçS}æ
x愨¢Îïã: Ü çÚc²ï ±™Ý¢ „±’’ íÞthu yswo™™u {tun xéÞtu ™u M{]r‚
ð]ÂØ™u …t{e y™u WØðS™u yuftŒþ MfkÄ™t yêtðeþ yæÞtÞ
ËwÄe ¼„ðt™u ¿tt™ fÞwO íÞthu WØðS ƒtuÕÞt su, (&÷tuf:)
‘‘2ç±Îíæ籄æï }ææïã}æãæ¢{Ü æÚæï ² ¥æçŸæ„æï }æï „± ¨ç‹Ý{æÝæ„ì’ nu
{nthts ! {thtu {tun Y… ykÄfth nðu ™tþ …tBÞtu nðu su{
fntu ‚u{ fhwk. y™u «{tŒ þwk su fhðt™wk ™ fhðwk ™u ™ fhðt™wk
fhðwk, ‚u þwk su yuftkr‚f Ä{o þe¾ðtu ‚u fhðt™wk Au ‚u ™ fhtÞ
™u ƒeswk ™Úte fhðt™wk ‚u fhu Au. [th …ntuh ‚wƒ
k ztk ½Ëu ™u ¼„ðt™™wk
æÞt™ yuf ½zeÞu …ý ™ ÚttÞ ™u yt Œun™u ½Ë ¼qË fhðwk ntuÞ
‚tu Úttfu ™rn ™u ¼„ðt™™t „wý „tðt ntuÞ ‚tu Úttfe òÞ Au
™u ƒeS r¢Þt fh‚tk Úttfu fu ftÞ ™rn ™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk
1. yÚto:– nu ¼„ð™T ! yt…™e f]…tÚte {thwk rð…he‚ ¿tt™ ™tþ …tBÞwk Au,
y™u ÞÚttÚto ¿tt™ «t ÚtÞwk Au. nðu nwk r™:ËkŒun y™u MðMÚt ÚtÞtu Awk {txu
yt…™t ð[™™wk yt… fnuþtu ‚u{ …t÷™ fheþ. („e. y. 18-73)
2. yÚto:– WØð fnu Au: nu ¼„ð™T ! {U su {tunY…e {nt ykÄfth™tu yt©Þ
fÞtuo n‚tu, ‚u {nt {tunY…e ykÄfth™u ‚{tht Ë{t„{Úte ™Ëtze {qõÞtu Au
! (¼t. yu. y. 29-37)1. „.«.27
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
411
Sðtí{t{tk ¼„ðt™ y¾kz hÌtt Au ™u «u{e ¼õ‚™u rðûtu…u
fhe™u Œw:¾ ÚttÞ Au ‚u™u ¿tt™ þeÏÞwk òuEyu y™u ¿tt™e ¼õ‚u
rð[thu fhe™u Ëðo …ŒtÚto{tkÚte {™ ÷w¾wk fhe ™tkÏÞwk ntuÞ ‚u «u{e
¼õ‚™e …uXu ¼„ðt™{tk [tuxtÞ ™rn ‚u™u «u{ þeÏÞtu òuEyu
fu{ su «u{u fhe™u ¼„ðt™™u rð»tu [tuxtÞ Au y™u ¿tt™e ¼õ‚™u
yuf ðt‚ Ëw„{ Au ™u «u{e ¼õ‚™u yuf ðt‚ ƒnw s fXý Au ‚u
þwk ? ‚tu ¿tt™e ¼õ‚ ‚tu ¼„ðt™™wk æÞt™ Sðtí{t{tk fhu Au. ‚u
yu™u «Út{ fthý þheh™tu ™tþ ÚttÞ Au ‚u fthý þheh {ntfXý
Au ‚u ¿tt™e ¼õ‚™u «Út{ x¤u Au y™u …Ae Ëqû{ ™u MÚtq¤ xt¤ðwk
÷„thu fXý …z‚wk ™Úte ‚u yu ¿tt™e ¼õ‚™u Ëw„{ Au ™u «u{e
¼õ‚ ‚tu ¼„ðt™™wk æÞt™ ƒtÌt, ÿÂü™u yt„¤ fhu Au ‚u «Út{
MÚtq¤ ™u …Ae Ëqû{ ™u …Ae fthý Œun x¤u Au ‚u yu «u{e ¼õ‚™u
‚tu ºtý Œun xt¤ðt fXý Au ‚u «Út{ MÚtq¤ xt¤ðwk fXý Au yuÚte
Ëqû{ {ntfXý Au ™u ‚uÚte fthý ‚tu ƒnw s fXý Au. >>14>>
yuf Ëk‚u fÌtwk su þtMºt ft¤u fhe™u Ë{òÞ Au ‚u {tuhu
{™u „tuu…t¤t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su ‚wk „e‚t ¼ý íÞthu {U „e‚t
¼ýðt {tkze ‚u fuð¤ ðtk[e òô …ý ftkE Ë{òÞ ™rn ™u nðu
ðtk[wk Awk íÞthu yûthu yûth Ë{òÞ Au ‚u yu{ sýtÞ Au su
þtMºt ft¤u fhe™u Ë{òÞ Au íÞthu þwfMðt{eyu fÌtwk su nt
þtMºt ft¤u fhe™u s Ë{òÞ Au ‚u W…h ðt‚ fhe su {nthts
410
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
ntuÞ ‚tu Úttfe òÞ Au yu{ yu «{tŒ™u òýðtu. ™u yt¤Ë yu
su ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ™ fhðe ™u fu𤠾tE™u ËwE hnuðwk. ™u yu
{tun, «{tŒ yt¤Ë yu ºtýu ¼„ðt™™e yuftkr‚f ¼Âõ‚™u rð»tu
{tuxt yk‚htÞY… Au yu{ òýe™u íÞt„ fhðt. >>13>>
…Ae þÞ™ yth‚e ÚtÞt fuzu ð[™t{]‚ ðk[tE hÌttk ™u
rf‚o™, Mðt¼trðf [uüt™u ƒtu÷e hÌtt …Ae yuf÷eÞtk rf‚o™ ƒtu÷e™u
Mðt{e™u …qAâwk su yt rf‚o™™wk [hý Ë{ò‚wk ™Úte su ‘‘{™ ¼uŒe
‚™zt{tk ™ xfe ytðe Œu¾týe ƒthehu’’ yu [hý W…h
Mðt{eyu ðt‚ fhe su yr‚þu ¼„ðt™™t «u{e ¼õ‚™u ¼„ðt™™wk
Œþo™ ÚttÞ Au íÞthu {™ ¼uŒtE òÞ Au su{ ft{e …whw»t™u
{™„{‚e Mºte {¤u ™u {™ ¼uŒtE òÞ Au ™u su{ yr‚þu
÷tu¼e™u Ä™ {¤u ™u {™ ¼uŒtE òÞ Au y™u ‚™zt{tk ™ xfe
‚u þwk su ‚u™e ‚u {qŠ‚ Sð{tk «ðuþ fhe òÞ y™u ‚u™e ‚u {qŠ‚
yt„¤ Œu¾tÞ Au y™u yu «u{e ¼õ‚™u ¼„ðt™ yuðe he‚u
Œþo™ Œu íÞthu yu ¼õ‚™e ð]Â¥t ¼„ðt™™u rð»tu [tUxe òÞ Au
‚u ¼õ‚™u ¼„ðt™ rð™t ûtý{tºt hnuðtÞ ™rn ™u ¼„ðt™™tu
rðÞtu„ ÚttÞ ‚tu rðhnu fhe™u hne þfu ™rn su{ {tA÷wk s¤
rð™t™wk hne þfu ™rn ‚u{ ‚u ¼õ‚ …ý ¼„ðt™ rð™t hne þfu
s ™rn ™u ¼„ðt™™tu rðÞtu„ ÚttÞ ‚tu ƒnw s Œw:¾ ÚttÞ ™u
hnuðtÞ …ý ™rn ™u ¿tt™e ¼õ‚™u rðÞtu„u fhe Œw:¾ ‚tu ÚttÞ
…ý ƒnw ™ ÚttÞ ™u yu ‚tu ¿tt™u fhe™u yu{ òýu Au-su {tht
412
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
ðt‚tu fh‚t ‚u y{u Ëtk¼¤e™u yk‚h{tk W‚the™u ð[™t{]‚ y{u
÷ÏÞtk ™u þtuæÞtk ™u ðtkåÞtk …ý ftkE Ë{òýwk ™rn y™u …Ae
„tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu ð[™t{]‚{tkÚte ðt‚tu Ë{òðe™u fÌtwk su
ytðe ðt‚ ‚tu ftuE þtMºt{tk ™Úte ‚u Ä{o™e, ¿tt™™e, ðihtøÞ™e,
¼„ðt™™t {rn{t™e, W…tË™t™e, Sð™e, Eïh™e, {tÞt™e,
yLðÞ™e, y™u ÔÞr‚huf™e yuðe y™k‚ ðt‚tu ð[™t{]‚{tkÚte
fhe™u fÌtwk su {nthtsu ðt‚tu fhe Au ‚uðe ‚tu ftuE þtMºt{tk ™Úte
íÞthu ð[™t{]‚™e ðt‚ Ë{òýe y™u yu ðt‚ y{u ÷¾e n‚e
…ý yuðe Ë{ò‚e ™rn ‚u þtMºt ft¤u fhe™u Ë{òÞ Au ‚u …ý
{tuxt™tu rðïtË ntuÞ ™u yk‚h ÿÂü ntuÞ ‚tu yu™u ‚wh‚ Ë{òÞ
Au. >>15>>
íÞthu Ëk‚u …qAâwk su yk‚h ÿÂü ht¾ðe ™u ƒtÌt ÿÂü ht¾ðe
‚u þwk Au? W¥th su, r¢Þt fhðe ‚u rð[th fhe™u Œun $rÿÞtrŒfÚte
swŒt …ze™u nwk ‚tu yu™tu òý™thtu Awk yu{ swŒt …ze™u Ëðuo r¢Þt
fhðe …ý ftuE r¢Þt{tk yu rð[th ¼q÷e™u Œun $rÿÞtuY… ÚtE™u fhðe
s ™rn íÞthu Ëk‚u fÌtwk su, ¼tEMðt{e yuf ðt‚ fh‚t su {nthtsu
«fhý VuhÔÞwk íÞthu fÌtwk su, su r¢Þt fhðe ‚u WíÚtt™ ytu¤¾e™u fhðe
…ý ËkfÕ… ¼u¤t ¼¤ðwk ™rn. yu{ WíÚtt™ ytu¤¾e™u òý…ýt{tk
hne™u Ëðuo r¢Þt fhu yus yk‚hÿÂü™e ƒtht¾ze1 Au. >>16>>
1. «íÞuf ÔÞks™tu™u ƒth Mðhtu {u¤ðe™u fhðt{tk ytð‚e {tkzýe. yuðe he‚u
ËkfÕ…tu ytu¤¾e …Ae ¼„ðt™™e yt¿tt «{týu Ëðuo r¢Þt fhðe.
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
413
yuftŒþe™u rŒðË yt rf‚o™ Ëtk¼éÞtk su ‘‘Mðtr{™thtÞý
Mðtr{™thtÞý ô[u ËtŒu „tÞ, Ëtk¼¤e™u Þ{Œq‚ ‚u™u ŒqhÚte
÷t„u …tÞ’’ yu rf‚o™ Ëtk¼¤e™u Ëk‚u …qAâwk su yu rf‚o™ fwËk„e
÷tuf „tÞ ‚tu Þ{Œq‚ Auxu hnu fu ™ hnu ? W¥th su Mðtr{™thtÞý
fnuðwk yu {nt{kºt Au ‚u þwk ? ‚tu ËíËk„e „t‚t ntuÞ fu fwËk„e
„t‚t ntuÞ …ý Þ{™t Œq‚ ‚tu Auxu hnu Au yuðtu yu ™t{™tu «‚t…
Au. {txu nt÷‚tk, [t÷‚tk, ¾t‚tk, …e‚tk, ™t‚tk, Ätu‚tk, ƒuË‚tk,
WX‚tk, yu ytrŒf Ëðuo r¢Þt fh‚tk Útftk ËŒt yu {kºt™tu s… fhðtu
™u yu{ su {kºt™tu s… fhu Au ‚u™e Ët{wk ©eS{nthts òuE hÌtt
Au. y™u ð¤e yu{ ðt‚ fhe su fÚtt, ðt‚to, ¼s™, M{hý, yu
ytrŒf su su r¢Þt fheyu Aeyu ‚u Ëðuo™u ©eS{nthts òuE
hÌtt Au ™u yûthÄt{™t {wõ‚ ‚Útt „tu…t¤t™kŒ Mðt{e™u yt„¤
{nthts ðt‚ fhu Au su yu ƒnw Ëthwk fhu Au ™u yt…ýt W…h ƒnw
htS ÚttÞ Au ™u yuftŒþe™tu W…ðtË fhu Au ™u ƒth ðtøÞt ÷„ý
ò„hý fhe fÚtt, ðt‚to, rf‚o™ fhu Au. ‚u ƒnw Ëthwk fhu Au yu{
©eS{nthts yûth™t {wõ‚™u fnu Au ™u yt…ý Ëðuo Ët{wk òuE
hÌtt Au. >>17>>
„Zzu ©eS{nthts ˼t{tk ðt‚tu fhe™u …Ae …tuZðt
ò‚t íÞthu {™w»Þ™u {tuf÷e™u ¾ƒh fZtð‚t su ftuý ftuý ðt‚tu™wk
{™™ fhu Au ™u ftuý ¼s™, M{hý, ™u rf‚o™ „tÞ Au y™u su
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
415
ytkne ytÔÞt …Ae ‚tu ©eS{nthtsu {t{iÞt …x„h™u fÌtwk su
‚{u Mðtr{™thtÞý yu{ ËtŒ fÞto ‚u Ëtk¼¤e™u y{u ytkne
ytÔÞt ™rn ‚tu y{thu [tÕÞt sðw n‚w yu{ fne™u {t{iÞt
…x„h W…h ƒnw htS ÚtÞt. >>20>>
Ëk‚ ™]®Ënt™kŒ Mðt{eyu ðt‚ fne Œu¾tze su ftuE
nrh¼õ‚u …qAâwk su Ä™ ‚tu ðÞto{tk1 ft{ ytðu Au ™u MðtŒ ‚tu
s{eyu Aeyu íÞthu Ëthwk ÷t„u Au ™u þheh{tk Ëw¾ ÚttÞ Au y™u
{t™ ‚tu ßÞtk òEyu íÞtk {tuxt {týË ytŒh¼tð fhu Au ™u
ËL{t™ fhu Au ‚u Ëthwk ÷t„u Au. …ý yt M™un ‚u þwk ft{{tk ytðu
Au ‚u ßÞtk íÞtk nu‚ ÚtE òÞ Au ? W¥th su, yu ºtý Œuð™tu {tun
Au ‚uýu fhe™u ßÞtk íÞtk Sð [tuxe òÞ Au, y™u ‚u{tk ƒúñt™tu
{tun þwk Au ? ‚tu Mºte™u Ëk‚t™ sL{u íÞthu {qAto suðwk ÚtE òÞ
Au ‚tu …ý ‚u Œw:¾™u ¼q÷e sE™u ð¤e …tAe ‚us {t„uo [t÷u Au
™u Mºte™u …whw»t™u rð»tu nu‚ ÚttÞ Au ™u …whw»t™u Mºte™u rð»tu nu‚ ÚttÞ
Au. y™u rð»ýw™tu {tun þwk ? ‚tu Sð «týe {tºt™u …tu‚t™e «ò™wk
¼hý…tu»tý fhðwk ‚u{tk y™uf «fth™tk Œw:¾ ytðu Au ‚tu …ý
Ën™ fÞto fhu Au. y™u rþð™tu {tun ‚u þwk ? ‚tu {]íÞwft¤ ytðu
íÞthu z[ftk ytðu S¼ Í÷tE òÞ ™u ƒtu÷tÞ ™rn ‚tu …ý yu{
1. ¾h[{tk, ðt…hðt{tk
414
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
ðt‚tu™wk {™™ fh‚t ™u rf‚o™trŒf fh‚t ‚u™t W…h ƒnw htS
Útt‚t y™u yts …ý su su ¼s™, M{hý, fÚtt, rf‚o™, ðt‚to,
™t{-M{hý, ð[™t{]‚, nrhM{]r‚ yu fkXu fhe™u ƒtu÷u Au ™u ht‚u
QXe™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhu Au ™u ô[u ËtŒu Mðtr{™thtÞý
Mðtr{™thtÞý ™t{ ÷u Au ‚u Ëðuo™u ©eS{nthts Ëtk¼¤u Au ™u
Ëðo™t Ët{wk òuE hÌtt Au ™u ƒnw htS ÚttÞ Au su yt ƒnw Ëthwk
fhu Au yu{ Ëðuo {wõ‚™u ™u „tu…t¤t™kŒ Mðt{e™u fnu Au ™u Mðt{e
…ý htS ÚttÞ Au. >>18>>
yufðth rðsÞtí{t™kŒ Mðt{e ¼s™ fh‚t n‚t su nu
Mðtr{™thtÞý! nu Mðtr{™thtÞý ! íÞthu {nthts fnu þwk fntu
Atu ? yu{ su Mðtr{™thtÞý fnu Au ‚u™u {nthts òýu Au su
yt ¼õ‚ {™u ËtŒ fhu Au. >>19>>
yuf ðth ©eS{nthts „ZzuÚte [tÕÞt ‚u ftheÞtýe
ytÔÞt ‚u ðM‚t¾t[h™u {™Ëqƒtu ÚtÞtu su {nthts õÞtk W‚hþu
{u{t™ Au yu{ {™Ëqƒt™u {nthts yk‚Þto{e…ýu òýe™u fx
÷E™u [t÷e ™eféÞt …Ae ‚tu ƒnw ‚tý fhe …ý hÌtt ™rn ™u
ht‚ ŒtuZ …ntuh „E íÞthu „t{ fwkz¤™u …tŒh [tÕÞt s‚t n‚t
y™u ‚u Ë{u {t{iÞt …x„h Ëw‚t QXe™u ô[u ËtŒu Mðtr{™thtÞý,
Mðtr{™thtÞý ¼s™ fh‚t n‚t ‚u Ëtk¼¤e™u {nthts fx
ð¤e™u „Þt …Ae {t{iÞt …x„hu fÌtwk Au yntu ! yntu ! {nthts
õÞtkÚte ytÔÞt ? íÞthu ©eS{nthts fnu ‚{u ËtŒ fÞtuo ‚u y{u
416
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
òýu su nwk Sðeþ y™u [tfhe™t fh™tht …ý yu{ òýu su nS
Sðþu ‚u{s {h™tht™u ytþt ™ x¤u y™u [tfhe™t fh™tht™u
…ý ytþt x¤u ™rn. yu{ ºtýu Œuð™t {tunu fhe™u ßÞtk íÞtk nu‚
ÚtE òÞ Au ‚u {tun õÞthu x¤u ? ‚tu ßÞthu ºtý „wý ™u ºtý Œun
™u ºtý yðMÚttÚte Sðtí{t™u ™tu¾tu Ë{S™u yûthY… ÚtE™u
…whw»ttu¥t{™wk æÞt™, W…tË™t, fhu …ý ‚u{tk fkxt¤u ™rn ™u yt¿tt
«{týu ð‚uo ‚tu yu ºtýu Œuð™tu {tun x¤e òÞ Au. >>21>>
ƒ…tuhu AuÕ÷t «fhý™wk 33{wk ð[™t{]‚ ðk[tÔÞwk ‚u{tk Mºte,
Ä™, Œuntr¼{t™, y™u Mð¼tð™e ðt‚to ytðe ‚u ðt‚ Ëtk¼¤e™u
nrh¼õ‚u …qAâwk su Mð¼tð ‚u õÞtk hnu Au ? W¥th su, Mð¼tð
‚tu fthý Œun{tk hnu Au ™u fthý Œun ‚tu yÔÞõ‚ ™u ðtË™t{Þ
Au ‚u ftuE™u òÛÞt{tk s ytð‚wk ™Úte. su{ yr‚þu Íeýwk ƒes
ntuÞ ‚u sýt‚wk ™Úte ‚tu ð]ût™tk zt¤tk, …tkŒztk sýtÞ s õÞtk ?
‚u{ fthý Œun ŒuÏÞt{tk ytð‚wk ™Úte ‚tu Mð¼tð õÞtkÚte
ytu¤ÏÞt{tk ytðu ™u x¤u …ý þt™tu y™u ‚u fthý þheh ™u
Mð¼tð ‚tu xt¤ðt {nt fXý Au ‚u su{ ft¤{ªZ1 …ÚÚth™tu
{ntfXý …ðo‚ ntuÞ ™u ‚u{tk ft…e™u Ëzf ftZðe ntuÞ ‚u ƒnw
fXý Au ‚u ‚tu {nt Œt¾ztu fhu íÞthu {tkz {tkz r™Ëhu ‚u{ fthý
þheh ™u Mð¼tð xt¤ðt {nt fXý Au. ™u su{ ftrXÞtðtz{tk
1. yuf ò‚™tu fXý y™u ft¤tu …ÚÚth
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
417
{nt fXý …íÚtht{tk fqðtu fhðtu ntuÞ ‚tu yr‚þu Œt¾zu fhe™u
ÚttÞ Au ‚u{ fthý þheh xt¤ðwk {nt fXý Au ‚u òu {tuxt Ëk‚™tu
Ëk„ ÚttÞ ™u ‚u™e ðt‚tu Ëtk¼¤‚tk Ëtk¼¤‚tk ƒnw ¿tt™tÇÞtË
ÚttÞ ™u …Ae Sð{tkÚte ¿tt™tÂø™ «„xu ‚tu fthý þheh™u ƒt¤e
™t¾u Au ‚u W…h nrh¼õ‚ &÷tuf ƒtuÕÞt íÞthu Mðt{eyu fÌtwk su
yu &÷tuf ™rn yt{tk fÌtwk Au su ¿tt™ Y… yÂø™yu fhe™u fthý
þheh ƒ¤u Au su{ ftü{tkÚte {Útðu fhe™u ÚtÞtu su yÂø™ ‚u
ftü™u ƒt¤u Au ‚u{ ºtý yðMÚtt ™u ºtý „wý ™u ºtý þhehÚte
…h su þwØ Sðtí{t™u Ëk‚™u þçŒu fhe™u ÚtÞtu su ¿tt™Y… yÂø™
‚uýu fhe™u fthý þheh þuftE™u ƒ¤e òÞ Au íÞthu fthý þheh
Au ‚u Ëwû{ þheh y™u MÚtq¤ þheh™u Ähtðu yuðwk hnu‚wk ™Úte su{
½ô, ztk„h, ¾tkzeyu yux÷u W„u ™rn ƒeò yL™trŒf™u ÷„th
÷„th þufeyu yux÷u W„u ™rn ™u hts„ht™u ntÚtu fhe™u [tu¤eyu
yux÷u yu™wk ÷„thuf ™tfwk ½ËtE òÞ yux÷u W„u ™rn ‚u{ ¿tt™u
fhe™u fthý þheh ½ËtE òÞ Au …ý ¿tt™tÂø™ Sð{tkÚte «„x
ÚtÞt rð™t fthý þheh™u ƒt¤ðt™tu ƒeòu W…tÞ ™Úte. ð¤e
nrh¼õ‚u fÌtwk su {tuxt ËtÄw™tu r™hk‚h Ë{t„{ hnu ‚tu
¿tt™tÇÞtË ÚttÞ Au ‚u ‚tu r™hk‚h hnu yu{ sýt‚wk ™Úte íÞthu
Mðt{eyu fÌtwk su «Út{ yu™u {tuxt ËtÄw™u Ë{t„{u fhe™u
Ë{sý™e ÷xf Sð{tk ƒuXe ntuÞ ‚tu r™hk‚h {tuxt ËtÄw™tu òu„
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
419
hÌtt Au íÞthu nrh¼õ‚u …qAâwk su y™k‚ ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u
÷t¾tu „tW Auxu hnu‚t nþu ‚u Ëðuo™u ©eS{nthts òuE hÌtt Au
íÞthu ©eS{nthts™u Œt¾ztu ™u …rh©{ ™rn …z‚tu ntuÞ ?
íÞthu fÌtwk su ¼„ðt™ ‚tu y™k‚ ftuxe ƒúñtkz™t Sð™u yuf ft¤u
òuE hÌtt Au …Ae fu¤t™u ntÚt{tk ÷E™u Ëðuo™u fÌtwk su su{
yt…ýu yt fu¤t Ët{kw òuE hÌtt Aeyu ‚u ftkE Œt¾ztu ™u …rh©{
÷„thu …zu Au ? ™Úte …z‚tu, ‚u{ ¼„ðt™™u ÷„thu Œt¾ztu ™Úte
…z‚tu su{ ƒúñt, rð»ýw y™u rþð yt ƒúñtkz™t Sð™e Wí…Â¥t,
ÂMÚtr‚ ™u «÷Þ fhu Au ‚u yu{™u ftkE Œt¾ztu …zu Au ? ™Úte …z‚tu
‚u{s ¼„ðt™ Ëðuo™u òuE hÌtt Au …ý ÷„thu Œt¾ztu ™u …rh©{
™Úte …z‚tu. >>23>>
ð¤e ‚u nrh¼õ‚u …qAâwk su, ‚{u „Zzt™e ðt‚ fhe su
„Zzu ©eS{nthts ˼t{tk ðt‚ fhe™u …tuZðt ò‚t íÞthu ¾ƒh
fZtð‚t ‚u Ëðuo ðt‚™u òý‚t n‚t íÞthu þt Ëthwk ¾ƒh fZtð‚t
? W¥th su, ©eS{nthts ‚tu íÞtk Ëq‚t Ëq‚t Ëðuo ðt‚™u
yk‚Þtor{…ýu òý‚t n‚t su yt ¼õ‚ fÚtt, ðt‚to, rf‚o™,
ðt‚tu™wk {™™ fhu Au ‚u ƒnw Ëthwk fhu Au yk‚Þtor{…ýu ‚tu ƒnw
htS ÚttÞ …ý yu ¼õ‚™u fu { sýtÞ su {tht W…h
©eS{nthts™tu htS…tu Au ‚u yu™u sýtððt ËtYk {™w»Þ
{tuf÷‚t y™u yt…ý™u fu{ sýtÞ su fÚtt,ðt‚to, fe‚o™, ©ðý
418
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
™ ntuÞ ‚tu …ý ¿tt™tÇÞtË ÚttÞ Au …ý yuðe Ë{sý™e ÷xf
Sð{tk ƒuXe òuEyu swytu™u yuf÷ÔÞ ¼e÷™u ftuE Ä™wŠðãt
¼ýtðu yuðtu òu„ ™ntu‚tu …ý þçŒðuÄe ÚtÞtu ™u yuf ƒútñý
ËíËk„e n‚tu ‚u [e™ „Þtu íÞtk ™ht {wË÷{t™™e ðM‚e n‚e ™u
ŒtY {tkË™t ¾t™tht ¼u¤tu hÌttu …ý ËíËk„e™t Ä{o, r™Þ{,
yuðt ™u yuðt htÏÞt ‚tu swytu yu™u Ëk‚™tu ™u ËíËk„™tu òu„
™ntu‚tu ‚tu …ý ËíËk„ htÏÞtu ‚u yu™u Ë{sý™e ÷xf Sð{tk
Xtðfe ƒuXe n‚e ‚u{ su™u ¿tt™tÇÞtË™e ÷xf Sð{tk Xtðfe
ƒuXe ntuÞ ‚tu {tuxt Ëk‚™tu Ë{t„{ ™ ntuÞ ‚tu …ý ¿tt™tÇÞtËu
fhe™u fthý þheh™u ƒt¤e ™t¾u Au ‚u W…h ftrXÞtðtz™tu
[thý {t÷ðu1 „Þtu n‚tu ‚u™wk ÿütk‚ ŒeÄwk. >>22>>
Mðt{e ƒtuÕÞt su ftÕÞ ht‚u ƒnw Ëthe ðt‚ fhe su,
©eS{nthts …tuZðt s‚t íÞthu ¾ƒh fZtð‚t su ftuý ftuý
ðt‚tu™wk {™™ fhu Au ™u ftuý ftuý ¼s™, M{hý, fÚtt, ðt‚to,
fe‚o™ fhu Au ™u su su fh‚t ‚u™u òuE™u ƒnw htS Útt‚t ‚u{
yt…ýu ¼s™, M{hý, su su fheyu Aeyu ‚u ©eS{nthts òuE
hÌtt Au su{ yt…ýt ntÚt{tk s¤™wk xe…wk ntuÞ ™u òýeyu Aeyu
‚u{ yt…ýu su su r¢Þt fheyu Aeyu ‚u™u ©eS{nthts òuE
1. {æÞ ¼th‚{tk ytðu÷tu yu ™t{™tu «Œuþ. su™u {t¤ðt …ý fnu Au. su™e
htsÄt™e Wßsi™ n‚e.
420
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
{™™ fhu ‚u™t W…h {nthts™tu htS…tu Au ‚u …tu‚t™tu htS…tu
…tu‚t™t ¼õ‚s™™u sýtððt Ëthwk {™w»Þ™u {tuf÷‚t ™u …tu‚u ‚tu
Ëðuo ðt‚™u yk‚Þtor{…ýu nM‚t{¤1 òýu Au. >>24>>
Ëk‚u …qAâwk su ftuE ò‚™wk Œw:¾ s ytðu ™rn ™u ËŒtÞ
Ëw¾eyt fu{ hnuðtÞ ‚u fntu ? W¥th su, Ëw¾eyt ‚tu yu{ hnuðtÞ
Au su ftuE ò‚™e {t™, {tux… òuEyu s ™rn ™u suðt ‚uðt yL™
ðMºttrŒf su {¤u ‚uýu fhe™u Œun r™ðton fhu ™u {tuxt Ëk‚™e ðt‚tu
Äthu rð[thu ™u ftuE …ŒtÚto™e ytþt s ht¾u ™rn y™u Œw:¾ {tºt
‚tu …ŒtÚto™e ytþt{tk s hÌttk Au íÞtk &÷tuf ‘‘¥æàææçã2 ÐÚ}æ¢ Î鶢 ÝñÚæಢ ÐÚ}æ¢ ¨é¶}æì’’ ²ƒæ ¨¢çÀl
Ü æ¢„æàææ¢ ¨é¶¢ ¨éc±æÐ ôÐxæHæ’’ ‚u {txu ¼„ðt™™e yuftkr‚f
¼Âõ‚ rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto™e ytþt s ht¾ðe ™rn yus
Ëw¾eyt hÌtt™tu W…tÞ Au …ý ‚u rð™t ƒeòu ftuE W…tÞ s
™Úte. >>25>>
…Ae nrh¼õ‚u …qAâwk su {tuxtu yt…íft¤ ytðe …zu …ý
ËíËk„™e Ë{sý {kŒ …zu ™rn ™u rŒðËu rŒðËu ËíËk„™tu hk„
1. ntÚt{tk yt{¤w ntuÞ ‚u M…ü Œu¾tÞ ‚uðe he‚u.
1. yÚto:– ytþt, …h{ Œw:¾™wk fthý Au. y™u ytþtÚte hrn‚…ýwk, ‚u
…h{Ëw¾™wk fthý Au, fthý fu ®…„¤t ™t{u ðu~Þt, Þth™e ytþt Atuze
ŒeÄt …Ae s Ëw¾u fhe™u Ëq‚e. (¼t. yu. y. 8-44)
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
421
[z‚tu òÞ ‚u™tu þtu W…tÞ Au ? W¥th su, {trÞf …ŒtÚto™u rð»tu
Sð™u ËíÞ‚t {™týe Au ‚u {tuxt Ëk‚™tu Ë{t„{ fh‚tk fh‚tk
yËíÞ ™u yËth ÚtE òÞ ™u ftuE …ŒtÚto™u rð»tu {t÷ {™tÞ
s ™rn su{ «nT÷tŒS™u ftuE …ŒtÚto™u rð»tu {t÷ {™týtu s
™rn y™u ‚u «nT÷tŒS™u ßÞthu hts„tŒeyu ƒuËtÞto íÞthu #ÿu
yu{ òÛÞwk su «nT÷tŒS ‚tu ŒiíÞ™t fw¤™t Au ‚u {™u Œw:¾ Œuþu
‚u {txu n{ýtk s ftkEf W…tÞ fhwk ‚tu Xef …Ae #ÿu ƒútñý™tu
ðuþ ÷E «nT÷tŒS™u ÞtåÞtu íÞthu «nT÷tŒS fnu {t„ íÞthu
#ÿu hts÷û{e {t„e ‚u ‚u™u yt…e …Ae «nT÷tŒS™u ftuxze{tk
…qhe ŒeÄt y™u Œþ, …kŒh rŒðË „Þt …Ae #ÿu ftuxze W½tze™u
«nT÷tŒS Ët{wk òuÞwk íÞtk ‚tu «nT÷tŒS™u {nt Ëw¾eÞt ™u þhehu
…wü ŒuÏÞt, íÞthu #ÿu «nT÷tŒS™u fÌtwk su ‚{thwk Ëðuo htßÞ {U
¾U[e ÷eÄwk ™u ftuxze{tk …qÞto ‚tu …ý {ntËw¾eÞt ™u …wü fu{ Atu
? íÞthu «nT÷tŒS fnu nu #ÿ ! ‚u {thw Ëðuo htsY… …t… ÷eÄwk
‚u nwk {ntËw¾eÞtu ÚtÞtu Awk ™u yt™kŒu Þwõ‚ ÚtÞtu Útftu ¼„ðt™™e
{qŠ‚™wk æÞt™ fhwk Awk ‚uýu fhe™u {ntËw¾eÞtu ÚtÞtu Awk. yu{
«nT÷tŒS ƒtuÕÞt, íÞthu #ÿ™u ƒnw …ùt¥tt… ÚtÞtu ™u yu{ òÛÞwk
su yu ¼„ðt™™t ¼õ‚ õÞtk ™u nwk õÞtk ? y™u su ¼„ðt™™t
¼õ‚™u {tuxt ËtÄw™tu Ë{t„{ fh‚tk fh‚tk «nT÷tŒS™t suðe
Ë{sý Sð{tk ™¬e ÚttÞ ‚tu ¼„ðt™ rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto{tk
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
423
…rh©{ …zu ™u Œw:¾ ÚttÞ ‚u{ ‚tu ™ ÚttÞ …ý {™ #rÿÞtu
{tºt™e ynk„úkrÚt „¤u ‚uýu fhe™u þheh{tk rþrÚt÷…ýwk hnu Au. ™u
yk‚hð]Â¥t ht¾u Au ‚u fnu Au su æÞt™u fhe™u Œun™u ƒnw fthËtu
÷t„u Au ‚uýu fhe™u þheh{tk {kŒðtz ÚtE òÞ Au ‚u fu{ fnu Au ?
íÞthu fÌtwk su æÞt™ fhu ™u yk‚hð]Â¥t hnuðt {tkzu íÞthu «týðtÞw
{kŒ [t÷u ‚uýu fhe™u þheh{tk ðtÞw ÚttÞ ‚uýu fhe™u þheh{tk
fËh hnu Au. >>28>>
nrh¼õ‚u …qAâwk su su™u yk‚h ÿÂü ð‚uo y™u ƒtÌt ÿÂü
ð‚uo ‚u fu{ ytu¤¾tÞ ? W¥th su, su™u yk‚h ÿÂü ð‚o‚e ntuÞ
‚u™u W¥t{ rð»tÞ {¤u ‚tu Œuþft¤u fhe™u ÷uðtÞ ™rn ™u h{ýef
…ŒtÚto Œu¾tÞ ‚tu …ý ð]Â¥t [tuxu ™rn y™u su™u ƒtÌt ÿÂü ð‚o‚e
ntuÞ ‚u W¥t{ rð»tÞ™u rð»tu Œuþ ft¤u fhe™u ÷uðtÞ Au ™u h{ýef
…ŒtÚto™u Œu¾u ‚tu ð]Â¥t [tuxe òÞ ‚u rð[thu fhe™u …ý r™Ëhu ™rn
™u ƒnw Œt¾ztu fhu íÞthu {tkz {tkz r™Ëhu yuðu ÷ûtýu fhe™u
ytu ¤ ¾tÞ Au y™u yu f &÷tu f su - ‘‘ 1²œæÎxæí ï 籯}æè±
ÐçÚ‡ææ}æï ù }æë „ æï Ð }æ}æì JJ „y¨é ¶ ¢ ¨æçy±Ü¢ U Ðí æ ï Q U}ææy}æÏæéçhÐí¨æÎ…}æì’’ ‚u W…h ðt‚ fhe su Ë¥ð„wýe Ëw¾ ð‚o{t™
1. yÚto:– Þtu„tÇÞtË™t ythk¼{tk ƒnw …rh©{Úte Útðt™t fthýu rð»t™e …uXu
Œw:¾Y… y™u Þtu„™e …rh…õð Œþt{tk þwØtí{MðY…™t «fx Útðt™t fthýu
y{]‚ Ë{t™, ytí{t ËkƒkÄe ƒwÂØ™t r™{o÷…ýtÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ su Ëw¾
‚u ËtÂíðf Au. („e. y, 15-&÷tu. 37)
422
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
{t÷ {™tÞ s ™rn ™u ‚u ¼õ‚™u {tuxtu yt…íft¤ ytðu ‚tu …ý
yu™e Ë{sý ÷„thu {kŒ …zu ™rn su{ ™h®Ën {nu‚u fÌtwk su,
‘‘¼÷wk ÚtÞwk ¼tk„e skò¤ Ëw¾u ¼sþwk ©e„tu…t¤’’ yuðe he‚u su
¼õ‚™e Ë{sý Au ‚u™u {tuxtu yt…íft¤ ytðu ‚tu …ý Ë{sý
{kŒ …zu s ™rn ™u rŒðËu rŒðËu ËíËk„™tu hk„ [z‚tu òÞ Au
…ý {kŒ ‚tu …z‚tu s ™Úte. >>26>>
Ëk‚u …qAâwk su yk‚h ÿÂüðt¤t™e Ë{sý{tk þtu „wý Au ?
W¥th su, yk‚hÿÂüðt¤t™e Ë{sý{tk yu „wý Au su ¼„ðt™™wk
Ë{e……ýwk hnu Au ™u ƒwÂØ Ëqû{ ÚttÞ Au ™u ynk„úkrÚt „¤u Au ™u
Œtu»t™u ytu¤¾u Au ™u Œtu»t™u xt¤e ™t¾u Au, ™u W¥t{ rð»tÞ™e
«t ÚttÞ ‚tuÞ ÷uðtÞ ™rn ™u yuftkr‚f™u ytu¤¾u Au ™u
¼„ðt™™e {hS™u òýu Au yu yk‚h ÿÂüðt¤t™e Ë{sý{tk
„wý Au y™u ƒtÌtÿÂü hnu Au ‚uýu fhe™u yuftkr‚f Ä{o Ë{òÞ
™rn ™u ynk„úkrÚt ð]ÂØ …t{u Au ‚uýu fhe™u Œtu»t™u ytu¤¾u ™rn
™u ‚u Œtu»t ‚íft¤ x¤u …ý ™rn ™u Œuþft¤u fhe™u rð»tÞ™u rð»tu
[tuxe òÞ Au ™u yuftkr‚f ¼õ‚™u ‚íft¤ ytu¤¾u ™rn ™u
¼„ðt™™e {hS™u òýe þfu ™rn yu ƒtÌtÿÂüðt¤t™e
Ë{sý{tk Œtu»t Au. >>27>>
Ëk‚u …qAâwk su yk‚hð]Â¥t ht¾u ‚u™u Œun{tk ftkE Œw:¾ ÚttÞ
¾hwk ? W¥th su, suðtu …týt Vuhðeyu ™u ÷tfztk Vuhðeyu ™u
424
yfthtrΪw
©e þwf
t™kŒ{wr™™w¢k {rýft
Sð™[rhºt
ft¤u ‚tu rð»t suðwk Au ™u …rhýt{ ft¤u ‚tu y{]‚ suðwk Au ‚u þwk
‚tu Ëðuo #rÿÞtu™u ðt¤e™u ¼„ðt™ fu ytí{t™u rð»tu òuzðtk ‚u
ð‚o{t™ ft¤u ‚tu rð»t suðwk Au y™u …rhýt{ft¤u ‚tu y{]‚ fh‚tk
ƒnw Ëw¾ Au ™u hòu„wýe Ëw¾ ð‚o{t™ ft¤u ‚tu y{]‚ suðwk ÷t„u
Au ‚u þwk ? ‚tu Ëðo #rÿÞtu rð»tÞ{tk òuztÞ ‚u n{ýtk ‚tu y{]‚
suðwk Au ™u …rhýt{ ft¤u ‚tu rð»t fh‚tk …ý n¤tn¤ rð»t Au.
>>29>>
nrh¼õ‚u …qAâwk su «íÞût ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu
yk‚Þtor{ þÂõ‚ fE he‚u hne Au ™u …htuût ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
rð»tu yk‚Þtor{ þÂõ‚ fE he‚u hne Au ? W¥th su, «íÞût
¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu yk‚Þtor{ þÂõ‚ yu{ hne Au su yu
¼õ‚™u ftuEf {tuxtu yt…íft¤ ytð™thtu ntuÞ ‚tu ‚u™u xt¤e
™t¾u Au y™u ¼õ‚™u Œun{tk ftuEf {tuxtu htu„ ytÔÞtu ntuÞ ‚tu
‚u™u xt¤e ™t¾u Au ™u yu ¼õ‚ îthu ftuEf ftÞo fhtððwk ntuÞ ™u
òu yu ¼õ‚™wk «thçÄ ytðe hÌtwk ntuÞ ‚tu ‚u™t Œun™u ‚u
yk‚Þtor{þÂõ‚ ht¾u Au. ‚u swytu™u „wýt‚e‚t™kŒ Mðt{e™u
þheh{tk {kŒðtz ytÔÞtu n‚tu ‚u ftuE he‚u x¤u yuðtu ™ntu‚tu …ý
‚u™u xt¤e ™tÏÞtu ™u ytðhŒt ytðe hne n‚e ‚u ðÄthe ŒeÄe,
y™u ð¤e yu ¼õ‚™u Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞtrŒf þe¾ðtk ntuÞ ‚tu
‚u yk‚Þtor{ þÂõ‚ yu™t Sð{tk ƒ¤™u …tu»tu Au ‚uýu fhe™u
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
425
Ä{torŒf Úttuzt rŒðË{tk rËØ ÚttÞ Au y™u ‚u ¼õ‚ ft{, ¢tuÄtrŒf
Œtu»t {tºt™u …whw»t-«Þí™u fhe™u xt¤e ™t¾u Au yuðe he‚u «íÞût™t
¼õ‚™u rð»tu yk‚Þtor{ þÂõ‚ hne Au ™u …htuût ¼„ðt™™t
¼õ‚™u rð»tu yk‚Þtor{ þÂõ‚ hne Au ‚u ‚tu suðtk suðtk f{o fhu
Au ‚u «{týu ¼tu„ðtðu Au. >>30>>
su ¼õ‚ …htuût ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ ‚u fuð¤
¼„ðt™™u htS fhðt Ëthwk yr‚þu r™»ft{ ¼tðu fhe™u fhu ‚tu ‚u™wk
fÕÞtý ÚttÞ fu ™ ÚttÞ ? W¥th su, «íÞût ¼„ðt™ …]Úðe™u rð»tu ™
ntuÞ ™u òu yr‚ r™»ft{¼tðu fhe™u ¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ ‚tu ‚u™u
sL{tk‚hu «íÞût ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu Þtu„ ÚttÞ ™u …Ae ¼„ðt™™tu
Þtu„ ÚttÞ ‚u …Ae ¼„ðt™™t Ät{{tk òÞ. >>31>>
Ëðth{tk òý…ýt™wk AuÕ÷t «fhý™wk 9{wk ð[™t{]‚
ðk[tÔÞwk íÞthu Ëk‚u …qAâwk su fE he‚u ð‚uo íÞthu Ëk…qýo òý…ýtY…
ðíÞto fnuðtÞ Au ‚u fntu ? W¥th su, ¿tt™ fntu fu òý…ýwk fntu
yu ƒu ‚tu yuf s Au …ý ™tu¾tk ™Úte. y™u òý…ýwk ‚u þwk ‚tu
[th™tk MðY…™u òýu yus Au ‚u Ä{o™tk, ¿tt™™tk, ðihtøÞ™tk,
¼Âõ‚™tk MðY…™u òýðtk ‚u{tk Ä{o ‚u þwk ‚tu ÷tu¼, ft{,
hËtMðtŒ, M™un, ™u {t™ yu …tk[ Œtu»t™u S‚ðt. y™u ¿tt™ þwk ?
‚tu Sð, {tÞt, Eïh, ƒúñ, …hƒúñ yu ytrŒf su su …ŒtÚto
{tºt™u ÞÚttÚto òÛÞt …Ae ¼útkr‚ ÚttÞ s ™rn. y™u ðihtøÞ þwk ?
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
427
ËtU…e Œu ‚tu Äehu Äehu Sð{tkÚte Mð¼tð ftZe ™tk¾u Au ‚u W…h
ÿ»xtk‚, su{ ™÷…tf ™u, ¼e{…tf „úkÚt Au ‚u{tk Ëðuo hËtuE
fhðt™e rðrÄ fne Au y™u ‚u{tk y™uf «fth™t {Ët÷t ™t¾ðt
™u ðÄw ™¾tÞ ‚tu ftZðt™e he‚ …ý yu „úkÚt{tk fne Au ™u fZe{tk
{eXwk ðÄw …zâwk ntuÞ ‚tu yt he‚u r™Ëhu Au su ßÞthu fZe{tk {eXwk
ðÄw …zâwk ntuÞ ‚tu ÷tux™e …tux÷e ƒtkÄe™u fZe{tk ™t¾e™u Wft¤u
Au ‚uýu fhe™u {eXwk …tux÷e{tk ytðu Au ™u fZe ¾the {xe òÞ Au
™u ftuE he‚u fZe{tkÚte {eXwk r™Ëhu yuðwk ™Úte ‚tu …ý ‚u™u f˃e
(ftÞofwþ¤ …wÁ»t) ftZu Au ‚u{ Mð¼tð fZe{tk {eXt™e …uXu
Sð{tk yuf hË ÚtE „Þt Au ‚u {tuxt Ëk‚™e ðt‚tu Sð{tk «ðuþ
fhu ™u {tuxt™tu rðïtË ntuÞ ‚tu Mð¼tð x¤u yuðt ™Úte ‚tuÞ …ý
x¤e òÞ Au ‚u {txu {tuxt™u {™, f{o, ð[™u, fhe™u Sð ËtU…e
Œu ‚tu ftuE ðt‚™e fËh hnu‚e ™Úte. >>33>>
Ëðth{tk ºtý yk„™e ðt‚to fhe™u fÌtwk su ºtý yk„{tkÚte
yuf yk„ ytðu ‚tu ftkE fhðwk ƒtfe hnu‚wk ™Úte. íÞthu ftuE Ëk‚u
…qAâwk su [th ËtÄ™ fÌttk Au ™u ‚{u ‚tu yuf fu{ fntu Atu ? íÞthu
Mðt{e fnu Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚ yu [th™u ŒtËíð,
…r‚ðú‚t, ™u ytí{r™ct yu ºtý{tkÚte yuf yk„ ytðu ‚tu ftkE
fhðwk ƒtfe hnu‚wk ™Úte ‚u yuf yuf yk„{tk yu [thu ytðe òÞ
426
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
‚tu «f]r‚™wk ftÞo su ™t{Y… ‚u™u rð»tu r[¥t [tuxu s ™rn y™u
r«Þ …ŒtÚto ‚Útt yËtÄthý „wýðt™ …ŒtÚto™u rð»tu r[¥t [tuxu
™rn ‚u W…h „tu…t¤t™kŒ Mðt{e™u …tu‚t™e ðt‚ fhe Œu¾tze.
y™u {rn{tyu Ërn‚ ¼Âõ‚ ‚u þwk ‚tu yr‚þu nu‚u fhe™u ¼„ðt™™u
rð»tu ð]Â¥t [tuxe òÞ Au y™u {rn{t™tu ‚tu yðÄe ™Úte. yt
«{týu yu [thu™tk MðY…™e r™hk‚h M{]r‚ hnu yus òý…ýtY…
¼„ðt™™t Ät{™tu Œhðtòu Au y™u yuðe heíÞu r™hk‚h
òý…ýt{tk hnuðwk ‚u s Œhðtsu hÌttu fnuðtÞ Au y™u yuðtu ¼õ‚
‚tu ¼„ðt™™u y¾kz hnuðt™wk …tºt ÚttÞ Au. y™u ¼„ðt™ …ý
yuðt ¼õ‚™t Sð{tk r™ðtË fhe™u hnu Au y™u Ä{torŒf [th™e
M{]r‚Y… òý…ýwk Au yus ¼„ðt™™t Ät{™tu Œhðtòu Au fux÷tf
Ëk‚ yu{ fnu Au su MÚtq¤ Œun™t ¼tð xtéÞt ™u Ëqû{ Œun™t
¼tð xtéÞt ™u nðu fthý Œun™u fhftu÷eyu1 Aeyu ‚u ftkE yu{
fthý Œun fhftu÷tÞ yu{ ™Úte fthý Œun ‚tu ytu¤¾t‚wk s ™Úte
‚tu fhftu÷tÞ õÞtkÚte ‚u{ òý…ýt{tk y¾kz hnuðwk ƒnw fXý Au.
>>32>>
htºtu yuf Ëk‚u …qAâwk su Mð¼tð ‚tu Sð ËtÚtu yuf hË
ÚtE „Þt Au ‚u ftuE W…tÞu fhe™u x¤u yuðt ™Úte ? W¥th su,
Mð¼tð ‚tu ftuE he‚u x¤u yuðt ™Úte …ý òu {tuxt Ëk‚™u Sð
1. ¾tu‚hðw
428
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
Au. …Ae Ëk‚u …qAâwk su fE he‚u yfuft1 yk„™u rð»tu Ä{o, ¿tt™,
ðihtøÞ ™u ¼Âõ‚ yu [th ytðu Au ? W¥th su, ŒtËíð…ýt™t
yk„{tk [th ytðu Au ‚u fneyu Aeyu ‚u ŒtËíð™wk yu ÷ûtý Au
su …tu‚t™t Mðt{e™e su{ {hS ntuÞ ‚u{ fhu …ý {hSÚte ƒthwk
÷„thu fhu s ™rn. ™u ¾hu¾ht ŒtË™wk ‚tu yu ÷ûtý Au su Äýe™e
{hS «{týu s fhu Au …ý {hSÚte ƒeS he‚u fhðt™tu {™Ëqƒtu
s ÚttÞ ™rn ‚u{ su™u ¼„ðt™™u rð»tu ŒtËíð…ýt™e ¼Âõ‚ ntuÞ
‚u ¼„ðt™™e {hS ntuÞ ‚u{s fhu …ý ƒeswk fhðt™tu {™Ëqƒtu
ÚttÞ s ™rn yus ŒtËíð ¼õ‚™wk ÷ûtý Au. ™u yu ¼õ‚™u
¼„ðt™ htS fu { ÚttÞ yu { {™Ëq ƒ tu ÚtÞt fhu Au y™u
¼„ðt™™tu …ý su ¼õ‚ Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ, ¼Âõ‚™u þe¾u Au
‚u™t …h ƒnw htS…tu Au yu{ òýe™u yu ŒtËíð ¼õ‚ Ä{torŒf™u
rþÏÞt rð™t hnu s ™rn y™u swytu WØðS™u ŒtËíð…ýt™e
¼Âõ‚ n‚e ‚tu Œun …ÞO‚ su{ ©ef]»ý ¼„ðt™™e {hS n‚e
yu{ fÞwO …ý …tu‚t™wk {™ „{‚wk ÷„thu fÞwO ™rn …Ae ¼„ðt™™u
yu{ {™Ëqƒtu ÚtÞtu su WØðS ƒrÿft©{{tk òÞ ‚tu ƒnw Ëthwk
‚u {™Ëqƒt™u WØðSyu òýe™u ¼„ðt™™u fÌtwk su, nu {nthts
nwk ƒrÿft©{{tk òEþ …ý {thu ¿tt™ ™Úte …Ae ©ef]»ý ¼„ðt™u
yu f tŒþ Mfk Ä {tk WØðS™u ¿tt™ fÌtw k íÞth …Ae WØðS
1. yuf yuf
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
429
ƒrÿft©{{tk „Þt ‚u{ yu ŒtËíð ¼õ‚ ntuÞ ‚u yu{ òýu su
¼„ðt™™u {the …tËu [th ðt™tk fhtððtk yu{ {hS Au ‚u {thu
sYh yu{ fÞto rð™t hnuðtÞ s fu{ ? yu ‚tu sYh fhðtk s
Au. y™u nðu …r‚ðú‚t Mºte™u …tu‚t™t …r‚™u rð»tus nu‚ ntuÞ Au
™u ƒeò …whw»t™u ‚tu Ëzu÷t fq‚ht suðt òýu Au yu …r‚ðú‚t Mºte
fnuðtÞ y™u …r‚ðú‚t™t yk„™e ¼Âõ‚ ‚tu ÷û{eS™e Au su{
÷û{eS Au ‚u ðh{t¤t ÷E™u ¼„ðt™™u ðÞtO ‚u{ ¼„ðt™™u
rð»tu su nu‚ fhðwk ‚u ¼Âõ‚ Au, ™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò Ëðuo …ŒtÚto™u
Ëzu÷t fq‚ht suðt òýe™u õÞtkÞ nu‚ ÚttÞ s ™rn ‚u ðihtøÞ Au.
Ä{o ‚tu ºtýu yk„{tk ntuÞ Au …ý Ä{o rð™t yk„ ntuÞ s ™rn
y™u nðu ¿tt™ ƒtfe hÌtwk ‚u …ý yuðt ¼õ‚tu™u rð»tu ntuÞ, ‚u swytu
÷û{eS (YÂõ{ýeS) ™u ¼„ðt™u fÌtwk y{™u ‚{u þt Ëthwk ðÞtO
ftuEf htò™u ðheyu ™rn ? íÞthu ÷û{eSyu fÌtwk su nu {nthts
! ‚{the ¼Âõ‚ Ëthwk ‚tu {tuxt {tuxt htò [¢ð‚eo htßÞ™tu íÞt„
fhe™u ð™ «íÞu ò‚t nðt ‚u ftuý htßÞ™tu íÞt„ fhe™u „Þt
‚tu yuf …]Útw htò ™u ƒeò „Þ htò ™u ºteò ™nq»t htò ™u [tuÚtt
¼h‚ htò yu Ëðuoyu ‚{the ¼Âõ‚ Ëthw htßÞ™tu íÞt„ fÞtuo
yuðtu ‚{the ¼Âõ‚™tu {rn{t Au y™u yu ‚{the ¼Âõ‚ ßÞtk
÷„e Mºte™u …wh»w t™wk ®[‚ð™ ÚttÞ Au ™u …wh»w t™u Mºte™wk ®[‚ð™ ÚttÞ
Au íÞtk ËwÄe …{t‚e ™Úte y™u ßÞthu ӌބúkÚte Aqxe òÞ íÞthu
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
431
[thu yk„ ytðu Au, yuðe he‚u ºtýu yk„{tk Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ
™u ¼Âõ‚ yu [thu ytðu Au. >>34>>
ðtË™t ™u Mð¼tð yu ƒu su ‚u Sð{tk hÌtt Au ‚u{tk
ðtË™t{tkÚte ft{ ¢tuÄtrŒf Mð¼tð r™Ëhu Au ‚u ºtý Œun™t
¼tðÚte swŒt …ze™u ytí{r™ct ÿZ fhðe ™u ‚u™t ËkMfth ÷„tzðt
™u ‚…, ðihtøÞ™t ËkMfth ÷„tzðt ‚u ðt‚ Ëtht Ëtht ËtÄw fh‚t
‚u ™ Ë{òýe ™u ƒtfe ‚tu ¼u„t hÌtt ‚u ¾tE™u ËwE hÌtt ftkE
™ fÞwO. ™u yt Sð™u y™trŒft¤™e ¼ú{ýt ÚtE Au ‚u Œuþ, ft¤u,
fhe™u yuf r™Ätoh ™Úte hnu‚tu ™u Sð{tk su Mð¼tð Au ‚u su{
ŒqÄ{tk ½]‚ hÌtwk Au ‚Útt ‚÷{tk ‚u÷ hÌtwk Au, ‚u{ Sð{tk
y™trŒft¤™t Mð¼tð Au ‚u su{ ¼ý™thtyu ¼ýðt™t ËkMfth
÷„tzât Au ‚u{ Sðu yð¤t Mð¼tð™t ™u …k[rð»tÞ™t ËkMfth
÷„tzât Au ™u …tu‚t™e òýu Ëthwk {t™e ™u ƒuXt Au. ‚u W…h
Ët¾e fne su ‘‘˃fwk ŒtuŒtu ÷tu[™ ˃fwk ŒtuŒtu ft™, yt… yt…fu
ÏÞt÷ {U „Øt ƒe {M‚t™’’ …ý …tu‚t™e ¼q÷ ytu¤¾t‚e ™Úte
‚u õÞthu ytu¤¾tÞ ‚tuu ftuuE ¼„ðt™™t yuftkr‚f ËtÄw ntuÞ ‚u
fnu su yt™tu Mð¼tð Xef ™Úte íÞthu ytu¤¾tÞ Au, y™u
yt[tÞoS {nthts …ý òýu fu{ su yu{™u r¢Þt{tk «uhðt™tu
ËnðtË yux÷u yu …ý òýu y™u fux÷tf™u sq™t…ýt™wk {t™ ™u
…tu‚t™u {wkÍðý ytð‚e ntuÞ, ‚u òu Ë{sw ntuÞ ‚tu {wkÍðý fu{
430
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
yu ¼Âõ‚ …{tÞ Au, yuðe he‚u ÷û{eS ƒtuÕÞtk íÞthu swytu
…r‚ðú‚t™t yk„{tk …ý ¿tt™ ytÔÞwk yuðe he‚u Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ
™u ¼Âõ‚ yu [thu yu …r‚ðú‚t™t yk„{tk ytðu Au. y™u nðu
ytí{r™ct™t yk „ {tk [thu ytðu Au ‚u ™ u fneyu Aeyu su
ytí{Ë¥ttY…u ð‚oðwk ‚u ‚tu yk„ Au y™u Œun, #rÿÞtu, {™, ƒwÂØ,
ºtý„wý, ºtý yðMÚtt™t ¼tðÚte ™tu¾t …zðwk yu ¿tt™ Au y™u
Œun, #rÿÞ, {™, ƒwÂØ, „wý, yðMÚtt yu ytrŒf Ëðuo ¾tuxtk
Ë{òÞ ™u ‚u{tk Œtu»t Œu¾tÞ ‚u ðihtøÞ Au y™u «Út{ ËtÄ™ft¤{tk
su yu Ë{sý Au ‚u Ë¥ttY… ÚtE ¼„ðt™{tk òuztðwk yu ¼Âõ‚
Au y™u …Ae ytí{t™u rð»tu Ëðuo ð]Â¥tytu ÂMÚth ÚttÞ Au y™u …Ae
ƒúñY… ÚttÞ Au íÞthu ‚tu ¾hu¾htu ¼Âõ‚™tu yrÄfthe ÚttÞ Au
íÞtk &÷tuf Au : ‘‘1Ïæíræ|æê„: Ðí¨‹Ýæy}ææ Ý àææï™ç„ Ý ÜU¢æÿæç„ J
¨}æ: ¨±ïü¯é |æê„ï¯é }æjôQU H|æ„ï ÐÚæ}æì’’ yuðtu ÚtÞtu íÞthu ‚tu yu
¼„ðt™™e ¼Âõ‚™tu yrÄfthe ÚttÞ Au. íÞthu swðtu yuðt{tk ‚tu
¾hu¾he y[¤ ¼Âõ‚ ytðu Au yuðe he‚u ytí{r™ct™t yk„{tk
1. yÚto:– ƒúñY… ÚtÞtu yux÷u su™u ytí{MðY…™tu ytrð¼toð ÚtÞtu Au
y™u «ËL™ {™ Au, yux÷u õ÷uþ f{torŒ Œtu»tÚte su™wk {™ ÔÞt ™Úte
y™u ftuE™tu …ý þtuf fh‚tu ™Úte. ‚u{s ftuE …ŒtÚto™u EåA‚tu …ý ™Úte
y™u Ëðo ¼q‚{tk Ë{ Au. yux÷u ftuE ðM‚w™tu ytŒh ™rn fh™th
yÚtto‚T Ëðo ðM‚w™u ‚]ýð‚T {t™u Au ‚u …whw»t {thu rð»tu …h{¼Âõ‚™u …t{u
Au. („e. y. 18-54)
432
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
ytðu ? ™u fux÷tf ‚tu ËtÄ™™u …ý ¾tuxtk fhu Au ™u ytþht™wk s
ƒ¤ ÷u Au íÞthu {nthts™tu rËØtk‚ su ‘‘1{}æüSy²æÁ²æï Ý Üñ çp„ì
S±çÝxæ}æç±çã„æï ±æ¨éα
ï ï ™ |æçQ <ÎòæÜUæÚï ç±{ï²æ 稄ÍæÝ}æãç¨
Ïæíræ‡ææ S±S² ™ñv²}æì JJ çÝçpy²ñ±æ‹²±S„鋲‡æé}æçÐ ™ Úô„
¨¢ÐçÚy²Á² ¨‹„S„‹}ææãæy}²æ² ¨ïÃ²æ §ç„ ±Îç„ çÝ…æ‹{æ<}æÜUæï
ÝèHÜ¢ Æ: JJ yu &÷tuf{tk fÌtwk, ‚u™u òý‚t ™Úte {txu sq™t ™ðt™tu
ftkE {u¤ ™Úte ™ðt ntuÞ ™u {tuxt ËtÄw™u Ëk„u fhe™u ‚Útt ‚u{™t
rðïtËu fhe™u …tu‚u Ëw¾eÞt hnu ‚Útt ƒeò™u Ëw¾eÞt ht¾u ™u ™
Ë{s‚t ntuÞ ‚u …tu‚u Œw:¾eÞt hnu ™u ƒeò yu™tu Ëk„ fhu ‚u™u
…ý Œw:¾eÞt fhu. ™u fÌtwk su {thu ‚tu su …ŒtÚto fu {™w»Þ{tkÚte
õ÷uþ ytðu ‚tu æÞt™ ¼s™ Út‚wk ntuÞ ‚u{ ™ ÚttÞ, {txu Úttuzwk
1. yÚto:– ftuE…ý {tht ytr©‚s™tuyu ©wr‚ M{]r‚yu fnu÷tu, …tu‚t™tu su
ðýto©{ Ä{o ‚u íÞt„ ™s fhðtu, y™u …h{tí{t rËðtÞ ƒeS {trÞf
ðM‚wytu{tkÚte ÷uþ …ý ht„™u Atuze ŒE (Ë{„ú ðtË™tytuÚte hrn‚ ÚtE)
…tu‚t™t ytí{t™e yûthƒúñ™e ËtÚtu yufhw…‚t™u rð[the (yÚtto‚T, nwk
yûthƒúñ Awk, yuðe ¼tð™t fhe™u) «ftþ{t™ rŒÔÞ ïu‚ ‚us™t Ë{qnY…
yûthƒúñ™t{u Ät{{tk rðhts{t™, rŒÔÞtfth ðtËwŒu𠼄ðt™™e
…ht¼Âõ‚ fhðe y™u yûthƒúñÄt{trÄ…r‚ ¼„ðt™™wk {tntíBÞ òýðt
{txu ‚u{™t yuftkr‚f Ëk‚tu™e ftÞt ðtýe-{™Úte Ëuðt fhðe. yu he‚u Ä{o…ºw t
™e÷fkX ¼„ðt™u …tu‚t™t ¼õ‚s™tu «íÞu fÌtwk. (Ë. S. «. 5. y.
55-28)
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
433
ntuÞ ‚tu Úttuzwk ht¾eyu …ý ‚u …ŒtÚto™tu ‚Útt {™w»Þ™tu íÞt„
fheyu íÞthu æÞt™, ¼s™, ÚttÞ ™u fux÷tf™u ‚tu „{u yux÷t
õ÷uþ ytðu ‚tu …ý ‚u …ŒtÚto™tu ‚Útt {™w»Þ™tu íÞt„ fhe þfu
™rn. ‚u W…h ð[™t{]‚ ðk[tÔÞt „.{.15-37 ™u AuÕ÷t™wk
20-24{wk >>35>>
™thtÞýS ƒtu Õ Þt su Œu ð ht{ {tk Œ t n‚t íÞthu
©eS{nthts òuðt ytÔÞt íÞthu ÷tfztk ™u „s™wk ÿütk‚ ŒeÄwk
su{ ÷tfztk{tk ÷tuZt™tu „s ™t¾e™u ƒt¤u ‚u ÷tfzwk ƒ¤u ™u „s
™ ƒ¤u yu he‚u ÿütk‚ ŒeÄwk ‚u W…h Œun™e ™u Sð™e ðt‚ fhe
su fux÷efðth yt Œun …zâwk ™u Sð y™trŒ Au ‚u ¼„ðt™
¼ßÞt rð™t fux÷tf Œun Ähðt …zu Au. >>36>>
yŒT¼w‚t™kŒ Mðt{eyu ðt‚ fhe su MðY…t™kŒ Mðt{eyu
Ërn‚ y{u ËtX ËtÄw ò{™„h{tk „Þt ‚u ™„h{tk Ítu¤e
{t„ðt {tkze ‚u Ítu¤e{tk yuf yuf™u ÷ªƒw sux÷wk yL™ {¤ðt
{tkzâwk ‚u ðt‚ ©eS{nthts™u fntðe {tuf÷e íÞthu ©eS{nthtsu
fntðe {tufÕÞwk su yuf ËŒT„whw n‚t ‚u™u þuh yuf yL™ yuf
þtnwfthu ƒtkÄe ytÃÞwk n‚wk ‚u {¤‚wk ‚u™t Ë{t„{{tk «Út{
{w{wûtw yuf sý ytÔÞtu ‚u™u ytuËt{ý ytÃÞwk íÞth …Ae ƒeò™u
ntkz÷e Ätuðht{ý ytÃÞwk ™u ºteò™u …‚h Ätuðht{ý ytÃÞwk yuðe
he‚u {w{wûtw ¾…ðt¤t hÌtt {txu ‚{thu yux÷wk {¤u ‚u þwk Úttuzwk Au ?
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
435
©eS{nthts íÞtk …ÄtÞto íÞthu ‚u ztuËe fnu su {nthts ! yt
{tuxtu Œefhtu Au ‚u sýËwk1 ðu[e ¾tÞ Au {txu ºtýu™u ðnU[e yt…tu
íÞthu {nthts fnu Xef Ëðuo ½huýtk™e ðM‚w ¼u„e fhtu íÞthu ‚uýu
Ëðuo ¼u„wk fÞwO yux÷u {nthtsu ðnU[ðt {tkzâwk íÞthu {nthts
«íÞu ztuþe ƒtuÕÞtk su ‚u rŒðË ‚tu ytkÏÞwk ytuzu n‚e y™u
ht{t™kŒMðt{e ytð‚t íÞthu yuf ztuËe ËíËk„e n‚tk ‚u™u y{u
¼õ‚týe fne ƒtu÷tð‚tk yuðwk n‚wk …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su
ftuEf™u ntuÞ ‚u™wk ÷E ÷ô Awk ™u ™ ntuÞ ‚u™u yt…wk Awk. …ý su
he‚u ‚u™u {thu rð»tu nu‚ ÚttÞ ‚u{ fhwk Awk …Ae ‚u ztuËe ƒtuÕÞtk su
{nthts ! y{thu yt{ ÚtÞwk ‚tu ‚{u ytu¤¾týt. >>38>>
ðtË™t ‚tu y{q‚o Au …ý su™u ðtË™t ð¤„e hne Au ‚u
{qŠ‚{t™ Au ‚u™u xt¤ðt™tu W…tÞ su MðÄ{o, ËíËk„, ytí{r™ct
™u ¼„ðt™™e {tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚ yu Au. >>39>>
¼„ðt™ htS fu{ ÚttÞ ? íÞthu fÌtwk su, htS ÚttÞ yuðtu
yuf ¾… òuEyu ‚u{tk „]nMÚt™u Œuð™e, yt[tÞo™e, ŒþtUŒ rðþtUŒ
™u ™t{ yu Ëuðt fhðe ™u íÞt„e™u Œunu Ëuðt fhðe ‚tu ¼„ðt™
htS ÚttÞ ‚Útt su{ su™tu Ä{o fÌttu Au ‚u «{týu hnuðwk yu he‚u
ËíËk„™e «Útt™e rðM‚the™u ƒnw ðt‚to fhe ™u fÌtwk su íÞt„e,
1. {t÷, ½huýt, [es-ðM‚w
434
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
‚u ðt‚ Ëtk¼¤e™u y{thu ËwÄe ®n{‚ ytðe ™u ‚u{tk ƒuºtý ËtÄw
™t™t n‚t ‚u™u Mðt{eyu fÌtwk su ‚{u yt ƒft÷e {q¤t Äwðu Au
‚u™tk …tkŒztk …zâtk hnu Au ‚u™u ÷tðe™u s{tu. íÞthu ‚uýu fÌtwk su
‚u ÷tðe „tu¤t{tk ™t¾e™u Ëti s{eyu ‚u™e ‚tu Mðt{eyu ™t …tze
íÞthu ‚tu ‚u ™t™t ËtÄwyu fÌtwk su y{u ð[™ ÷tu…eyu ? íÞthu
Mðt{eyu fÌtwk su yt ‚¤tð{tk ¾z…÷eô Au ‚u W…hÚte ÷tðe™u
¾tðtu. yu{ ð‚o‚tk ò{Ëtnuƒ™u ¾ƒh …ze su Mðt{e™t ËtÄw
Ítu¤e {t„u Au ‚u ‚u™u yL™ {¤‚wk ™Úte …Ae ‚uýu fÌtwk su Mðt{e
y{thwk yL™ ÕÞtu íÞthu fnu su yL™ yuf÷wk ‚tu ™ ÷Eyu íÞthu
‚u ò{u fÌtwk su su heíÞu {thwk yL™ ÷E þftu ‚u W…tÞ {™u
ƒ‚tðtu íÞthu ‚u™u fÌtwk su y{tht ËtÄw Ítu¤e {t„ðt ytðu íÞthu
Ítu¤e{tk ™t¾òu …Ae ‚u yu ËtÄw Ítu¤e {t„ðt ytðu íÞthu
Ítu¤e{tk …htýu ÷tzðt ™¾tðu yuðe he‚u ƒu[th rŒðË yus
heíÞu ÚtÞwk ‚u™e Mðt{e™u ¾ƒh …ze íÞthu íÞtkÚte [t÷e ™eféÞt.
>>37>>
Ä{zft™t [tuðeþ „t{ ‚u Ëtnuƒu1 ÷E ÷eÄtk ƒtfe
„htË2 ftkE ™ hÌttu íÞthu ‚u{tk htÞÄýS™t ºtý Œefht ‚u{tk
{tuxtu Œefhtu ðË{tu yux÷u sýËwk ðu[e ¾tðtk {tkze ‚uðt{tk
1. yk„úus Ëhfthu
2. „t{™t hûtý fhðt™t ƒŒ÷t{tk {¤‚tu ¼t„
436
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
„]nMÚt™t Ä{o swŒt swŒt Au ‚u Ëðuo™u …tu‚…tu‚t™t Ä{o «{týu
ð‚oðwk. ytí{r™ct, ðihtøÞ, ™u ¼Âõ‚ ‚u ‚tu ƒuÞ ™u yuftkr‚f
Útfe þe¾ðtk. >>40>>
htsƒtEyu ©eS{nthts™u …qAâwk su ‚{™u ¼õ‚ W…h
Ëuðt fh‚tk htS…tu sýtÞ Au …ý ¾hu¾htu htS…tu ‚{thu fuðt
W…h Au? íÞthu ©eS{nthtsu fÌtwk su ntzfwk A {tË ËwÄe
¼qr{{tk Œtxe {qfu …Ae ‚u™u feze {ftuze yzu ™rn yuðwk Ëwfwk ÚtE
òÞ ™u ‚u{tk [eftþ hnu ™rn yuðtu …k[rð»tÞ{tkÚte Sð ftuhtu
(÷w¾tu) ÚttÞ íÞthu y{thu ‚uðt nrh¼õ‚ W…h ¾hu¾htu htS…tu
ÚttÞ Au y™u ‚u «fth™e r™þt¤tu ‚Útt ˼tytu Au ‚u{tk ËtÄw™e
˼t{tk ‚tu rð»tÞ™wk ¾kz™ ÚttÞ Au ‚u s ËtÄw™e ˼t fnuðtÞ
™u ‚u s ËtÄw™tu {t„o Au ™u su{tk rð»tÞ™wk ¾kz™ ™ ÚttÞ ‚u
ËtÄw™e ˼t ‚Útt {t„o ™ fnuðtÞ. >>41>>
({æÞ™wk 47{wk) ð[™t{]‚ ðk[tÔÞwk ‚u{tk …t‚t¤ ËwÄe
…]Úðe Vtxe yu ðk[tÔÞwk ‚u{tk …qAâwk su Ëk‚™u ftuE …ŒtÚto yt…u ™u
‚u W…h su E»tto fhu ‚u™u …k[ {nt…t…e suðtu òýðtu {txu ‚u ¼u„wk
‚tu ƒuËtÞ WXtÞ ™rn ™u ƒnw Œtu»tuÞwõ‚ fnuðtÞ íÞthu ‚u™wk fu{
Ë{sðwk ? yu W…h ¼h‚S™t ytÏÞt™™t ð[™t{]‚™e (ykíÞ™w
17) ðt‚ fhe su ¼„ðt™ rð™t ƒeò …ŒtÚto{tk nu‚ ÚttÞ ‚u
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
437
{tuxwk …t… Au y™u E»tto ‚tu su™u …ŒtÚto{tk ËíÞ‚t ™ {™týe ntuÞ
‚u™u ‚tu ÚttÞ s ™rn íÞthu ‚u™u …t… …ý þt™wk ÚttÞ. >>42>>
{tun ™u «{tŒ x¤u íÞthu ¼„ðt™™wk Ëw¾ sýtÞ Au ™u
‚u{tk {tun™wk Y… su Ë‚T yË‚T ™ sýtÞ ‚u{tk su ¼„ðt™ ‚Útt
ytí{t, ‚Útt ¼„ðt™™wk Ät{ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u ËíÞ Au
‚u ËíÞ ™ Ë{òÞ y™u yËíÞ su Œun™tk …ŒtÚto ‚Útt Œun™tk
ËkƒkÄe ‚u{tk «er‚ yu {tun Au. ™u «{tŒ su ¼„ðt™™e «t™u
yÚtuo ‚Útt ytí{¿tt™™u yÚtuo EíÞtrŒf su Ëíf{o ‚u™u yÚtuo Wã{
™ ÚttÞ ™u Œun ‚Útt {trÞf …ŒtÚto ytrŒf™u yÚtuo r¢Þt{tk «ð‚uo
‚u™wk ™t{ «{tŒ. {txu ¼„ðt™™t Œþo™, M…þtorŒf su ËkƒkÄ
‚u™u rð»tu yfuft{tk1 ƒeòk [th [th Ëw¾ hÌttk Au ‚u fu™u hÌttk
Au ‚tu yuðtu su ¼„ðt™™t Œþo™trŒf™tu rð»tÞe ÚttÞ Au ‚u
¼õ‚™u rð»tu hÌttk Au. ‚u W…h …ðo‚¼tE™e ðt‚ fhe ‚u ßÞthu
©eS{nthts™tk Œþo™u „Zzu ytÔÞt íÞthu …tk[ Œntzt ËwÄe
yL™ ™ sBÞt íÞthu ©eS{nthtsu …qAâwk su …ðo‚¼tE õÞtk
s{u Au ? íÞthu ‚u{™tk ½h™tk {™w»Þu fÌtwk su {Þtht{ ¼è s{u
Au íÞtk s{u Au …Ae {Þtht{ ¼è™u …qAâwk íÞthu ‚u{ýu fÌtwk su
{nthts™u [tufu «ËtŒe s{u Au. íÞthu ƒúñ[theyu fÌtwk su ytkne
‚tu ™Úte s{‚t …Ae …ðo‚¼tE™u …qAâwk íÞthu fnu su Œþo™
438
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
fheyu Aeyu ‚uÚte [tÕÞwk òÞ Au ‚Útt f]…t™kŒ Mðt{e™e ðt‚
fhe su Œþo™ fh‚t íÞthu …tu‚t™t Œun™e …ý rðM{]r‚ ÚtE
ò‚e yuðt su ¼„ðt™ ËkƒkÄe …k[rð»tÞ™t ¼tu„e Au ‚u™u
«{tŒ ™u {tun x¤u Au. >>43>>
{tuxt™e su ðt‚tu Au ‚u {Ä™t hË™u Xuftýu Au su{
{Ä{tk Ëðuo hË ytðu Au ‚u{, ™u ðI‚tf ‚tu ft[wk …ý ¾ðtÞ …ý
su {Ët÷t ™t¾u÷ ðI‚tf™wk þtf ‚u™tu MðtŒ ƒeS he‚™tu Au
‚u{ {tuxt™e ðt‚tu{tk hË y÷tirff Au. >>44>>
Er‚©e Ënò™kŒ Mðt{e rþ»Þ þwft™kŒ {wr™ rðhr[‚u
ðt‚to «Ëk„: Ë{tÂ: >>
>> Er‚ ðt‚to Ëk„ún: Ë{tÂ: >>
1. yuf yuf
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
439
©e Ënò™kŒMðt{e rþ»Þ ËŒT„wÁ
þwf{wr™f]‚ «tÚto™t{t¤t «thkÇÞ‚u
nwk su‚u ©e Mðtr{™thtÞý ¼„ðt™™u ™{Mfth fhwk Awk ‚u
fuðt Au ‚tu Ëðo Útfe yr‚þu …h yuðwk su …tu‚t™wk yûthÄt{ ‚u™u
rð»tu ƒúñY… yuðt su …tu‚t™t ¼õ‚s™ ‚u{ýu ËuÔÞtk Au [hý
sw„÷ ‚u su™t yuðt Au y™u ð¤e fuðt Au ‚tu ðuŒtk‚ su W…r™»tŒ
‚Útt ÔÞtËËwºt ‚uýu fhe™u ƒnw «fthu òýðt ÞtuøÞ Au MðY…
su{™wk yuðt Au y™u «¼w fnu‚tk yr‚þu Ë{Úto Au y™u ð¤e fuðt
Au ‚tu y™uf ftuxe yuðtk su ƒúñtkz ‚u™e su Wí…Â¥t, ÂMÚtr‚ ™u
«÷Þ ‚u™t fh™tht su …whw»t ™u «f]r‚ ‚u™t r™Þk‚t Au y™u
fhwýt™t Ët„h Au. >>1>>
y™u ¼Âõ‚ Ä{o™t …wºt ™u Eïh™t …ý Eïh yuðt su‚u
©e Mðtr{™thtÞý ‚u™u ytþÞto yuðt su ¼õ‚s™ ‚u{™u ‚u
¼„ðt™ rŒðË rŒðË «íÞu «tÚto™t fhðt ÞtuøÞ Au fnu‚tk ¼„ðt™
…tËuÚte su {t„ðt™wk Au ‚u™wk ‚u nrh¼õ‚™u Ëw¾u fhe™u ¿tt™ ÚttÞ
‚u™u yÚtuo nwk su‚u ‚u™u ÷¾wk Awk. >>2>>
nu ©e nhu ! Ëðo r™ùÞ Útfe W¥t{ yuðtu su ‚{tht
MðY…™tu r™ŠðfÕ… r™ùÞ ‚u {™u yt…tu. >>3>>
440
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
nu «¼tu ! nu Mðtr{™T ! nu Ëw¾™t Ët„h ‚{the {qŠ‚™t
ËkƒkÄ Útfe ÚtÞwk su Ëw¾ ‚u Ëðuo Ëw¾Úte W¥t{ Au ‚u s Ëw¾ {™u
yt…tu …ý ‚u rð™t ƒeswk su {trÞf Ëw¾ ‚u õÞthuÞ …ý yt…þtu
™rn. >>4>>
nu nhu ! yuf ‚{tht ytfth rð™t ƒeò su yt ÷tuf™u
rð»tu {tÞt{tkÚte Wí…L™ ÚtÞt yuðt ytfth {tºt ‚u yr‚ ‚wåA
ÚtE òðtu ‚Útt yr‚þu Œw:¾Y… ÚtE òytu. >>5>>
nu ¼Âõ‚Ä{o™t …wºt ! yuðt nrhf]»ý ‚{tht {tntíBÞ
¿tt™u Þwõ‚ yuðe su ‚{the yuftkr‚f ¼Âõ‚ ‚u Ëðuo Útfe W¥t{
Au ‚u ¼Âõ‚ ‚{u {™u yt…tu. >>6>>
y™u ft{, ÷tu¼, MðtŒ, M™un, {t™, ™u ¢tuÄ yu ytrŒ su
Œtu»t ‚u Y… su yÄ{o™tu Ë„o ‚u ‚{the yuftkr‚f ¼Âõ‚™u rð»tu {tuxtu
yk‚htÞY… Au fnu‚tk {tuxt rðΙ™u fh™th Au ‚u yÄ{o™t Ë„o Útfe
‚{u {the hûtt fhtu. >>7>>
¿tt™, ðihtøÞ, rððuf, ƒúñ[Þo, y®nËt ™u ©Øt yu ytrŒf
su Yzt „wý ‚u Y… su Ä{o™tu Ë„o ‚u ‚{the yuftkr‚f ¼Âõ‚™u
rð»tu {tuxtu ËntÞY… Au fnu‚tk yr‚þu ËntÞ™tu fh™thtu Au ‚u
Ä{o™t Ë„o™u rð»tu {™u yr‚þu áZ ÂMÚtr‚ Œuòu. >>8>>
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
441
nu Mðtr{™T ! ‚{™u Ônt÷t yuðt su ‚{tht yuftkr‚f
¼õ‚ ‚u{™tu su Ë{t„{ ‚u {™u r™hk‚h Œuòu ‚u Ë{t„{ fuðtu
Au ‚tu Ëðo Ëßs™u {tøÞtu Au. >>9>>
yt ÷tuf™u rð»tu ‚{the W…tË™tyu hrn‚ yuðt su fuð¤
ƒúñ¿tt™e ntuÞ ‚Útt þÂõ‚-…kÚte ntuÞ ‚Útt ™tÂM‚f ntuÞ ‚Útt
fwkzt…kÚte ntuÞ ‚u™tu su Ëk„ ‚u ftuE «fthu {™u õÞthuÞ …ý ÚttÞ
™rn ‚uðe he‚u {the W…h ‚{tu f]…t fhtu. >>10>>
nu ™tÚt ! nu «¼tu ! nu Mðtr{™T ! {™u su ‚{thwk ¼õ‚…ýwk
Au ‚u™u rð»tu ftuE Œtu»t ‚u ftuE he‚u õÞthuÞ …ý ƒtfe hnuðt
Œuþtu{tk fnu‚tk ‚{thtu ¼õ‚ yuðtu su nwk ‚u {thu rð»tu ftuE Œtu»t
hne òÞ ™rn yuðe f]…t fhòu. >>11>>
nu Mðtr{™T ! ‚{u ™u ‚{tht su ¼õ‚ ‚u™tu su ÿtun ‚u
õÞthuÞ …ý ÚttÞ ™rn yu nwk ‚{tht …tËu {t„w Awk ‚u {™u yt…tu.
>>12>>
‚{tht [hýf{¤™e Ëuðt™e su EåAt ‚u rð™t ƒeò
ftuE …ŒtÚto™e ðtË™t ƒtfe hne òÞ ™rn yuðe he‚u {the W…h
‚{u f]…t fhtu fnu‚tk yuf ‚{tht [hýf{¤™e Ëuðt™e EåAt hnu
…ý ƒeò ftuE …ŒtÚto™e ðtË™t ™ hnu yuðe f]…t fhtu. >>13>>
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
443
¼Âõ‚Ä{o™t …wºt yuðt su ©enrh ‚u™t su ¼õ‚ ‚u{ýu
rŒðË rŒðË «íÞu ©e nrh™e …qò fhe™u ‚u{™e …tËu yt su fÌtwk
Au ‚u s {t„ðw k …ý ƒesw k {t„ðw k ™rn y™u «{tŒ su
yËtðÄt™…ýwk fnu‚tk fhðt™wk ™ fhðwk ™u ™ fhðt™wk fhðwk yuðwk su
„tV÷…ýwk ‚u™tu íÞt„ fhe™u su «fthu yuðt „wý …tu‚t{tk ytðu
yuðe he‚u ð‚oðt™wk s‚™ yr‚þu ytŒhu fhe™u fhðwk …ý fuð¤
yu{ {t„e™u yt¤Ëw ÚtE™u ƒuËe hnuðwk ™rn y™u yuðt „wý
…tu‚t{tk suðe he‚u ytðu ‚uðt ËtÄ™{tk ËtðÄt™ ÚtE™u ð‚oðwk.
>>18>>
Er‚©e þwf{wr™ hr[‚t «tÚto™t{t¤t Ëk…qýto >>
>> Er‚ «tÚto™t{t¤t >>
•••
442
©e þwft™kŒ{wr™™wk Sð™[rhºt
MÚtq¤, Ëqû{ ™u fthý yu su {tht ºtý Œun ‚u™u rð»tu
ynkƒwÂØ Úttþtu{tk fnu‚tk yu Œun nwk Awk yu{ {™tþtu{tk y™u ‚u
ŒunËkƒkÄe …ŒtÚto {tºt ‚Útt Œun™t ËkƒkÄe s™ ‚u{™u rð»tu {{‚t
Úttþtu{tk fnu‚tk yu {tht Au yu{ {™tþtu{tk y™u ‚u ynkƒwÂØ ™u
{{‚t, ‚u ‚{tht yuftkr‚f ¼õ‚ yuðt su ËtÄw ‚u{™u rð»tu Ëðo
«fthu Úttòu. >>14>>
nu «¼tu ! ƒúñY… fnu‚tk ƒúñ ËtÚtu yufíð ¼tð™u …tBÞtu
yuðtu {thtu Sðtí{t ‚uýu fhe™u fnu‚tk ‚u ƒúñY… ÚtE™u …hƒúñ
yuðt su ‚{u ‚u ‚{thu rð»tu {thu Ëðo Útfe yrÄf yuðtu M™un
Úttòu ‚u ‚{u fuðt Atu ‚tu ËŒt …tu‚t™t yûthÄt{™u rð»tu
rðhts{t™ Atu ™u Ä{oŒuð™t …wºt Atu. >>15>>
‚{tht ŒtË™tu ŒtË yuðtu su nwk ‚u {™u ‚{tht Ë{e…™u
rð»tu ht¾e™u r™hk‚h ‚{thwk Œþo™ Œâtu ‚u ‚{thwk Œþo™ fuðwk Au ‚tu
‚{tht su yuftkr‚f ¼õ‚ ‚u{ýu r™hk‚h yr‚þu r«Þ…ýu fhe™u
EåAâwk Au ‚u Œþo™ {™u yt…tu. >>16>>
nu ¼Âõ‚Ä{o™t …wºt ! nu ¼õ‚ðíË÷ ! nu nhu ! ‚{the
M‚wr‚ fhe™u ‚{™u ™{Mfth fhe™u ‚{the …tËu {U {tøÞt yuðt
su yt „wý ‚u {™u ŒÞt fhe™u yt…tu. >>17>>
444
…rhrþü-1
„tu…t¤t™kŒ Mðt{e™e ðt‚tu{tk WÕ÷ur¾‚ rf‚o™tu
«fhý-1
yu f ðt‚ Ëw ý tu ðú s ðtËe hu , …w Á »ttu ¥ t{ ƒtu Õ Þt «e‚u ;
ËíÞ fnw k Aw k ÓŒÞ ‚…tËe hu , …w Á »ttu ¥ t{ ƒtu Õ Þt «e‚u ;
áütk‚u fne Ë{òðwk hu, …w0 {tÁk Y… y÷tirff ytðwk hu, …w0
su{ „„™{kz¤{tk …k¾e hu, …w0 Qzu Œun Ërn‚ yËk¾e hu, …w0
ðtŒ¤ ™u rðãw‚ ðtrh hu, …w0 Ëti ytf]r‚ LÞthe LÞthe hu, …w0
Ëti rMÚth yu þqLÞ {tkE ÚttÞu hu, …w0 su{ ne{u ™eh Í{tÞ hu, …w0
yûth ‚u ykƒh MÚtt™u hu, …w0 {tÞt þqLÞ™u y™w{t™u hu, …w0
…k ¾ e ‚u …w Á »t y…tht hu , …w 0 yütðú ý Œu n ftht hu , …w 0
{nt rð»ýw ðtŒ÷ ztuhu hu, …w0 ƒnw {wõ‚ ðes¤e ‚tu÷u hu, …w0
ÂMÚth yÂMÚth „r‚Þwk ÚttÞ hu, …w0 ‚u ft¤ þÂõ‚Þwk fu’ðtÞ hu, …w0
r™„w o ý ™u Ë„w ý ÷¾tÞ hu , …w 0 ‚u yûth™u fu ’ ðtÞ hu , …w 0
Mðu ËŒt Mð‚kºt þtu¼u hu, …w0 ft¤u fhe {tÞt þtu¼u hu, …w0
ßÞthu y™k‚ ƒúñtkz fhu Au hu, …w0 íÞthu Ë„wý MðY… Ähu Au, …w0
{nt rð»ýw ytrŒ fturx hu, …w0 hnu htu{ {nt f]r‚ {tuxe hu, …w0
ßÞthu ÷Þ fhe rÚth hu Au hu, …w0 íÞthu r™„woý yu™u s fu’Au hu, …w0
su{ nwk yu{tk áZ hnwk Awk hu, …w0 ‚u{ Ë{òðe™u fnwk Awk hu, …w0
su{ þçŒ hnu ™¼ ¼e‚h hu, …w0 ËŒt yuf y™uf Mð‚kºt hu, …w0
¼e™ ¼e™ ytftþ h[týtu hu, …w0 íÞthu þçŒ r¼L™‚t òýtu hu, …w0
yûth þÂõ‚ y™wËthe hu, …w0 ƒúñtkz «íÞu Aƒe {the hu, …w0
„tu…t¤t™kŒMðt{e™e ðt‚tu{tk WÕ÷ur¾‚ rf‚o™tu 445
ƒnw yûth f÷t rðËthu hu, …w0 ÄÁk y™k‚ {qŠ‚ íÞthu hu, …w0
ßÞthu ÷e™ yûth {wk{the hu, …w0 þtu¼u yuf Y… ËŒtE hu, …w0
ƒúñt™kŒ fnu su{ Ë{òýwk hu, …w0 yt …Œ{tk ‚u{ ÷¾týwk hu, …w0
…Œ-1
Ëk‚ s™ ËtuE ËŒt {tuÞ ¼tðu; Ëk‚0 xuf
Œun ErLÿÞ yÁ {™ ytrŒf fu, Ëk„{U ™rn ÷…xtðu. Ëk‚0 1
ft{ ¢tuÄ yY ÷tu¼ ðþ, ntuÞ ™ {™ ÷÷[tðu;
{uhtu rn æÞt™ hx™ {w¾ {uhtu, Ëtu ‚S yLÞ ™ òðu. Ëk‚0 2
ûth yûth yY yûth …hfe, ˃ne Ë{s Wh ÷tðu;
˃ „w™ …qh™ …h{ rððufe, „w™ftu {t™ ™ ytðu. Ëk‚0 3
®…z ƒúñtkzËu …h r™s yt‚{, ò™efu {{ „w™ „tðu;
{w õ ‚t™k Œ fn‚ Þw k {tu n ™, Ëtu E s™ Ëk ‚ fntðu . Ëk ‚ 0 4
…Œ-2
™thŒ yuËu Ëk‚ ËŒt {tuE ÃÞtht, ™thŒ0 xuf
sz [i‚™fwk ò™e sÚtthÚt, hn‚ s„‚Ëku LÞtht. ™thŒ0 1
¿tt™ ðihtøÞ ¼Âõ‚fu ¼ts™, ò™‚ Ëth yËtht;
ƒúñ ¼wð™ ÷„e ft÷ [ðe™t, {t™‚ sqX …Ëtht. ™thŒ0 2
{uhu ð[™ y[¤ Wh ht¾‚, {{ „w™ {„™ WŒtht;
˃ …h {tuÞ ò™e Wh Äth‚, {{…Œ «u{ y…tht. ™thŒ0 3
{{ „w™ ©ð™ {™™ Wh {uhtu, {{ sþ fh‚ W[tht;
{wõ‚t™kŒ fn‚ Þwk {tun™, ‚urn Wh ðtË n{tht. ™thŒ0 4
„tu…t¤t™kŒMðt{e™e ðt‚tu{tk WÕ÷ur¾‚ rf‚o™tu 447
fe‚o™-1
ËtuE Ët[u {{ ŒtË nu, WØð ËtuE Ët[u {{ ŒtË nu;
®…z ƒú ñ tk z {U «e‚ ™ òfw k {{ …Œfk s r™ðtË nu - WØð0
ftk‚t f™f ò¤ s„ ƒtkæÞtu, ‚e™Ëu yrÄf WŒtË nu;
„]n{u hnu {u{t™ ßÞwk {{s™, sune áZ ¼Âõ‚ yÇÞtË nu-WØð0
{™ #rLÿÞ fu f]íÞËu LÞthtu, yuftkr‚f {™ òË nu;
{wf‚t™kŒ Ëtu Ëk‚ fu Qh ƒe[, {uhtu «ƒ¤ «ftþ nu-WØð0
fe‚o™-2
ƒr‚Þt ‚uhe ~Þt{ Ëtuntðr™Þt ðu;
Ëw™e ƒr‚Þt Ar‚Þtk ¼E rþ‚÷,
rºtrðÄ ‚t… ™Ëtðr™Þt ðu. ƒr‚01
Ëw™‚ Ëf÷ Œw:¾ ƒeËh‚ Ae™{U,
{wr™ {™ yt™kŒ ƒZtðr™Þt ðu.ƒr‚02
òu ftuW Ëw™u «er‚ fhe Ae™ ¼he,
Vehe ™ ntuðnª ¼ð ytðr™Þtk ðu.ƒr‚03
…r‚‚…tð™e ¼ð ƒeËhtð™e,
«u{t™kŒ {™ ¼tðr™Þtk ðu. ƒr‚04
446 „tu…t¤t™kŒMðt{e™e ðt‚tu{tk WÕ÷ur¾‚ rf‚o™tu
…Œ-3
™thŒ {uhu Ëk‚Ëu yrÄf ™ ftuE, ™thŒ0 xuf
{{ Wh Ëk‚™ yÁ {U Ëk‚™ Wh, ðtË fhwk ÂMÚth ntuE. ™thŒ0
f{÷t {u h tu fh‚ W…tË™, {t™ […¤‚t Ätu E ;
Þãr… ðtË rŒÞtu {U Wh …h, Ëk‚™ Ë{ ™rn ËtuE. ™thŒ0
¼q f tu ¼th nÁ Ëk ‚ ™ rn‚, fY AtÞt fh Œtu E ;
òu {u h u Ëk ‚ fw k hr‚ yu f Œw ð u , ‚u n e sz ztY ¾tu E . ™thŒ0
S™ ™h‚™ Ähe Ëk‚ ™ Ëuðu, r‚™ r™s s™™e rƒ„tuE;
{wõ‚t™kŒ fn‚ Þkw {tun™, r«Þ {tuÞ s™ r™{tuone. ™thŒ0 4
…Œ-4
™thŒ yiËe Ët[u Ëk‚fe her‚, ™thŒ0 xuf0
sune Ëw™e ËtÄw …h‚ r…At™u, S™ftu {{ …Œ «er‚. ™thŒ0
¾xT rðfth S‚ y™½ yt™kŒe, {uhu ð[™{U ðtËt;
ƒúñtrŒf ûth ò™e s„‚fe, Atuz‚ ˃rðrÄ ytþt. ™thŒ0
yûth…Œ ò™‚ yrð™tþe, ‚urn {æÞu {wõ‚ y…tht;
…k [ rð»tÞ íÞt„e ˃ Ë{hÚt, fh‚ ft÷ft [tht. ™thŒ0
ûth yûth …h {tufwk ò™‚; ˃ yûthftu Mðt{e;
y…™tu Y… þw Ø ƒú ñ {t™‚, {u h tu s™ r™»ft{e. ™thŒ0
yi Ë u {u h u s™ yu f tk r ‚f, ‚u n e Ë{ ytu h ™ ftu E ;
{w õ ‚t™k Œ fn‚ Þw k {tu n ™, {u h tu Ëðo M ð Ëtu E . ™thŒ0
448 „tu…t¤t™kŒMðt{e™e ðt‚tu{tk WÕ÷ur¾‚ rf‚o™tu
fe‚o™-3
hu ÄrhÞt yk‚h r„hÄthe
þwk fhþu ½tuéÞt nðu ËkËthe hu-ÄheÞt0
hu nwk ftuE™e ™ hnwk Ít÷e, hu ðnt÷t™u Úttðt ðt÷e,
hu rþh fh{tk ÷E™u [t÷e hu-ÄheÞt0 1
hu su{ „s òÞ ƒòhu ÄËe, hu ït™ {hu ƒnw ¼Ëe hu ¼Ëe,
‚u ntÚte™u {™ ™rn þkft fþe hu-ÄheÞt0 2
hu ƒ¤ðt „E su Ë‚e Ët[e, hu htu{ htu{ r…Þt Ëk„ ht[e,
‚u …z{tk sE ™ ð¤u …tAe hu-ÄheÞt0 3
hu òu …zÚte …tAe ytðu, hu ÷ts ‚S {™ ÷÷[tðu,
‚u Ë‚e {xe ™u fwr‚ ftkðu hu-ÄheÞt0 4
hu ƒúñt™kŒ yu{ rð[the, hu ƒef Ëðuo ftZe ƒt’he,
hu {r¤Þt {tun™ Ëw¾fthe hu-ÄheÞt0 …
fe‚o™-4
nwk ƒr÷nthe yu ðiht„™u, W…LÞtu su™u yk„S;
[tiŒ ÷tuf ™u su [‚whÄt, ™ „{u Ëw¾™tu Ëk„S ...nwk
Ëw¾ ™ EåAu ‚u ËkËth™wk, Ë{su Ë…™t Ë{t™S;
ðt‚ „{uhu ðihtøÞ™e, ‚™ Ëw¾ íÞt„ðt ‚t™S ...nwk
„tu…t¤t™kŒMðt{e™e ðt‚tu{tk WÕ÷ur¾‚ rf‚o™tu 449
Œw : ¾e Œu ¾ e yt Œu n ™u , hnu htS ‚u {™S;
y™hÚt™w yu yt„th Au, òýe yu{ ™ fhu s‚™S ...nwk
ht‚rŒðË ÁrŒÞt {tkne, ðh‚u yu{ rð[thS;
nw k ftu ý ™u sEþ rfÞtk , fÁ ‚u ™ tu r™hÄthS ...nw k
fÁk W…tÞ nðu yu n ™tu , ztu ¤ e Œu þ rðŒu þ S;
ftuE hu W„thtu {™u ft¤Úte, Ëtu…wk ‚u™u yt þeþS ...nwk
hnu yt‚wh‚t yk‚hu ½ýe, Œu¾e Œun yr™íÞS;
Ëw ¾ ™ {t™u Ëk Ë th™w k , ™ fhu ftu E þw k «e‚S ...nw k
yuðtu rð[th ytÔÞt rð™t, ™ ntuÞ ‚™ Ëw¾ íÞt„S;
W…h™tu ÷t„u hu ÷ò{ýtu, ð„tuýt Ëh¾tu ðihtøÞS ...nwk.
nhe „wÁ Œuð ŒÞt fhe, yt…u yun rð[thS;
r™»fw¤t™kŒ fnu r™:þkf ÚtE, Ënusu ‚heÞt ËkËthS ...nwk
fe‚o™-5
„¼o{tkne þwk fne™u ‚wk ytÔÞtu hu, „¼o{tkne þwk fne™u ‚wk ytÔÞtu hu;
«týe ‚u Ëkfx rðËhtÔÞtu hu. xuf.
™e[w þeþ [hý ‚tht Ÿ[t, Œþ {rn™t ÷xftÔÞtu hu. „01
ƒth ytðe hrËÞtu ÚtE ztu÷u, ft{r™Þu ¼w÷tÔÞtu hu. „0h
Ë„tk fwxwkƒe Ënw {¤e™u, {tuxtu fne™u ƒtu÷tÔÞtu hu. „03
ƒúñt™kŒ fnu nrh ¼ßÞt rð™t, yu¤u sL{ „w{tÔÞtu hu. „04
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
451
yûthƒúñ Ëðo™u rð»tu ÔÞt…f…ýu fu{ hÌtt Au ?
yûth ‚tu Ëðuo Xuftýu Au ‚u{tk …wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™
y{ŒtðtŒ™t ƒeò ð[™t{]‚{tk Ë¥ttY… ÚtE™u
yr‚þu Œe™ ÚttÞ ‚tu …ý Œun¼tð hnu Au ™u
yûth™t {wõ‚™t Ëw¾™wk ‚th‚BÞ…ýwk fneyu Aeyu
yûthÄt{™u õÞthu …{tÞ ? ‚tu ßÞthu …wÁ»ttu¥t{
yûthÄt{{tk Mºte, …wÁ»t, yuðtu ¼uŒ ™Úte. fu{ su,
ynk{{íð …ý ƒu «fth™tu Au: yuf Œun™tu ™u
yûthÄt{™tu {wõ‚ ntuÞ ™u òu ‚u Œun™u Äthe™u
yûtht™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su,‘‘yk‚:fhý y™u ytí{t
yûtht™kŒ Mðt{eyu …qAÞw su,
‘‘Sð{tk ft{trŒf Mð¼tð
yûtht™kŒ Mðt{eyu …qAÞw su,
‘‘ËrðfÕ… y™u r™ŠðfÕ…
yr‚þu ‚e¾tk ™u yÂø™ ‚Útt ËqÞo Ëh¾tk «ŒeÂ
(yt)
(1/320)
(1/326)
(1/340)
(2/21)
(2/45)
(2/46)
(2/47)
(2/125)
(3/12)
(3/18)
ytí{¿tt™ ‚Útt ðihtøÞtrŒf Ëðou ËtÄ™ Au ‚u
yt Œun{tk W¥t{ Ár[ …õð fhu ‚tu
ytÄwr™f {wõ‚ Au ‚u y™trŒ{wõ‚ suðt ÚttÞ
450
…rhrþü - h
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
™tUÄ : ‘y™u’,‘ð¤e’, ‘Mðt{eyu ðt‚ fhe su’ rð„uhu þçŒ …Ae su
ðt‚ þY Út‚e ntuÞ ‚u™t «Út{tûth «{týu yt ðt‚tu™e y™w¢{rýft
‚iÞth fhe Au. ðt‚tu™t rðþu»t yÇÞtËe - S¿ttËwytu™u yt
y™w¢{rýft W…Þtu„e Útþu yuðe ytþt Au.
(y)
yr¼r™ðuþ ÚtÞtu fu{ sýtÞ ?
yL™{Þ ftu»t, «tý{Þ ftu»t, {™tu{Þ ftu»t
y{ŒtðtŒ{tk ™xðt h{tzât íÞthu {nthts fnu su,
y¾kzt™kŒ Mðt{e™e …uXu {tux{™t Úttðwk; …ý
y{u ‚tu yuf÷e Ëtfh s ¾tEyu Aeyu ™u
yÞtuøÞ ËkfÕ…™u xt¤ðt™tu W…tÞ fÌttu su
yL™ ™u ðMºt; yu ƒu rð™t ™ [t÷u;
ynkð]Â¥t™e ½ýef ðt‚to fhe su,
y¿tt™ ‚Útt ht„-yu ƒuÞ yuf Au fu ™rn?
yÄ{oË„o™t {tuxuht yuðt su, ÷tu¼trŒf …tk[
yuf rŒðË Mðt{eyu ðt‚ fhe su, ztur¤Þtk
ynkð]Â¥t su ‚u Ëft{ y™u r™»ft{ ¼Âõ‚yu fhe™u
452
(1/36)
(1/51)
(1/54)
(1/105)
(1/173)
(1/177)
(1/183)
(1/194)
(1/205)
(1/231)
(1/291)
(1/310)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(3/31)
(3/47/6)
ytíÞkr‚f «÷Þ™u yk‚u ©eS {nthts yûthÄt{™u
ytx÷e ðt‚to fÕÞtý™u yÚtuo Ë{sðe Au su
yt [th Sð™t fÕÞtý™t nu‚w Au: ‚u{tk yuf ‚tu
ytí{t ŒunÚte swŒtu Au ‚tu …ý yuf fu{ sýtÞ Au?
yt ºtýu Xuftýu Œuntr¼{t™ sýtE ytðu Au
yt Ëðuo „heƒ suðt sýtÞ Au …ý yuf yuf
yts ‚tu yûth™t {wõ‚ …ý fÚtt-ðt‚to Ëtk¼¤ðt
yt s„‚{tk ƒu «fth™t {™w»Þ Au ‚u{tk
ytí{t™u ™u ¼„ðt™™t {rn{t™u fu{ òýðtu ?
ytí{r™ct™e ‚tu yu{ he‚ Au su yt…ýt{tk
yt Sð™u rð…he‚ V¤ ÚttÞ Au ‚u …ý
yt…ý™u ©eS {nthts {krŒh yÄwhtk hnuþu ‚u™tu
yt¤Ë, «{tŒ, {tun, E»tto, Œk¼ ™u f…x
yt ðt‚ …ý yr‚ áZ Ë{sðt™e Au su
(R/E)
(1/115)
(1/149)
(1/188)
(1/207)
(1/227)
(1/246)
(1/265)
(1/294)
(1/299)
(2/35)
(2/96)
(2/106)
(3/3)
(3/7)
(1/7)
(1/33)
(1/52)
RrLÿÞwk, yk‚:fhý ™u Sð{tk r™ùÞ™e ðt‚to fhe
ErLÿÞwk- yk‚:fhý™e r¢Þt Útfe Sð™e r¢Þt
ErLÿÞwk, yk‚:fhý, Œuð‚t y™u Sð yu Ëðuo
ErLÿÞwk™e ð]Â¥t™u rð»tÞ Útfe …tAe ðt¤ðe
(1/22)
(1/26)
(1/27)
(1/189)
(3/27)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
453
ELÿ Útfe {nt…wÁ»t …ÞO‚ yð‚th ÚttÞ Au
ErLÿÞtu™e ð]Â¥t™u yk‚h ËL{w¾ ht¾u íÞthu
ErLÿÞtu Au ‚u ‚tu þt†{tk fÌtt su …tu‚…tu‚t™t
(W/Q)
(2/42)
(2/59)
(2/95)
W…tË™tyu fhe™u fÕÞtý ‚tu ÚttÞ Au; …ý
W¥t{ {w{wûtw™tk ÷ûtý yu s su Mºte, ÿÔÞ,MðtŒ
W…þ{ ßÞthu hnuðt {tkzu íÞthu ðihtxtrŒf™e Ët{Úteo
W¥t{ {w{wûtw™tk ÷ûtý yu Au su Ëí…wÁ»t™u
W¥t{ rð»tÞ Au ‚u yr‚ fr™c fu{ ÚtE òÞ?
W¥t{ y™u {æÞ{ ¼õ‚™w ð‚o™ fuðwk ntuÞ
W…þ{u fhe™u yiïÞo sýtÞ Au ‚u su{ su{
W¥t{ ¼õ‚™u Ëw»tw™e …uXu ð‚uo Au
W…tMÞ, W…tËf ™u MÚtt™f yu ºtý™e þwØ‚t
W…tË™t ™u Ä{o ƒuÞ ËhË ntuÞ, Ä{o
W¥t{ ËrðfÕ… r™ùÞðt¤tu ¼õ‚ ¼„ðt™™u yu{
W¥t{ r™ŠðfÕ… r™ùÞðt¤tu ¼„ðt™™u yu{ Ë{su
W…tËf, W…tMÞ ™u Ät{ yu ºtý™e su þwÂØ
W…tËf, W…tMÞ ™u Ät{ yu ºtý «fth™u stý‚tu
(1/20)
(1/41)
(1/49)
(1/64)
(1/180)
(1/181)
(1/186)
(1/240)
(1/321)
(1/335)
(2/1)
(2/4)
(2/86)
(2/87)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
yuf rŒðË „wýt‚e‚t™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su,
‘ðtË™t{Þ
yuf rŒðË y{u ºtý fu [th Ëk‚ ƒuXt n‚t ‚u
yuf rŒðË Mðt{e ¼„ðt™™e ðt‚ fh‚t n‚t ‚u
yuf ‚tu íÞt„e™u íÞt„e™tu Ä{o áZ …t¤ðtu ™u
yuftkr‚f Ä{o™u rð»tu ð‚toððwk ‚u ‚tu …kzu
yuf ðu„ ht¾eyu ‚tu Ëðuo ðu„ hnu yuðtu fÞtu ðu„ Au?
yufðth …tu‚t™t Sð™u þwØ fhe™u …Ae ¼Âõ‚
yuf‚tu su ¼õ‚™u ¿tt™tkþ™e ÞÚttÚto áZ‚t ntuÞ
yuf Ë{u ©eS {nthts ƒtuÕÞt su,‘‘‚{™u ¼q‚
yuf rŒðË Mðt{eyu þwØ Ëk«ŒtÞ™t ¿tt™™e
yuf rŒðË Mðt{e Ëk‚-nrhs™ W…h yr‚ f]…t
yuf rŒðË {q¤ yûth{qŠ‚ „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu
yuf Ë{u „Z…wh{tk yuf nrh¼õ‚™u {nthtsu
yuf rŒðË Mðt{eyu yr‚ ŒÞtyu fhe™u
yu{ rð[th fhðtu su, ELÿ yuftu‚uh [tufze
yuf Ë{u ©eS {nthtsu {wõ‚t™kŒMðt{e ytrŒf™u
yuf ƒútñý þwõ÷ ËíËk„e n‚tu ‚uýu
yuf Ë{u ÷tÄt X¬hu ©eS {nthts™u «&™ …qAâtu
yuf Ë{u {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ©eS {nthts™u
455
454
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(yu)
yuf nrhs™ ‚tu ËíËk„ ËkƒkÄe ¼e»tý ¾{u Au
yuf ¼õ‚ ‚tu …h{uïh ™u SðË¥tt Œu¾u Au
yuf rŒðË yu ðt‚to fhe su „wÁ Úttðwk fu rþ»Þ
yuftkr‚f ¼õ‚™u rð»tu ©eS {nthts™e {hS
yuf rŒðË ©eS {nthtsu ÔÞt…ft™kŒ Mðt{e™u
yuf rŒðË sBÞt™e ðt‚ ™eËhe íÞthu Mðt{eyu
yuf rŒðË Mðt{eyu ðt‚ fhe su, þnuh™u
yuf rŒðË Mðt{eyu W…tË™t™e ðt‚ fhe su
yuf Ë{u ðt‚to™tu «Ëk„ ™eËÞto ‚u Ë{u
yuf rŒðË Mðt{eyu Ä{o, yÚto, ft{ ™u {tuût
yuftkr‚f ¼õ‚™e ð]Â¥t{tk ¼„ðt™ hÌtt Au
yuf rŒðË Mðt{eyu ‘yuf ðt‚ Ëwýtu ðúsðtËe hu
yuf rŒðË Mðt{eyu Ëtks™u Ë{u ŒÞt fhe™u
yuf rŒðË Mðt{eyu ðt‚ fhe su, su yuftkr‚f
yuf rŒðË Mðt{eyu yÚttoht{ y™u ErLÿÞtht{™t
yuf rŒðË Mðt{eyu ðt‚ fhe su, sux÷t …ŒtÚto
yuf rŒðË Mðt{eyu ðt‚ fhe su, Sð™u suðe
456
(1/76)
(1/114)
(1/118)
(1/125)
(1/137)
(1/237)
(1/242)
(1/249)
(1/250)
(1/252)
(1/264)
(1/266)
(1/288)
(1/289)
(1/292)
(1/300)
(1/332)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(É, yi, ytu, yti)
(1/334)
(1/336)
(1/337)
(2/28)
(2/36)
(2/55)
(2/68)
(2/81)
(2/112)
(3/5)
(3/9)
(3/19)
(3/22)
(3/32)
(3/37)
(3/42)
(3/43)
(3/45)
(3/46)
É»t¼ŒuðtrŒf ‚Útt þwf, sz¼h‚trŒf yu Ëðuo
(f)
(1/192)
fËh {tºt xtéÞt™tu yuf yuðtu fÞtu sƒhtu W…tÞ
(1/16)
ftheÞtýe{tk ht{ŒtË ðiÄ™u {nthtsu fÌtwk su
(1/59)
ft¤™t {t…™e ðt‚to fhe su yt÷tuf™u rð»tu
(1/83)
fu{ Ë{su ‚tu ËŒt Ëwr¾Þtu hnu ?
(1/128)
fu{ Ë{su ‚tu r™htfth™e ðt‚ þkfht[tÞo
(1/165)
f{o, ¼Âõ‚ ™u ¿tt™™t ¼uŒ Au ‚u™e rð„‚
(1/190)
ftuEf nrh¼õ‚u fÌtw su, ‘‘{nthts ! nu‚ ht¾òu
(1/199)
ftuEf ‚tu ¿tt™ðt‚to Ë{su Au ™u ð‚o‚t ™Úte
(1/202)
fux÷tf {™w»Þ ytu¤¾u ™rn ™u ðu„ fhu
(1/220)
fu{ Ë{su ‚tu yË‚T ŒuþtrŒfu fhe™u ÷uðtÞ ™rn?
(1/225)
ft¤-f{torŒf™u rð»tu su f‚to…ýt™tu rðïtË ‚u ‚tu
(1/262)
f{toí{f Þu™ þhehƒLÄ: yu &÷tuf ƒtu÷e™u ‚u
(1/267)
ftuE yu{ òýu su, ‘‘nwk ËíËk„{tk ytð‚t ðu‚ s
(1/311)
fr™c r™ŠðfÕ… r™ùÞðt¤tu ¼„ðt™™u ytftþ
(2/2)
f¤ðw, fnuðw ™u hnuðw ‚u f¤ðwk ‚u þwk ? ‚tu
(2/8)
ftuEf nrh¼õ‚™tu yð„wý ÷uðtu ‚u{tk yt ºtý rð[th (2/64)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
457
¢tuÄ …ý ƒu «fth™t Au:yuf ‚tu ftuEf ƒeòu
ftuEf ¼õ‚ Úttuzwk fhu Au ‚u™e W…h ¼„ðt™
fux÷tf {w{wûtw Au ‚u ‚tu ËíËk„ fhe™u
fuþðŒtËS Mðt{e™u …qAÞwk su,‘yuf ‚tu Ëðuo
ftuEf nrh¼õ‚ ‚tu ftkE …tftu ËíËk„e ™ ntuÞ
f~Þ… ‚Útt {rhåÞtrŒf «ò…r‚ Au ‚u ßÞthu
¢tuÄu Þwõ‚ yuðe su Y¾e ðtýe ‚u su
(¾)
(2/76)
(2/83)
(h/104)
(3/23)
(3/33)
(3/34)
(3/47/4)
¾hu¾ht ËtÄw ntuÞ ‚u™u …tu‚t™u ftuE ò‚™tu
(„)
(2/72)
„tu÷tuf, ðifwkX ‚Útt ƒúñ…wh™u rð»tu
„{‚wk, ŒtË…ýw ™u W…tË™t yu ºtýu™u rð»tu
„wýt‚e‚t™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su, ‘‘Œuþft¤trŒfu
„tu÷tuf{tk su ¼„ðt™™e Ëuðt fhu Au ‚u{tk
„{u ‚uðtu r™»ft{e ntuÞ …ý òu ft{e™tu
„ýuþ™w [¢ Au íÞtk «Ät™…ýu …]Úðe ‚íð ð‚uo Au
(½)
(1/12)
(1/204)
(2/23)
(2/44)
(3/28)
(3/38)
½h{tk hnu‚t ntuEyu íÞthu ƒnw {rn{t sýtÞ Au
(1/158)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
459
su{ [kÿ{t htnwyu „úÌttu Útftu Q„u
(1/28)
òý…ýtY…u ð‚oÞt™tu ™u ©enrhS™tu
{rn{t Ë{ßÞt™tuu
(1/39)
su™u suðtu yÇÞtË ntuÞ ‚uðwk ft{ fÞot™tu ‚u
(1/62)
Sð feÞu Xuftýu hnu Au ?
(1/94)
Sð ‚tu {tÞt™u rð»tu s ËŒt ð‚uo Au
(1/97)
su{ Œþ-rðþ {™w»Þu {¤e™u „tÞ™tu ðt½ fÞtuo
(1/101)
Sð™u …k[rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾ ‚u ™ðt ™u ™ðt
(1/104)
su íÞt„e ntuÞ ‚uýu rð»tÞ{tk hwr[ s ™ ht¾ðe
(2/117)
su™u ©eS {nthts™u htS fhðt ntuÞ ‚u™u
(1/123)
Sð™{wõ‚, rðŒun{wõ‚ y™u fiðÕÞ{wõ‚™e ÂMÚtr‚ (1/133)
Sð{tºt™u yr‚þu ƒkÄ™fthe fÞwk …ŒtÚto Au?
(1/138)
ßÞthu ™xðt™e zw„zw„e ðt„u Au íÞthu {™w»Þ
(1/144)
su™u Œþ, rðþ, …[tË fu Ëtu {™w»Þ {t™‚tk ntuuÞ
(1/150)
Sðtí{t™u {™™ îthtyu fhe™u yûth™t
(1/157)
Sð™u þt†™u rð»tu þwØ fÌtt Au ‚u™u rð»tu
(1/162)
Sð, {tÞt ™u …h{uïh yu ºtýuÞ y™trŒ Au
(1/163)
s„‚ ytãu ™ ntu‚wk ™u yk‚u …ý ™rn hnu
(1/170)
Sð™u yux÷wk s fhðt ÞtuøÞ Au su Ëðo ErLÿÞtu™e ð]Â¥t (1/197)
458
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
([)
[th «fthu r™»ft{e hnuðtÞ Au ‚u™e rð„‚
[th «fth™t {tkŒt™e rð„r‚
[th «fth™e y™wð]Â¥tyu fhe™u yr‚þu
[i‚LÞt™kŒ Mðt{e fnu, yuf Ë{u Mðt{eyu
[i‚LÞt™kŒ Mðt{e fnu fu yuf rŒðË Mðt{eyu
[tuϾe W…tË™t fhðe; …ý ‚u{tk ÷tu[tu ™
[th su {wõ‚, {w{wûtw, rð»tÞe ™u …t{h ‚u™t
[th yk‚:fhý™u S‚ðt™t W…tÞ fneyu Aeyu
r[Œtftþ ‚u þwk Au ? ‚tu fwxMðY…u {wõ‚™u
[th «fth™wk [i‚LÞ y™u [th «fth™wk sz
(s)
(1/56)
(1/79)
(1/80)
(1/108)
(1/338)
(2/7)
(2/48)
(2/94)
(3/39)
(3/44)
su™u …wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ {éÞt ntuÞ ‚u™u
ßÞtk ËwÄe …k[rð»tÞ{tk «er‚ Au íÞtk ËwÄe
su …k[rð»tÞ Au ‚u Sð™u {wõ‚ Úttðt Œu‚t ™Úte
sz ¼h‚™u ¿tt™ hÌtwk ™u sÞ-rðsÞ™u fu{ ™ hÌtwk?
su{ yti»tÄ™u ÷Ze ÷Ze™u yr‚þu Íeýwk fÞwO ntuuÞ
Sð™{wõ‚, rðŒun{wõ‚ ‚Útt fiðÕÞ{wõ‚™t ¼uŒ
(1/3)
(1/4)
(1/6)
(1/10)
(1/13)
(1/25)
460
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
sÞt™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, ‘‘¢tuÄ ™ s fhðtu
su™u Œ¥ttºtuÞ™e …uXu ßÞtk-íÞtkÚte rËØtk‚
Sð fÕÞtý™t {t„o{tk [t÷u Au ‚tu ¾htu
Sð su‚u sux÷tu Ä{o, yÚto y™u ft{™tu yÚto
su{ Au ‚u{ Ë{s‚tk …tu‚t™e {u¤u Ëðou™u
Sð Ëðuo Ëh¾t Au fu ™t™t-{tuxt Au ?
su ËíËk„ fhu Au ‚u™u rŒÔÞ Œun fu{ ?
Sð{tºt r¢Þt Au ƒnw; …ý su fhðt™wk
Sð …htuût ¼s™-M{hý ‚tu ƒnw fhu Au
su™u ErLÿÞtu ™u rð»tu yk‚:fhý™u rð»tu
su ÂMÚtr‚ ðt™ ntuÞ ‚u Xef ð‚o‚t ™ ntuuÞ ™u
su{ Ë{wÿ™u rð»tu Sð hnu Au ‚u
su™u ytí{t ‚Útt …h{tí{t y¾kz Œu¾t‚t ntuÞ
su …wÁ»t{tk ƒu ðtk™t ntuÞ ‚u fÞt ?
su {t™e ntuÞ ‚u™u ftuEf ð¾týu íÞthu
s„‚ ‚u þw? ‚tu þçŒ, M…þo, Y…, hË
òu„e yuðtu su …wÁ»t ‚u™u ft{ su ‚u
Sð{tk …k[ rð»tÞY…e ht„ hÌtt Au ‚u õÞthu x¤u?
su™u ftuEf ò‚™tu yÞtuøÞ Mð¼tð ntuÞ
(1/208)
(1/211)
(1/214)
(1/216)
(1/238)
(1/256)
(1/302)
(1/308)
(1/309)
(1/324)
(1/319)
(2/6)
(2/11)
(2/13)
(2/16)
(2/18)
(2/31)
(2/34)
(2/58)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
su™u ftuE …ŒtÚto™e EåAt ™rn ‚u nrh™tu
su ƒt¤…ýt{tkÚte íÞt„e ÚtÞtu Au ‚uýu ‚tu
su{ Úttuze ƒwÂØðt¤tu …wÁ»t ntuÞ …ý ‚u
su{ ft{trŒf Œtu»t Au ‚u ¼õ‚™u ¼„ðt™ ËtÚtu
s„‚{tk {tuxt {týË™u ‚Útt htò™u ËíËk„
s¤sk‚w ‚tu Œuzft,ft[ƒt,fh[÷t,Ëðuo fnuðtÞ
suðtu htò ntuÞ ‚uðe s ‚u™e ˼t ntuÞ ‚u{
su …wÁ»tu su™u rð»tu …tu‚t™tu MðtÚto {tLÞtu
suðtu Sð™u ƒeòu ytŒh Au ‚uðtu òu
Sð {tºt {tuxuht ð‚u Ëwr¾Þt ™u {tuxuht ð‚u
Sð {tºt™u ƒu Œw:¾ Au; yuf ytrÄ ™u ƒeswk
su þqhðeh ntuÞ ‚u™u ‚tu yu{ ð‚uo su
Sð su su fhu Au ‚u yu{ fhu Au su {t™
Sð òu yt W…tÞ fhu ‚tu ‚íft¤ þwØ ÚttÞ.
stu Ëk‚™u Ëuðu ™u òu yËk‚™u Ëuðu ™u òu
su ƒesu {tÞtuo Útftu ‚u™u …tu‚u {thu ™rn ™u
stu Yzwk ð[™ ƒtu÷‚t ™ ytðzu ‚tu ™ ƒtu÷ðwk
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
áZ W…tË™t™wk þwk Y… Au ?
Œun ‚tu ™foY… Au ‚u™e …qò-ËuðtrŒf fhe™u
ŒtË, «u{e y™u ¿tt™e yu ºtý «fth™t ¼õ‚
Œun Au ‚u Mºte Au ™u ËkfÕ… ÚttÞ Au ‚u
Œuþft¤trŒf ytX Au ‚u{tk Ëðo fh‚tk Ëk„™wk ƒ¤
Œtu÷‚ht{u …qAÞwk su,‘‘{wõ‚ Au ‚uýu ‚tu {tÞt™u
Œtu÷‚ht{u Vhe …qAÞwk su ‘‘¿tt‚t ™u ¿tt™ ‚u fu{
(Ä)
461
(2/77)
(2/78)
(2/79)
(2/80)
(2/91)
(2/99)
(2/101)
(2/107)
(2/109)
(2/110)
(2/111)
(3/29)
(3/30)
(3/36)
(3/47/7)
(3/47/8)
(3/47/9)
463
(1/147)
(1/259)
(1/293)
(2/29)
(2/67)
(3/13)
(3/14)
æÞt™ fh™tht Þtu„e™u fE yðMÚtt «Út{ ÷e™ ÚttÞ Au? (1/23)
Äthýt, æÞt™ ™u Ë{trÄ yu ËrðfÕ… ‚tu ntuÞ
(1/53)
Ä{o-¿tt™trŒf™e …fð‚tyu fhe™u {trÞf rð»tÞ™e (1/168)
Ä{o-¿tt™trŒf „wý™u rð»tu ßÞtk ËwÄe hwr[ ™Úte
(1/179)
Ä{o™u rð»tu yr‚þÞ áZ…ýu ð‚oðu fhe™u
(1/215)
Äehs ¾hu xtýu W…h hnu‚e ™Úte ‚u fu{ Ë{su ‚tu hnu? (1/254)
Ä{o, ðihtøÞ, ¼Âõ‚ ™u rð[th yu{tk ©uc fÞtu
(1/283)
Ä{o-¿tt™trŒf™e …õð‚tyu fhe™u …k[rð»tÞ™u
(1/295)
Ä{o-¿tt™trŒfu fhe™u ƒu Ëh¾t ntuÞ
(1/301)
Ä™ y™u Mºte™tu «Ëk„ ftuE he‚u ™ fhðtu
(2/63)
Ä{o …ý ƒu «fth™tu Au ‚u òýðtu. ‚u{tk
(2/126)
462
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(x)
xuð …tzðt™e ðt‚to fhe su, {tkŒt ‚Útt ð]Ø Ëk‚™t
rxxtuze™u áütk‚u fhe™u …wÁ»t«Þí™™e ðt‚to fhe
(‚)
(1/37)
(1/102)
ºtý „wý™u rð»tu ™u ynk{{íð™u rð»tu
ºtý «fth™t «÷Þ{tk fu{ ð‚uo ‚tu ™ stuztÞ ?
ºtý «fth™t ƒwÂØðt™™e ðt‚to fhe su
‚{tu„wý fu{ x¤u ? yu «§™tu W¥th su
íÞt„e ‚Útt „]nMÚt ËíËk„ ‚tuu fhu Au; …ý
ºtý „wý™tu ðu„ ‚Útt rð»tÞ™tu ðu„ fu{ x¤u?
ºtý þheh™e ¼tð™tyu hrn‚ Útft ©eS {nthts™wk
‚…u fhe™u yk‚:fhý þwØ ÚttÞ Au ™u ©enrhS
íÞt„e ÚtE™u Ä™ ht¾u ‚u …wÁ»t™u rŒðË
ºtý «fth™wk ƒúñ[Þo Au ‚u{tk W¥t{ ƒúñ[Þo
(Œ)
(1/34)
(1/70)
(1/106)
(1/143)
(1/152)
(1/182)
(1/228)
(1/235)
(2/14)
(2/129)
Œt{tuŒh™tu «§ su ‘ðt‚tu fh‚tk ‚tu ztÌtt ƒnw sýtÞ (1/32)
Œun™u rð»tu, …k[rð»tÞ™u rð»tu ™u ¼„ðt™™u rð»tu
(1/35)
Œun ‚Útt Œun™t ËkƒkÄe™u rð»tu Sð™u yr‚þu
(1/72)
464
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(™)
r™ƒo¤ ‚Útt ƒ¤ðt™ fu{ sýtÞ ?
r™„woý-Ë„wý…ýwk Ëk‚{tk fu{ Ë{sðwk ?
™thtÞý ƒúñ[theyu …qAÞwk su,
r™ùÞ™wk þwk ÷ûtý Au ? yu «§™tuu W¥th
™t{™u ‚tu MðY…, „wý ™u [rhºt™tu ËkƒkÄ hnu Au.
™]®Ënt™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su ‘‘ytÂM‚f fu™u
™]®Ënt™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su‘‘…k[rð»tÞ™u fu{
r™»fw¤t™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su,‘Ëðo™wk fÕÞtý
r™ct ™uu {rn{t yuf Au fu swŒt Au ?
r™ct™t MðY…™u òÛÞt™wk yu ÷ûtý Au su
r™ðtoËr™f ¼õ‚ y{™u „{u Au yu{ ©eSyu
™h ‚Útt {tŒt ™t{u ƒu «fth™t Sð yËwh{tk
™ð ðt™tk ht¾u ‚u™u fÕÞtý™t {t„o{tk ftuE
(…)
(1/50)
(1/78)
(1/81)
(1/155)
(1/161)
(1/169)
(1/175)
(1/198)
(1/263)
(1/271)
(1/282)
(1/303)
(2/33)
…qýo …wÁ»ttu¥t{™tu yð‚th Sð™t
«Út{ ‚tu Ëðo ËkfÕ…™u …zât {qfe™u
«Út{ ËíËk„{tk ytðu íÞthu Œun™wk {t™ ntuuÞ Au
«f]r‚™e EåAtyu fhe™u …wÁ»t™wk Y… Au ™u
(1/1)
(1/1)
(1/40)
(1/86)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
465
…tu‚t™u …t…u fhe™u {tkŒtu ÚtÞtu Awk ™u
(1/92)
…h{uïh™e yt¿tt{tk ƒúñtrŒf Œuð fu{ ð‚uo Au?
(1/95)
«Út{ …k[rð»tÞ™u rð»tu Œtu»t Œu¾tze™u
(1/98)
…tzhwk™t yÇÞtË™u áütk‚u fhe™u ðt‚to fhe su
(1/100)
…tk[ «fth™tk {™w»Þ ËkËth™tu íÞt„ fhu Au
(1/107)
…h{uïh rð™t ƒeòu ftuE ytfth {™{tk
(1/113)
…wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ ,yûth y™u yûth™t {wõ‚™wk
(1/119)
«Út{ ËkËth yËíÞ sýt‚tu ™u
(1/134)
…htuût™t ¼õ‚{tk y™u «íÞût™t ¼õ‚{tk fux÷tu VuhAu? (1/139)
…k[rð»tÞ™e hwr[ yk‚:fhý{tk ßÞtk ËwÄe ð‚uo
(1/178)
«u{e ¼õ‚ Au ‚u ‚tu yiïÞtoÚteo{tk ð¤„e òÞ Au
(1/193)
«íÞût ©enrhS fu ‚u{™t Ëk‚ {éÞt yux÷u
(1/241)
…]Úðe W…h [t÷‚t ntuÞ ‚u ‚tu …zu; …ý su
(1/258)
…wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u yûth, {q¤…wÁ»t, «Ät™
(1/261)
…h{uïh ‚tu …qýoft{ Au ‚u™u ftuE òuE‚wk ™Úte
(1/278)
…k[rð»tÞ{tk yÁr[ fu{ ÚttÞ ? ‚u™tu W¥th
(1/280)
…h{uïh™u ÞÚttÚto Ë{ßÞt™e su ðt‚ Au ‚u
(1/281)
…htuût™u «íÞût fu{ fhðt ? ‚u™wk ÷ûtý su
(1/290)
…wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™™t MðY…™u fu{ Ë{sðwk ?
(1/297)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
467
ƒu «fth™e ƒwèe™e ðt‚to fhe su yuf
ƒu «fth™tu Ä{o ntuÞ ™u ¿tt™-ðihtøÞ …ý ntuuÞ
ƒkÄeðt¤t {kz…™u rð»tu fe‚o™ „tÞtk íÞthu
ƒŒrhft©{™t ‚Útt ïu‚Âî…™t {wõ‚ fu{ ð‚uo Au?
ƒúñ…whtrŒf Ät{™t {wõ‚ ©eS {nthts ¼u¤t
ƒu «fth™wk ËíÞ òýðwk ‚u{tk yuf ‚tu yu{
ƒu «fth™e ŒÞt òýðe ‚u{tk yuf ‚tu yuðe ŒÞt
ƒu «fth™wk ‚… òýðwk ‚u{t yuf ‚tu yu{ su
ƒúñ Au ‚u™e ‚tu yu{ rðÂõ‚ Au su
ƒesw …wÁ»ttu¥t{ …h{tí{t su …hƒúñ ‚u™t
(¼)
(1/103)
(1/111)
(1/224)
(1/274)
(1/277)
(2/121)
(2/123)
(2/124)
(3/35)
(3/40)
¼s™-M{hý su fh‚tu ntuÞ ‚uýu
¼„ðt™™u ¿tt™e ¼õ‚ fu{ yrÄf „{u Au ?
¼Âõ‚, ‚… y™u ¿tt™ ‚Útt ðihtøÞ, MðÄ{o
¼õ‚™tu ¼„ðt™{tk «ðuþ ÚttÞ Au yu
¼„ðt™™t fuðt ¼õ‚ fuðt Ät{™u …t{u Au ?
¼„ðt™™tu y¾kz ËkƒkÄ ÚtÞtu ‚u fu{ òÛÞtu?
¼„ðt™™wk æÞt™ fhu ‚u …ý Œu¾tzât™u yÚtuo
¼„ðt™™u rð»tu yr‚þu nu‚ fhðwk y™u ‚u
(1/110)
(1/230)
(1/236)
(1/306)
(1/327)
(2/27)
(2/30)
(2/51)
466
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
«Út{ su™u ftkEf ytzwkyð¤wk ð‚toýwk ntuÞ
…wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™, {tÞt y™u Sð yu ºtýuÞ
…k[ ErLÿÞtuyu fhe™u su su r¢Þt fhu ‚u
«f]r‚yu Þwõ‚ yuðtu su …wÁ»t ‚u su ‚u
…wÁ»ttu¥t{™u fu{ ytu¤¾ðt ? ‚tu {nt…wÁ»ttrŒf
…tu‚t{tk ftuE Œtu»t ntuÞ ‚u òu …tu‚t{tk ™u …tu‚t{tk
…tu‚u …tu‚t™wk ‚¤ ‚…tMÞwk ™ ntuÞ ™u òu
…wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™u yt[tÞoS {nthts™u yts
…qðuo su yð‚th ÚtÞt Au ‚u™tu {nthtsu …tu‚t™u
…tk[ «fth™t …wÁ»t Au ‚u™u ytu¤¾e™u Ëk„
…tu‚t™tu ftuE fXý ð[™u fhe™u r‚hMfth fhu
…thft {{oMÚt¤™tu …ez™thtu ™u Y¾e Au ðtýe
…wÁ»t su ‚u suðt …wÁ»t ¼u¤tu ƒuËu Au ™u
…wÁ»t su ‚u su …ŒtÚto Útfe r™ð]Â¥t™u …t{u
(V)
(1/316)
(1/317)
(2/24)
(2/32)
(2/43)
(2/69)
(2/102)
(3/8)
(3/15)
(3/20)
(3/47/2)
(3/47/5)
(3/47/10)
(3/47/11)
V¤-{q¤trŒf™u rð»tu ‚Útt ð„ztW Ët{t ytrŒf™u
(ƒ)
ƒwÂØðt™ ntuÞ ‚u™u yuftkr‚f Ä{o Ë{òÞ
ƒu Ëh¾t nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u{tk yuf ‚tu
(1/93)
468
(1/66)
(1/90)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
¼„ðt™™u yÚtuo su fhðwk ‚u™u ¼Âõ‚ fne Au ™u
(2/53)
¼„ðí¿tt™ ËkƒkÄe þtMºtu fhe™u nrh™t {tntíBÞ™e (2/56)
¼„ðt™™wk {tntíBÞ òý‚tu ntuÞ ‚tu …ý òu
(2/60)
¼Âõ‚ ‚u nu‚™u fneyu ™u y™wð]Â¥t
(2/61)
¼„ðt™™t ¼õ‚tu{tk ºtý ¼uŒ Au: yuf ‚tu
(2/62)
¼„ðt™™t ¼õ‚™u yt ºtý ðt™tk r™hk‚h fhðt™t (2/84)
¼„ðt™™t ¼õ‚™u ytí{r™ct ™u ¼„ðt™™u rð»tu (2/285)
¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu ftuE ò‚™tu Œtu»t
(2/85)
¼„ðt™™tu r™ùÞ …ý yu{ fhðtu su
(2/120)
¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk ‚u™t ºtý ¼uŒ Au ‚u{tk
(2/127)
¼„ðt™™wk su {tntíBÞ¿tt™ ‚Útt rð»tÞ{tk su Œtu»táÂü (3/26)
({)
{åAh „ÁzS, …‚kr„Þt y™u {ntyÂø™ …ÞO‚
ƒeò yð‚th fh‚tk É»t¼ŒuðS ƒnw „{u Au ‚u™tu
{nt¼th‚{tk ƒútñýe „e‚t Au ‚u{tk yï{u½ Þ¿t
{wõ‚t™kŒ Mðt{e™u {nthts ðZe™u õÞthuÞ
{Þtht{ ¼èS™u …qAÞwk su, ‘WæÄðS fu{ ðt‚to
{™u {nthtsu fÌtwk su, ‘‘ytfthu hrn‚ ð‚oðwk
{wõ‚t™kŒ Mðt{e™u r™ùÞ Útt‚tu ™ntu‚tu
(1/21)
(2/49)
(1/60)
(1/74)
(1/124)
(1/126)
(1/141)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
{tuxt Ëk‚™u {kŒðtz fu{ ™zu Au ?
{nt…wÁ»t™u hÌtt™t MÚtt™f þt™t Au?
{¤{qºt™t ¼Þto Útft …qò ™ fhðe
{tðu ¼õ‚u …qAÞwk su, ‘ht{[kÿ ¼„ðt™
{t™ fu{ x¤u ? yu «§™tu W¥th su
{tuxt …wÁ»t™wk yu ÷ûtý Au su …tu‚u yûthY…u ð‚uo
{tuxt …wÁ»t™e su r¢Þt ‚u Sð™t féÞt{tk ytðu ™rn
{tÞt …h rŒÔÞ Ät{™u rð»tu yuf {tuxtu ytuhztu Au
{wõ‚ƒwÂØ þe¾ðe ™u ‚u ‚tu Ëíð„wýe ntuÞ
{t™e «f]r‚ ntuÞ ™u ð¤e {t™ {¤‚wk ntuÞ
{t™Ëe …qò™u rð»tu ‚Útt MÚtq÷ Œunu fhe™u
{kz¤{tk su ƒ¾uztu ÚttÞ Au ‚u™wk yu fthý
{™ ‚tu Ë¥ð„wý{tkÚte ÚtÞwk Au ‚u{tk hs-‚{™t
{æÞ{ r™ŠðfÕ… r™ùÞðt¤tu ¼„ðt™™u ƒúñY…
{nthts ‚Útt ËtÄw ‚uzðt ytðu íÞthu fu™t ¼u„wk sðwk?
{wõ‚t™kŒ Mðt{e ‚Útt ƒeò ËŒT„wÁ ƒuXt ntuÞ
{tðt ¼õ‚u fÌtwk su, ‘íÞt„e™u Mºte y™u Ä™
{nthts yt¿tt fhu su ‘‘‚{the ™sh{tk ytðu
{tðt ¼õ‚u …qAÞwk su,‘‘fhe hÌtt ‚u fu{ sýtÞ?
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
469
(1/89)
(1/96)
(1/153)
(1/160)
(1/187)
(1/201)
(1/229)
(1/243)
(1/260)
(1/270)
(1/274)
(1/289)
(1/319)
(2/3)
(2/9)
(2/10)
(2/19)
(2/22)
(2/25)
471
÷tu¼-ft{trŒf™e EåAt yÕ… suðe sýtÞ Au;…ý
÷tu¼, ft{trŒf su yk‚:þºtw Au ‚u™u
÷ªƒw ‚Útt ð½th ‚Útt …wM‚f y™u ðMºt
÷Þ, rðûtu…, hËtMðtŒ ™u f»ttÞ yu [th™u
(ð)
(1/167)
(1/174)
(1/184)
(1/279)
rð»tÞ™u yËíÞ òýeyu Aeyu …ý ‚u™wk ‚wåA…ýwk
ðihtøÞ Q…ßÞt™tu þtu W…tÞ Au ?
ð[™t{]‚{tk …ý {nthtsu fÌtw Au fu {wõ‚t™kŒMðt{e
ðÁý™t …wºtu ðYý™u …qAÞwk su, ‘nu r…‚tS !
ðõ‚t…ýt™wk ™u Ë{sw…ýt™wk {t™ ‚tu ƒnw ntuÞ Au
rðþÕÞfhýe™t ð[™t{]‚{tk ynk{{íð
xtéÞt™e ðt‚to
ÔÞtËtrŒf r™„woý yð‚th Au ™u …hþwht{
ð[™t{]‚{tk r™h¼u hÌtt™wk fÌtwk Au ‚u™wk fu{ Ë{sðwk?
rðrþÕÞfhýe™t ð[™t{]‚™e ðt‚to fh‚t n‚t
rð»tÞ™u rð»tu ytËõ‚ Au ‚u ‚tu
rð¿tt™ŒtËS™u yðMÚtt ÷tu…‚e ™Úte ™u
ÔÞt…ft™kŒMðt{e™u r™ùÞ Útt‚tu ™ntu‚tu …Ae
ðõ‚t òu {w{wûtw™u ytu¤¾e™u ¼„ðŒTðt‚to fhu ‚tuu
(1/11)
(1/15)
(1/18)
(1/29)
(1/38)
(1/47)
(1/48)
(1/58)
(1/68)
(1/121)
(1/135)
(1/136)
(1/142)
470
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
{wõ‚™e ‚th‚BÞ‚t™t ¼uŒ fÌtt Au su y™k‚ fturx
{nthtsu …tu‚t™e Ár[ fne ‚u™t W…h Mðt{eyu
{™™u rð»tu ËkfÕ…-rðfÕ…™tu ðu„ ð‚o‚tu ntuuÞ íÞthu
{nthts …ÄtÞto …Ae Ëtk«‚ ytx÷wk ftÞo
{w{wûtw ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su, yt…ýu
{t-ƒt… Útfe su Œun …{tÞ Au ‚u ‚tu
{q¤ yûth {qr‚o ËŒT„wÁ „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu
{t™fwðt{tk ©eS {nthts ËtÄw «íÞu ƒtuÕÞt su
{q¤ yûth{qŠ‚ ËŒT„wY „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu
(Þ)
(2/39)
(2/52)
(2/54)
(2/65)
(2/108)
(2/116)
(3/17)
(3/41)
(3/47/1)
Þwðt™,ð]Ø ™u htu„e™u ðíÞto™e rðÂõ‚™t ¼uŒ
(h)
(1/44)
hí™t ¼õ‚™e ðt‚to fhe su,
hòu„wýe ƒwræÄ {tuût{t„o™u rð»tu [t÷e þfu ™rn
hË™t ytrŒf Ëðuo ErLÿÞtu™u r™Þ{{tk
(÷)
(1/140)
(1/176)
(2/12)
÷tu¼, ft{, hËtMðtŒ yu ytrŒf su
®÷„Œun (fthý þheh)fu{ ™tþ …t{u ?
÷tu¼, ft{, {t™trŒfu fhe™u ©eS™e yt¿tt
(1/2)
(1/61)
(1/131)
472
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
rðïtË fu{ ÚttÞ ? yu «§™tu W¥th
ðt[fwx™t «§™e rð„‚ su Ä{oŒuð su ‚u
ðihtx ‚Útt {nt…wÁ»ttrŒf su ‚u {qŠ‚™tu
ðihtøÞ, ¼Âõ‚ ™u Ä{o; yu{™t nu‚w, MðY… y™u V¤
ç±læç±lï }æ}æ „Ýê ç±h²éh± àæÚèçÚ‡ææ}æì
rð»tÞ{tkÚte «er‚ fu{ x¤u ? yu «§™tu W¥th
rð»tÞ S‚tÞ íÞthu ©eS {nthts™wk æÞt™
ÔÞðnth{tk hne™u ©eS {nthts fu{ {wÏÞ hnu?
rðïtËe ¼õ‚u ©eS™e ÷e÷t™wk ®[‚ð™ fhðwk
rð»tÞ™u ¼tu„ððt ™ ŒEyu ‚tu {™ ËkfÕ…-rðfÕ…
ÔÞtËËqºt{tk yu{ ðt‚ Au su ƒeò yð‚th
rð»tÞ{tk ht„ Au ‚u ‚tu íÞthu x¤u ßÞthu
rð»tÞ Au ‚u™t Œtu»t™u ðthkðth rð[tÞto fhðt
rð»tÞ Au ‚u ƒu «fth™t Au: yuf MÚtq¤ y™u
rð»tÞtËÂõ‚ ‚Útt Œuntr¼{t™ ‚Útt ft{, ¢tuÄ
rðãt, ƒwÂØ, f¤t, [t‚whe, „tððwk yu ytrŒf
ðtrýÞt™u ƒu nòh™t ÷ext ‚týu÷t [tu…zt ntuÞ
ðt‚wk Ëtk¼¤e™u ytðtu rð[th ht‚-rŒðË
rð»tÞ{tk Œtu»tƒwÂØ ‚u õÞthu áZ ÚttÞ? ‚tu
(1/148)
(1/82)
(1/109)
(1/116)
(1/164)
(1/185)
(1/219)
(1/247)
(1/276)
(1/285)
(2/5)
(2/17)
(2/74)
(2/89)
(2/90)
(2/93)
(2/103)
(2/119)
(3/25)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
473
(þ)
þ{, Œ{, W…hr‚, r‚r‚ûtt, ©Øt ™u Ë{tÄt™
rþ¾h [ýe™u {krŒh Ëk…qýo õÞthu ÚttÞ ?
rþ»Þ-ðtn™trŒfu fhe™u ‚Útt ¼tus™-ytåAtŒ™trŒfu
þwfS™u ¿tt™tkþ™e Ë{sý n‚e ‚tu ©ef]»ý
þtMºt{tk rð»tÞ SíÞt™wk fÌtwk Au ‚u fu{ S‚t‚t ™Úte?
þtk‚t™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su, ‘‘[tkÿtÞý y™u
þtk‚t™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su, ‘‘ðihtøÞtrŒf „wý™tu
þtk‚t™kŒ Mðt{eyu …qAÞwkw su,
‘‘{týË ËíËk„e õÞthu ÚttÞ?’
þÂõ‚, yiïÞo ™u rð¼qr‚ yu ºtýuÞ yuf Au fu
þtMºt{tk {nt…wÁ»ttrŒf™t yð‚th ÚtÞt ntuÞ ‚u™u
þti[ ºtý «fth™wk Au ‚u{tk yuf ‚tu Œunu fhe™u
þçŒ, M…þo, Ëw¾, hË ™u „kÄ yu …k[rð»tÞ
(©)
(1/55)
(1/200)
(1/213)
(1/226)
(1/132)
(1/234)
(1/245)
©e nrhS™tu {rn{t yu{ Ë{sðtu su,
©e nrhS {nthts™e «tÂó ÚtE yu ‚tu
©e nrhS™e fÚtt-ðt‚to™wk ©ðý fhe™u {™™ ‚Útt
©e nrhS {nthts ƒtuÕÞt su,
(1/9)
(1/17)
(1/24)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(1/248)
(1/312)
(2/41)
(2/122)
(3/24)
475
©eS {nthts™u Œu¾u Au …ý …tu‚t™t MðY…™u
©eS {nthts™u Ëðuo ¼su Au; …ý su{ Au ‚u{
©ef]»ý ¼„ðt™u y®nËtÄ{o «ð‚toÔÞtu ™rn
©æÄt{tk ðihtøÞtrŒf ytðe òÞ Au ‚u Ëtk¼¤e™u
©eS {nthts™e ™sh{tk ytðu ‚tu y™k‚ fturx
©eS {nthts™tk ð[™ «{týu s su Ëk‚™u …tu‚t™t
©e nrh™t æÞt™ fh‚t …ý ¿tt™ yrÄf Au
©eS {nthtsu …tu‚t™e hwr[ …tu‚t™t {w¾ð[™u
©eS {nthtsu fÌtwk su, ‘‘suðtu nwk ËíËk„u fhe™u
©eS {nthts fnu‚t su, ‘ËíËk„ ‚tu Ëðuo fhu Au; …ý
©eS {nthtsu fÌtwk su, ‘ºtÛÞ «fth™tu ðtÞw ðtÞ
©e …wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ ßÞthu ŒÞt fhe™u
(Ë)
(1/272)
(1/275)
(1/286)
(1/330)
(2/40)
(2/66)
(2/73)
(2/82)
(2/100)
(2/105)
(2/115)
(3/1)
Mðt{eyu ©enrh™t {rn{t™e ðt‚ fhe su
Mºte Útfe ft¤e ™t„ýe™e …uXu ƒeðwk
Ëí…wÁ»t™u Ëk„u fhe™u Sð Ëwr¾Þtu ÚtE òÞ Au.
Mð¼tð xt¤e™u Ë¥ttY…u ð‚oðwk.
Ëðou Ë{t™ Au yu{ fnu ‚u™e rð„‚
ËkƒkÄe{tk yuðw áZ nu‚ Au ‚u fu{ x¤u ?
(1/1)
(1/5)
(1/19)
(1/43)
(1/63)
(1/73)
474
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
‘‘yt ËÂå[Œt™kŒ Mðt{e
(1/30)
©eS {nthtsu fÌtwk su,‘‘y™ðrÄftr‚þÞ, r™hks™ (1/31)
©eS {nthtsu ð[™t{]‚{tk ðt‚to fhe su,
«ð]Â¥t r™ð]¥t Ä{o
(1/42)
©e nrhS™t {tntíBÞ™e ðt‚to ò‚ðt™ ½tuzt™t áütk‚u(1/45)
©e nrhS {nthts™u nðu htS fhðt™tu þtu W…tÞ Au? (1/46)
©e nrhS™wk ¼s™-M{hý fu{ fhðwk ?
(1/65)
©e nrhS™t MðY…™u-Ëðo MÚtt™f™u rð»tu
(1/67)
©eS {nthts™tu {rn{t yu{ Ë{sðtu su
(1/87)
©e nrhS™e r¢ÞtþÂõ‚, EåAtþÂõ‚ ™u ¿tt™þÂõ‚ (1/88)
©e nrhS™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u hòu„wý™u rð»tu
(1/120)
©eS {nthts ‚Útt ‚u{™tu {rn{t y™u
(1/122)
©eS {nthts{tk þÂõ‚ hne Au ‚u™u fu{ Ë{sðe? (1/191)
©eS {nthts™t ¼õ‚ y™u ƒeò yð‚th™t ¼õ‚ (1/195)
©eS {nthts fnu su,‘‘y{u ‚tu ¿tt™-ðihtøÞtrŒf (1/203)
©eS {nthtsu fÌtwk su,‘‘…wY»t«Þí™ fhu ‚tu
(1/206)
©eS {nthtsu fÌtw su, ‘¼„ðt™™e fÚtt-ðt‚to™wk
(1/210)
©e nrhS™t ¼õ‚™u nrh ¼sðt{tk ftuE htuÄf
(1/233)
©eS {nthts™t {rn{t™e ™u Sð™t MðY…™e
(1/270)
476
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
MÚtt™f su Œun, ErLÿÞtu, ™u yk‚:fhý ‚u™u rð»tu
(1/77)
Ë™ftrŒf su ‚u íÞt„ y™u r™»ft{trŒf Ä{o™u rð»tu (1/84)
Ëk‚ su Mð¼tð™u xt¤ðt ËtÁ ÷t„‚tk ðuý
(1/91)
Ë{iÞt{tk sE™u Ëí…wÁ»t™e Ëtuƒ‚ fhe™u
(1/99)
ËíËk„{tk ‚tu yL™-ðMºt ÞÚttÞtuøÞ {¤u Au
(1/117)
Ëðo Ëk‚™u Ä{to{]‚ «{týu ð‚oðwk
(1/130)
ËkËth{tk hne™u rð»tÞ fu{ S‚tÞ ?
(1/145)
Ëðuo ðýo™u rð»tu Ä{o fu{ hÌttu Au ?
(1/154)
Ëðuo r¢Þt™u fh‚t Útft yf‚to fu{ Ë{sðt?
(1/156)
Ëw‚th ¾e{t ¼õ‚u ©eS {nthts™e ÷e÷t™e ðt‚ (1/159)
Ëí…whw»t™tu yð„wý fu{ Ë{su ‚tu ™ ytðu ?
(1/166)
Mð¼tð fu{ x¤u ? íÞthu Mðt{e fnu,‘Ä{torŒf™u
(1/171)
Ë¥ð, hs ™u ‚{ yu ºtýu „wý{tkÚte su
(1/172)
Ëðo {™w»Þ{tk ‚Útt nrh¼õ‚{tk ‚Útt yuftkr‚f ¼õ‚{tk(1/196)
Ëk‚u fÌtwk su, ‘Ëk‚ ‚tu Ëðuo Ëh¾t sýtÞ Au.’
(1/209)
Ëðuo «fthu ¼ªËý ¾{u ™u ™ðÄt ¼Âõ‚
(1/212)
Mðt{eyu r™„woý-Ë„wý™e ðt‚to fhe su
(1/217)
ËíËk„ Ënusu {éÞtu ntuÞ ‚u …wÁ»t«Þí™ fÞto rð™t
(1/222)
ËŒT„wÁ ™u Ë‚TþtMºtu fhe™u áZ ðihtøÞ™u …tBÞtu ntuÞ (1/244)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
Ëðuo Ëk‚ ©e nrhS™e ¼Âõ‚ fhu Au ‚u{tk
Ëk‚ ˼t{tk «Ëk„ ™eËÞtuo su, Ëh÷ Mð¼tð
Ëk‚u …qAÞwk su, ‘yð‚th Ëðou Ëh¾t Au fu
Ëðuo Ëk‚ ‚Útt nrh¼õ‚™u W…tË™t y™u
Ë{trÄðt¤t™u ©eS {nthts™e {hS sýtÞ fu
Ë¥ttY… ÚtE™u {tkne hneyu ‚tu Ëw¾ hnu
Ëíðk ÞŒTƒúñŒþo™’’ Ë¥ð„wýÚte ƒúñ™wk Œþo™
ËtÄBÞo…ýw fu{ òýðwk ? yu «§™tu W¥th
Mðt{eyu rð»tÞ¾kz™™t ð[™t{]‚™e ðt‚ fhe
MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su, ‘‘ðtË™t ƒnw
Ëðuo Sð™tk f{o ‚tu yuf Ëh¾tk ™Úte ™u
ËíËk„e ntuÞ ‚tu…ý su htò™t htßÞ{tk
ËŒt Ëwr¾Þt fu{ hnuðtÞ ? yu «§™tu W¥th
Ëk‚u fÌtwk su‘yt nhS X¬h™u ‚tu {nthts {éÞt
yux÷u þtk‚e
MðtŒ, {t™, ¢tuÄ, E»tto yu ytrŒf Œtu»t™u
MÚtq¤ y™u Ëqû{ Œun™t ¼tð xt¤ðt™t …wÁ»t«Þí™
MðÞk; ykþ, f¤t ™u rð¼qr‚ yu [th
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
477
(1/251)
(1/253)
(1/255)
(1/257)
(1/268)
(1/284)
(1/296)
(1/298)
(1/304)
(1/305)
(1/307)
(1/313)
(1/322)
(1/3h…)
(1/328)
(1/329)
(1/331)
479
nrh¼õ‚™u rð»tu ËtkÏÞ ™u Þtu„ yu ƒu ntuÞ
nrh¼õ‚u …qAÞwk su, ‘‘s„‚ ¾tuxwk fu{ ÚttÞ ?’
nrh¼õ‚™u rð»tu su ƒ¤ðt™ «f]r‚ ntuÞ ‚u™u
nu‚ ™u {tntíBÞ su{ «Út{ n‚tk yu{™u yu{
nrh¼õ‚™u yt ºtý ðt‚wk yr‚þu rËØ fhðe
nXÞtu„ rð™t W¥t{ ƒúñ[Þo ytððwk fXý Au
nhS X¬hu …qAÞwk su, ‘{tÞtðe …wÁ»t™e {tÞt{tk
nhS X¬hu …qAÞwk su, ‘‘Œun y™u Œun ËkƒkÄe …ŒtÚto
nhS X¬hu …qAÞwk su, ‘nu {nthts ! ð[™t{]‚{tk
nu Œuðtu ! su …wÁ»t …tu‚t™t fÕÞtý™u EåAu
(¿tt)
(1/218)
(1/132)
(1/223)
(1/314)
(2/70)
(2/130)
(3/10)
(3/16)
(3/21)
(3/47/3)
¿tt™tkþ ‚u fu{ Ë{sðtu ? yu «§™tu W¥th
¿tt™e-y¿tt™e™wk ÷ûtý Ëkûtu…u fhe™u
¿tt™-ðihtøÞ rð™t Ëqû{ ™u fthý þheh x¤u ™rn.
¿tt™e ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu yr‚ ©uc ntuÞ
¿tt™þÂõ‚, r¢ÞtþÂõ‚ ‚Útt EåAtþÂõ‚™t ÷ûtý
¿tt™™e …õð‚t ™ ntuÞ ‚tu …tu‚t™u ƒkÄ™ ÚttÞ
¿tt™, ðihtøÞ, Ä{o ™u {tntíBÞ¿tt™u Þwõ‚ ¼Âõ‚
(1/57)
(1/69)
(1/129)
(1/151)
(1/239)
(2/20)
(2/71)
478
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
Ëk‚u …qAÞwk su,‘{t™ fu{ x¤u ? íÞthu Mðt{eyu fÌtwk su,
‘…tu‚t™u
Ëðuo …wM‚f™u yÚtuo ‚Útt [hýt®ðŒ™u yÚtuo ƒnw
Mð¼tð xt¤ðtu ‚u ËðoÚte fXý Au
ËÂ «fth™t {wõ‚™tk ÷ûtý fneyu Aeyu
ËkƒkÄe{tk nu‚ ™ ht¾ðwk ™u ‚u™u ƒtu÷tððtu ™rn
Ëí…whw»t™u ËíþtMºt™t ð[™ rð™t …tu‚t™t
Ëk‚™u {™„{‚wk fhðt{tk ¼uŒ Au ‚u fE he‚u?
ËíËk„ ËkƒkÄe ‚Útt {krŒh ËkƒkÄe su su r¢Þt
Ëðo Sð{tºt Au ™u …tu‚…tu‚t™e «f]r‚™u ¼su Au
˪Äw …týe ™u #Äýt yu ºtÛÞ òu Ëthtk ntuÞ
Ëk‚u …qAÞwk su …tu‚t{tk su Œtu»t ntuÞ ‚u™u
Mðt{eyu f]…t fhe™u ðt‚ fhe su, ‘¼„ðt™
Ëw…ýto™kŒ Mðt{e™u …qAÞwk su,‘ƒæÄ, {wõ‚ ‚Útt
(n)
(1/333)
(1/340)
(2/15)
(2/37)
(2/38)
(2/57)
(2/75)
(2/92)
(2/97)
(2/113)
(3/4)
(3/6)
(3/11)
nu‚ ntuÞ ™u rðïtË ™ ntuÞ,‚Útt rðïtË ntuÞ ™u
nrh{krŒh ËkƒkÄe ft{ fh‚tu ntuÞ ‚u
nðu ‚tu Ä{torŒf{tk su „wý Au ‚u™u …]Útf …]Útf fheyu
(1/71)
(1/85)
(1/112)
480
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
h½wðehS {nthts™e ðt‚tu
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(y, yt)
yk‚hþºtw™tu rðïtË ‚tu fhðtu s ™rn
ynkð]r‚ ‚u fkŒ™u Xuftýu Au ‚u{tÚte su ðtË™t ™ef¤u Au
yt Œunu fhe™u fhðt™w þw Au ? (2)
yt ËíËk„{tk ytÔÞt …Ae þw fhðt™w Au
yt Sð™u Mð¼tð «f]r‚™w fuðw Au
yt…ýt ytí{t™u ™hf™tu rfztu {t™ðtu ™rn
yt…ýu ‚™, {™, Ä™ ¼„ðt™™u y…oý fÞwo
ytÔÞt Aeyu fÕÞtý™u ðtM‚u, ™u ÚttÞ Au Œun™w s‚™
(E)
(17)
(68)
(14)
(64)
(72)
(75)
(85)
ELÿ {ntu÷ fhtð‚tu n‚tu íÞt ƒ„ŒtÕÞ Ér»t ˼t{tk „Þt (70)
(yu)
yuf þuXu „tðýw fhtÔÞw ‚u™u Ëtk¼¤e™u
yuf ƒútñý n‚tu ‚u{tk ƒúñ htûtËu «ðuþ fÞtuo
yufƒeò Ët{ Ët{t ðZu ™u …tAt {tuZt{tk ¾z ÷E™u
yuðtu Œwht„ún ntuÞ su …tu‚t™w ¼wkzwk fhe™u ËíËk„™wk ¼wkzwk
yuf nrh¼õ‚ n‚tu ‚u yuf ®Ë„tuzwk ¾tE™u hnu‚tu
(26)
(50)
(66)
(83)
(89)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
481
(ytu)
ytuz™u ftuEf {th‚w ntuÞ ‚tu {th ¾tÞ …ý ftuE™u
(f)
ftuEf ƒ¤ðt™ ËkfÕ… ÚttÞ ‚u™u fu{ xt¤ðtu ?
¢qh Mð¼tð Au ‚u ðt‚tu Ëtk¼¤u Au íÞthu yufu sýt‚tu
fwksze #zt {wfe™u yt Œuþ{tk ytðu ‚u
frð{w¾ðtýe ntuÞ …h{w¾ðtýe ntuÞ ‚u™u Ëtk¼¤u
ftuEf nrh¼õ‚u ËtÄw™u fÌtw su ‚{tht{tk ft{, ¢tuÄ
(„)
(86)
(24)
™Úte (60)
(84)
(92)
(94)
„]nMÚt™u ò‚t ytð‚t hM‚t{tk …ezt ÚttÞ ‚u{ ™ fhðwk (65)
(½)
½tkxeytu fXý Au ‚u™u òu ¼„ðt™™tu {rn{t
([)
(18)
[th «fth™e {wÂõ‚ yt…u Au …ý ¼Âõ‚Þtu„ ™u Ëuðt (27)
(s)
Sð™e ƒwÂæÄ …w„‚e ™Úte ™u ¼„ðt™™t MðY…™u
su™t W…h nu‚ ntuÞ ‚u ‚u™u ðt÷e ðM‚w yt…u Au
Sð™u «{tŒ ƒnw hnu Au ‚uýu fhe™u „tV÷‚ hnu Au
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(36)
(52)
(78)
483
…tk[ ½ze htºte rðíÞt …nu÷t Ëq‚tu ‚u ‚tu ð‚o{t™ [qõÞtu (44)
…k[rð»tÞ™tu y¼tð ™ ¾ÚtÞtu ntuÞ ‚tu rð»tÞ™wk ¾kz™
ÚttÞ íÞthu
(48)
…]Úðe W…h ¼„ðt™ …Äthu ™u Sð™tu {tuût ÚttÞ
(53)
…qò fheyu Aeyu ‚u ð¾‚u yuf÷w hnu‚t þkft ÚttÞ Au (67)
…tk[ Œtu»t yÄ{oË„o™t, ™u [th „wý Ä{o Ë„o™t
(80)
«íÞût ð[™™u þtMºt, ™u …htuût ð[™ ™u þtMºt
(99)
(ƒ)
ƒsiÞt™u {nthtsu ðt‚ fhe su «u{t™kŒ Mðt{e™w
ƒu sý ÷z‚t ntuÞ ‚u{tkÚte su ¼t„uzw ÚtÞtu ‚u
ƒútñý™tu Œefhtu ‚Útt fýƒe™tu Œefhtu
(¼)
(74)
(95)
(96)
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚tu ‚u™u yuf ¼„ðt™ s
(4)
¼„ðt™™e ŒÞt™tu …th ™u yk‚ ™rn ™u
(7)
¼„ðt™™t MðY…{tk ƒu sý y¾kzð]r¥t ht¾‚t ntuÞ (11)
¼„ðt™™u rð»tu r™ct ntuÞ ‚u Ëti™u sýtÞt rð™t ™ hnu(40)
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ËtÚtu ftuE he‚™e ytkxe
(54)
¼„ðt™™t [rhºt™u fnuðt™u Ëtk¼¤ðt y™u
(82)
482
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
Sð™w fÕÞtý Úttðw yu ðuŒ …whtý Ëðuo þtMºt{tk
(X)
(100)
Xuhtð{tk Œw:¾ Au ™u r™ðton{tk Ëw¾ Au
(‚)
(105)
íÞt„e {tºt™u „t¤ ŒeÄt™tu {™Ëqƒtu ÚtÞtu yux÷u
ð‚o{t™ [qõÞt
(Œ)
(12)
Œuð™tu yð„wý ÷u ™u {tuxt™tu yð„wý ÷u ‚tu yk‚:fhý (35)
Œun suðw {tkne Au ‚uðw s ƒnthu r™Ëhu ™u ƒnthu™w
{tkne …uËu
(63)
(Ä)
Ä{o™e yt…ý hûtt fheyu ‚tu Ä{o yt…ýe hûtt fhu
Ä{o «ð‚toððtu yu ƒnw fXý Au
(…)
(23)
(97)
…týe Au ‚u ftuEf htuf™thtu {¤u íÞthu …]Úðe{tk W‚hu Au (29)
…k[rð»tÞ™t ËkfÕ… fÞto rð™t ÚttÞ Au
(32)
…tu‚t™u …wýoft{…ýw {™týw Au ‚uýu fhe™u Útt‚w ™Úte
(34)
…ux÷tŒ™tu ðtýeÞtu n‚tu ‚uýu yu{ ÄtÞwo
(39)
484
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
({)
{nthtsu y{™u {tuxt fÞto Au ‚u y{thu ftkE ™ðw
fhðw ™Úte
{krŒh{tk hnu‚t ntuEyu ‚u {krŒh™tu {{íð ht¾ðtu
{nthts™t ð[™, r™Þ{ fu «Útt «{týu ð‚uo Au íÞthu
{™™u fnuðw su y™k‚ ð»to ËwÄe {u ‚thwk fÌtw fÞwo nðu
{nthts™t ð[™ …t¤eyu ‚tu Íx …th ytðe òÞ
{tuût™e ðt‚ Au ‚u ËðuoÚte „úný fhu ‚u Ë{sw
{tuxt Þtu„e ntuÞ ‚u ft¤™u ytð‚tu Œu¾u Au
{tuxt {tuxt „Þt ™u rð»t{ Œuþft¤ ÚtE „Þt {txu
{™™u fnuðw su yts rŒ™ ËwÄe ‚thu ™u {thu
r{ºtt[th hnu‚tu
{nthts {tkŒt n‚t íÞthu MÚtt™ òuðt „Þt
{tuhu {‚tht™e ƒef ÷t„‚e íÞthu
{tuxw {™w»Þ ntuÞ ‚u™u yr‚ ytŒh fheyu
{tuh÷e ðt„u íÞthu {tuxt {tuxt ™t„ ntuÞ ‚u ‚ýtE™u
(13)
(19)
(22)
(30)
(31)
(45)
(49)
(51)
(62)
(71)
(81)
(90)
(91)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
485
486
(h)
htºteyu Ëwðw íÞthu ¼„ðt™™e ™u {tuxt ËtÄw™e M‚wr‚
Yztu Œuþft¤ ntuÞ íÞthu ¼„ðt™ ¼sðt
htºteyu Ítu÷w ytðu ‚u™w Ëðth{tkÚte s‚™ fhðw
ht{[kÿS y™u htðý™u ÞwæÄ ÚtÞw íÞthu
(÷)
(©)
(16)
(43)
(46)
(55)
÷ûttðrÄ {™w»Þ Au ‚u Ëðuo™u {nthts™u rð»tu r™ct Au (56)
÷tuft÷tuf W…h rð»ýw ¼„ðt™ ft¤[¢ ÷E™u
(61)
(ð)
rð»tÞ™t ËkfÕ…™u rð»tÞ™t {™tuhÚt y™uf ÚtÞt fhu Au
‘‘rð™tþft¤u rð…he‚ ƒwÂæÄ’’ su ¼e{tuht ™t ftXe
ðihtøÞ, yðihtøÞ ™u fnu su {thw htßÞ Útt‚t
ðztuŒht™tu ðtýeÞtu ðh‚t÷u ytÔÞtu
ÔÞt…ft™kŒ Mðt{e htºteyu æÞt™ fh‚t n‚t
rðãt ¼ýu íÞthu yr‚þu ½tuþ fhu ‚tu rðãt
(þ)
(3)
(58)
(69)
(73)
(87)
(102)
þtMºt fuðt™u Ë{òÞ Au ‚tu suýu ¼„ðt™™t ð[™™u
(77)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
487
ËíËk„{tk ytðu Au ‚u nrhs™ Ëðuo™u W…tË™t,
Ä{o, r™Þ{
(57)
Ë{sý™e Sð{tk yuðe ½uzâ W‚thðe ‚u ft{,
¢tuÄtrŒf
(59)
Ëðuo þtMºt{tk …k[rð»tÞ™t Œtu»t fÌtt Au
(76)
Ët‚ {t¤™e nðu÷e Au ‚u{t hÌtt Aeyu
(79)
Ë‚e ntuÞ ‚u sÞ hýAtuz ƒtu÷u íÞthu
(93)
ËqÞo™u Ët{t ŒiíÞ ÷zðt ytðu Au ‚u ƒútñý yÎÞo Œu Au (101)
Ëðuo ‚eÚto{tk ¼„ðt™u ƒnw [rhºt fÞto
(104)
(n)
nðu÷e™w ft{ fheyu ‚u hnuðt{tk yt…ýt W…Þtu„{tk ytðu (1)
©eS{nthts™u yt ÷tuf™e ƒnw s yhwr[
(8)
©eS{nthts ht{t™kŒMðt{e …tËu hÌtt
(9)
©eS{nthts™e ŒÞt™tu …th ™rn ‚u swðtu™u
(10)
©eS{nthts™t ð[™{tk ™u yt¿tt{tk Vuh …zðt Œuðtu ™rn (21)
©eS{nthts ytÔÞt íÞthu yr‚ ‚… fÞwo
(33)
©eS{nthtsu fÌtw su ‚{u Ëðuo fwËk„e ÚtE òytu Atu (37)
©eS{nthtsu fÌtw su ‚{u Ëðuo {™u fuðt òýtu Atu
(38)
©eS{nthts™u Mºte, Ä™ ‚u™e yr‚þu yÁr[ fhtððe Au (41)
©eS{nthtsu yuf nrh¼õ‚™u fÌtw su …týe …eðw ™rn (88)
©eS{nthtsu rþûtt…ºte ÷¾e™u þtuÄe
(98)
©eS{nthts W¥th¾kz{tkÚte ytÔÞt ™u su su Ä{o
(103)
(Ë)
Ëðo Sð «týe{tºt™w Yzw EåAðw …ý ftuE™w
ËíËk„e™tu ™u {nthts™tu ƒnw ÿtun fh‚tu ntuÞ
Mð¼tð S‚týtu ntuÞ …ý ‚u™tu rðïtË fhðtu s ™rn
Ë{t„{ fhðt òðw ‚u Ë{t„{ fhe™u yus fhðt™w Au
‘¨}æHæïCæà}æÜUæ@Ý:’ su íÞt„e™u Ëtu™w ft{ ™ ytðu
488
(5)
(6)
(15)
(20)
(47)
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
þwft™kŒ Mðt{e™e ðt‚tu
yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft
(y)
yü{e™u rŒðËu Ëðthu „.«. «fhý™w ytu„ýeË{w
(1)
yŒT¼w‚t™kŒ Mðt{eyu ðt‚ fhe su MðY…t™kŒMðt{eyu (37)
(yu)
yuf Ëk‚u fÌtw su þtMºt ft¤ fhe™u Ë{òÞ Au
(15)
yufitŒþe™u rŒðËu yt rf‚o™ Ëtk¼éÞt su
(17)
yufðth rðsÞtí{t™kŒ Mðt{e ¼s™ fh‚t n‚t
(19)
yufðth ©eS{nthts „ZzuÚte [tÕÞt ‚u ftrhÞtýe ytÔÞt (20)
(„)
„Zzu ©eS{nthts ˼t{tk ðt‚tu fhe™u …Ae …tuZðt (18)
(s)
sÞrðsÞ Þtu„¼úü fnuðtÞ fu ™rn ?
sÞrðsÞ™u ¼„ðt™u …tu‚t™t Ät{™u Œhðtsu
sÞrðsÞ™w ™u Ë™ftrŒf™w ¼t„ð‚e‚™w fÌtw Au
su ¼õ‚ …htuût ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ
(2)
(3)
(5)
(31)
489
490
(‚)
(¼)
íÞthu Ëk‚u …qAâwk su yk‚h ÿrü ht¾ðe
(Œ)
(16)
¼„ðt™ htS fu{ ÚttÞ ? íÞthu fÌtw su, htS ÚttÞ
({)
(40)
ŒiíÞ™t Œun{tk ‚tu Ët{w «f]r‚ ð]ÂæÄ …t{u Au
Œun{tkÚte ytËÂõ‚ {kŒðtzu fhe™u x¤e òÞ Au
(Ä)
(4)
(8)
(6)
(43)
(44)
Ä{zft™t [tuðeþ „t{™u Ëtnuƒu ÷E ÷eÄt
(™)
(38)
{tuxt…ý ƒu «fth™e ÂMÚtr‚ðt¤t Au
{tun ™u «{tŒ x¤u íÞthu ¼„ðt™™w Ëw¾ sýtÞ Au
{tuxt™e su ðt‚tu {Ä™t hË™u Xuftýu Au su{
(h)
™thtÞýS ƒtuÕÞt su Œuðht{ {tkŒt n‚t íÞthu
(…)
(36)
…Ae hnMÞ™w ð[™t{]‚ ðk[tÔÞw
…Ae þÞ™ yth‚e ÚtÞt fuzu ð[™t{]‚ ðk[tE hÌtt
…Ae nrh¼õ‚u …qAâw su {tuxt yt…íft¤
ytðe …zu …ý
(ƒ)
(12)
(14)
ƒ…tuhu AuÕ÷t «fhý™w 33 {w ð[™t{]‚ ðk[tÔÞw
(22)
(26)
491
nrh¼õ‚u …qAâwk su su™u yk‚h árü ð‚uo y™u ƒtÌt
árü ð‚uo
nrh¼õ‚u …qAâwk su «íÞût ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu
yk‚Þto{e þÂõ‚
ð[™t{]‚™e fÚtt ðk[tð‚t …tu‚t™t ºtý {™Ëqƒt™e
ðt‚ fhe
ð¤e ‚u nrh¼õ‚u …qAâw su ‚{u „Zzt™e ðt‚ fhe
ðtË™t ™u Mð¼tð yu ƒu su ‚u Sð{tk hÌtt Au ‚u{t
ðtË™t ‚tu y{q‚o Au …ý su™u ðtË™t ð¤„e
ð[™t{]‚ ðk[tÔÞw ‚u{t …t‚t¤ ËwÄe …]Úðe Vtxe
(þ)
(7)
(24)
(35)
(39)
(42)
þw¼ ðtË™t ‚u …ý {kŒðtzu zhe™u x¤u Au
(9)
492
…rhrþü - 3
(Ë)
Ëk‚ rf‚o™ ƒtuÕÞt …Ae ‚u W…h ðt‚ fhe su
Ëðth{tk ðt‚ fhe su s„‚{tk yu{ fnu Au
Ëthk„…wh™t 14{tk ð[™t{]‚{tk «{tŒ™u {tun™e ðt‚
Ëk‚ ™]®Ënt™kŒ Mðt{eyu ðt‚ fne Œu¾tze su
Mðt{e ƒtuÕÞt su ftÕÞ ht‚u ƒnw Ëthe ðt‚ fhe
Ëk‚u …qAâwk su ftuE ò‚™wk Œw:¾ s ytðu ™rn
Ëk‚u …qAâwk su yk‚h árüðt¤t™e Ë{sý{tk
þtu „wý Au ?
Ëk‚u …qAâwk su yk‚h árü ht¾u ‚u™u Œun{tk ftuE
Œw:¾ ÚttÞ ¾hw
Ëðth{tk òý…ýt™w AuÕ÷t «fhý™w 9{w ð[™t{]‚
Ëðth{tk ºtý yk„™e ðt‚to fne™u fÌtwk su
(n)
htºtu yuf Ëk‚u …qAâw su Mð¼tð ‚tu Sð ËtÚtu yuf hË (36)
htsƒtEyu ©eS{nthts™u …qAâw su ‚{™u ¼õ‚ W…h(41)
(ð)
(10)
(11)
(13)
(21)
(23)
(25)
(27)
(28)
(32)
(34)
(29)
(30)
„tu…t¤t™kŒ Mðt{e™e ðt‚tu{tk ytð‚t &÷tuftu
1. ²æïxææ|²æ¨¢ çÝ„æ‹„¢ ÜUçH„¨éçÝxæ}ææçΟæé„æƒZ ÜëU„æƒü}æì J
Ðí è y²ñ Ÿæè{}æü ¨ ê Ý æï < ±Î{„}æçÝàæ¢ S±æç}æÝæÚ沇æS² J
xææï Ð æHæ݋Ψ¢ ¿ æ¢ }æé ç ݱÚ}æÝÍæ¢ Úçÿæ„ñ Ü æ¢ „ {}æü } æì J
±‹Îï çÝy²¢ àæÚ‡²¢ Ðí ç „ã„…Ý„æ¿ææݨ¢ ¿ ææ‹{ÜUæÚ}æì JJ1JJ
1/1
2. Ýñ ¯ æ }æç„S„æ±Îé Úé R U}ææ¢ ô {í SÐë à æy²Ýƒæü Ð xæ}ææï ²Îƒü : J
}æãè²¨æ¢ ÐæÎÚ…æïùç|æ¯ïÜ¢U çÝçcÜU†™ÝæÝæ¢ Ý ±ë‡æè„ ²æ±„ì JJ
|ææ.7-5-32 1/16
3. Îïãïç‹Îí²æ¨éãèÝæÝæ¢ ±ñÜéU‡ÆÐéÚ±æç¨Ýæ}æì J
Îïã¨}Ïæ‹{¨}Ïæh}æï„Îæw²æ„é}æãüç¨ JJ |ææ.7-1-34 1/22
4. y±}æÜUÚ‡æ:
S±ÚæÇç¶HÜUæÚÜUàæçQU{ÚJ
S„± ÏæçH}æé m ãç‹„ ¨}æ΋y²…²æçÝç}æ¯æ: J
±¯ü | æé … æï ù ç¶Hçÿæç„Єï ç Ú±
ç±E¨ë … æï :
J
ç±Î{ç„ ²~æ ²ï y±ç{Üë „æ |汄pçÜU„æ: JJ
|ææ.10-87-29 1/22
5. }ææ²æ}æ²æÜëUç„„}ææïàæé|æ±æ¨ÝæÝæ}æì ¨.…è. 5-66-16 1/31
6. Ðí … ãæç„ ²Îæ ÜUæ}æ拨±æü ‹ Ðæƒü }æÝæï x æ„æÝì J
¥æy}æ‹²ï ± æy}æÝæ „é C : çSƒ„Ðí ¿ æS„Îæï Ó ²„ï JJ
xæè„æ-2-55 1/33 1/33
494
493
7. {}æüçSƒ„ñL Ðxæ„ñÏæëüã„æ çÝ…ñv²¢ J
1/39
8. y²… {}æü { }æZ } æ ™ ©|æï ¨ y²æÝë „ ï y²… J
©|æï ¨y²æÝë „ ï y²vy±æ ²ï Ý y²…ç¨ „œ²… JJ 1/40
– |ææÚ„ }ææïÿæ. 33-40
9. ²æï ±ïçœæ ²éxæÐy¨±ZÐíy²ÿæï‡æ ¨Îæ S±„: J
1/46
¨.…è.5-66-21
10.
¥ƒZ ¨æ{²æç}æ ±æ Îï㢠Ð愲æç}æ J
1/53
11.
ÿæï ~ ææ‡ææ¢ ™ ÿæï ~ æç±Îæ¢ Ðí { æÝÐé L ¯S² ™ J
}ææ²æ²æ: Ü æHàæv„ï p æÿæÚS² ™ ÐÚS² ™ JJ 1/46
12.
ÜUæ}æ¢ RUæï{¢ |æ²¢ SÝïã}æñv²¢ ¨æñNÎ}æï± ™ J
çÝy²¢ ãÚæñ ç±Î{„æï ²æç‹„ „‹}æ²„æ¢ çã „ï JJ
-|ææ.10/29/15 1/84
13.
ôÜU Ýé ÏææHï¯é àæêÚï‡æ ÜUçHÝæ {èÚ|æèL ‡ææ J
¥Ðí}æœæ: Ðí}æœæï¯é ²æï ±ëÜUæï Ýë¯é ±„ü„ï JJ
|ææxæ-1-18-8 1/101
14.
²æöàæñ: ¨‹Ýèç±àæ„ï ²æÎëàææ¢pæïШﱄï J
²æÎëçxæÓÀïÓ™ |æç±„é¢ „æÎëx|æ±ç„ ÐêL ¯: JJ
ç±.Ýè. 4-13, 1/107
15.
{}æüSy²æÁ²æï Ý ÜUñçpì - ¨.…è.5-55-28 1/117
16.
ÜUS}æñ ²ïÝ ç±|ææ稄æ J
1/125
17.
ÝÜUæ}æÜU}æüÏæè…æÝæ¢ ²S² ™ï„ç¨ ¨}|æ±: J
±æ¨éÎï±ñÜ çÝH²: ¨ ±ñ |ææx汄æïœæ}æ: JJ
|ææ.Úæ.11-2-50, 1/125
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
496
495
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Ðí H Ð狱¨ë … ‹xæë ã ‡æ‹Ýé ç ‹}æ¯ç‹Ýç}æ¯óæçÐ J
§ç‹Îí ² æ‡æèç‹Îí ² æƒï ü ¯ é ±„ü ‹ „ §ç„ {æÚ²Ýì JJ 1/157
xæè„æ 5-8-9
Ý ÜU„ëüy±¢ Ý ÜU}ææüç‡æ HæïÜUS² ¨ë…ç„ Ðí|æé: J
Ü }æü‡²Ü }æü ²: Ðà²ïÎÜ }æüç‡æ ™ ÜU}æü ²: JJ 1/159
xæè„æ 5-8
ç±læç±lï }æ}æ „Ýê ç±h²éh± àæÚèçÚ‡ææ}æì J
}ææï ÿ æÏæ‹{ÜUÚè ¥ælï }ææ²²æ }æï ç±çÝ<}æ„ï JJ 1/163
|ææxæ-11-11-3
çÝy²æï çÝy²æÝæ¢ ™ï „ Ýpï „ ÝæÝæ}æì JJ
¨ »ïÿæ„ ¨±ïü çÝ}æï¯æ …ç¿æÚï ç±lé„: ÐéL ¯æ„ì JJ 1/165
²Îæ ²Îæçã {}æüS² JJ xæè„æ 4-7 1/165
Ý }æï ÐæƒæüçS„ ÜU„üò}æì JJ xæè„æ 3-22 1/165
JJ ¨¢„ »±æàæé çÀ‹Îç„ }æÝæïò樢xæ}æéçQUç|æ: JJ 1/166
Ý ²çÎÎ}æxæí ¥æ¨ JJ |ææxæ 10-87-37 1/170
¥Ã²QUæÎèçÝ |æê „ æçÝ Ã²QU}抲æçÝ |ææÚ„ J
¥Ã²Q çÝ{Ýæ‹²ï ± „~æ ÜUæ ÐçÚÎï ± Ýæ JJ 1/170
xæè„æ 2-28
¨æŠ±è™ÜUæï Ú àæH|ææçS„ç}æ
J
Ü æHÜ¢ ÆÜ æïÜ æçÝ…ïC 籯²ï¯é ²ƒñ±HxÝæ: J 1/171
¨.…è.5-66-19
„Ú„}æ„pÜUæSy²ÝH±yS±ÜëU„æÝéÜëUç„: J |ææxæ-10-89-19
1/196
²S² ¿ææÝ}æ²¢ „Ð
1/126
}æÎì|æ²æmæç„ ±æ„æïù²¢ ¨ê²üS „Ðç„ }æÎì|æ²æ„ì J
±¯ü „ è‹Îí æ ï Îãy²çxÝ}æë ü y ²é p Úç„ }æÎì | æ²æ„ì JJ
|ææxæ.3-25-42 1/131
²‹Ýæ}æ{ﲟ汇ææÝéÜUè„üÝæÎì ²yÐís‡æælyS}æÚ‡ææÎçÐ v±ç™„ì J
EæÎæïùçÐ ¨l:¨±Ýæ² ÜUËЄï ÜUƒ¢ ÐéÝS„ï |æx汋Ýé ÎàæüÝæ„ìJJ
|ææxæ.3-33-6 1/131
…‹}æ ÜU}æü ™ }æï çÎò}æï±¢ ²æï ±ïçœæ „œ±„: J
y²Ü ìy±æ Îï㢠ÐéÝ…ü‹}æ Ýñç„ }ææ}æïç„ ¨æïù…éüÝ JJ 1/156
– xæè„æ 4-9,
Ý }ææ¢ ÜU}ææüç‡æ çH}Ðç‹„ Ý }æï ÜU}æüÈUHï SÐëãæ J
§ç„ }ææ¢ ²æïùç|æ…æÝæç„ ÜU}æüç|æÝü ¨ Ï抲„ï JJ 1/156
xæè„æ 5-24
Ý ÜU„ëüy±¢ Ý ÜU}ææüç‡æ HæïÜUS² ¨ë…ç„ Ðí|æé: J
Ý Ü }æü È H¨¢ ² æï x æ¢ S±|ææ±S„é Ðí ± „ü „ ï JJ 1/157
xæè„æ 5-14
²S² Ýæã¢ÜëU„æï |ææ±æï Ïæéçh²üS² Ý çHŒ²„ïJ J
ãy±æçÐ ¨ §}ææËHæïÜUæóæ ãç‹„ Ý çÝÏ抲„ï JJ 1/157
xæè„æ 18-17
Ýñ± ôÜUç™yÜUÚæï}æèç„ ²év„æï }æ‹²ï„ „œ±ç±„ì J
ÐಆŸæ뇱‹SÐëà梅èÍæí‹ÝàÝ‹xæÓÀ‹S±ÐÝìE¨Ýì JJ 1/157
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
²æï‹„:¨é¶æïù‹„ÚæÚæ}æS„ƒæ‹„Á²æïüç„Úï± ²: J - xæè„æ 5-24
1/213
çÝ}ææü Ý y±}樢 x æy±}æôã¨æ }æ}æ„y²ç…: J
¥æy}æçÝDæ ™ „S²ñ± ¨ç‹„ |æçQUÚH¢ çRU²æ JJ 1/223
Ïæéhèç‹Îí²}æÝ: Ðíæ‡ææÝì …ÝæÝæ}æ¨ë…yÐí|æé: J
}ææ~ææƒZ ™ |æ±æƒZ ™ sæy}æÝï Ü ËÐÝæ² ™ JJ 1/239
|ææxæ-10-87-2
²æ çÝàææ ¨±ü|æê„æÝæ¢, „S²æ¢ …æxæ<„ ¨¢²}æè JJ
²S²æ¢ …æxæí„è |æê„æçÝ ¨æ çÝàææ Ð಄æï }æéÝï: JJ 1/240
xæè„æ 2-69
}ææ¢ ™ ²æïùòç|æ™æÚï‡æ |æçQU²æïxæïÝ ¨ï±„ï J
¨ xæé‡æ拨}æ„èy²ñ„æ‹Ïæíræ|æê²æ² ÜUËЄï JJ 1/241
xæè„æ 14-26
{}æü S ² sбx²ü S ² Ýæƒæï ü ù ƒæü ² æï Ð ÜUËЄï J
ÝæƒüS² {}æñüÜUæ‹„S² ÜUæ}ææï Hæ|ææ² çã S}æë„: JJ 1/252
ÜUæ}æS² Ýïç‹Îí²Ðíèç„Hæü|ææï …è±ï„ ²æ±„æ J
…è±S² „œ±ç…¿ææ¨æ Ýæƒæïü ²pïã ÜU}æüç|æ: JJ 1/252
|ææxæ-1-2-9-10
Ðæƒü Ýñ ± ï ã Ýæ}æé ~ æ ç±ÝæàæS„S² ç±l„ï J
Ý çã ÜU˲æ‡æÜëUyÜUçpÎìÎéxæüô„ „æ„ xæÓÀç„ JJ 1/258
Ðí挲 Ð釲ÜëU„æHìHæïÜUæÝéç¯y±æ àææE„è: ¨}ææ: J
àæé ™ èÝæ¢ Ÿæè}æ„æ¢ xæï ã ï ²æï x æ|æí C æï ù ç|æ…沄ï JJ 1/258
xæè„æ 6-40-41
498
497
46.
47.
48.
xæé‡ææÐæ²ï ÏæíræàæÚèÚ}æïç„ J
1/259
¨æÿææy¨¢Ïæ¢{„æï ²S² ÜU„æü Ÿæhæ ™ ÜU}æü ™ J
¿ææÝ¢ SƒæÝ¢ ™ ÎíòæçÎxæé‡æ±Ó™æçÐ çÝxæéü‡æ}æì JJ 1/260
– ¨. 1-34-10
Ðí±ëôœæ ™ çݱëôœæ ™ ÜUæ²æüÜUæ²üï |æ²æ|æ²ï J
Ïæ‹{¢ }ææïÿæ¢ ™ ²æï ±ïç„ Ïæéçh: ¨æ Ðæƒü ¨æ眱ÜUè JJ 1/
260
55.
¥æy}ææÚæ}æp }æéݲæï çÝxæíü‹ƒæ ¥Œ²éL RU}æï J
ÜéU±ü‹y²ãñ„éÜUè¢ |æçQUç}æyƒ}|æê„xæé‡ææï ãçÚ: JJ 1/294
|ææxæ-1-7-17
Ïæíræ|æê„: Ðí¨‹Ýæy}ææ Ý àææï™ç„ Ý ÜUæ¢ÿæç„ J
¨}æ: ¨±ï ü ¯ é |æê „ ï ¯ é }æÎì | æôQU H|æ„ï ÐÚæ}æì JJ 1/294
– xæè„æ -18-54
{}æü çSƒ„ñ L Ðxæ„ñ Ï æë ü ã „æ çÝ…ñ v ²¢ J
¨ïòæï ãçÚ: 稄}æã: çSƒ„çÎò}æê<„: J
àæÏÎælÚæçxæç|æçÚç„ S±}æ„¢ ±Î‹„¢ J
y±æ¢ |æçQU{}æü „ ݲ¢ àæÚ‡æ Ðí Ð lï JJ 1/2294
– ¨.…è. 5-66-61
¨y±¢ ²ÎìÏæíræÎàæüÝ}æì J - 1/296
»ÜUæïù㢠ÏæãéS²æ}æ J - 1/315
56.
57.
– xæè„æ-18-30
49.
50.
51.
52.
53.
54.
Ðí¨¢xæ}æ…Ú¢ Ðæàæ}ææy}æÝ: ÜU±²æï ç±Îé: J
¨ »± ¨æ{é¯é ÜëU„æï }ææïÿæmæÚ}æÐæ±ë„}æì JJ 1/264
– |ææx汄 3-25-20
²æï HæïÜU~æ²}ææç±à² çÏæ|æy²üò² §EÚ: JJ
ÐéL ¯ï‡ææy}æ|æé„ïÝ ±è²ü}ææ{œæ ±è²ü±æÝì JJ 1/265
– xæè„æ -15-17
}ææ²æ ÐÚñy²ç|æ}æ鶢 ™ ç±HÁ…}ææÝæ JJ 1/266
‘ÜU}ææüy}æÜ¢U ²ïÝ àæÚèÚÏæ‹{:’ JJ 1/267
Ÿæé y ±æ xæé ‡ ææÝì |æé ± Ý¨é ‹ ÎÚ Ÿæë ‡ ±„æ¢ „ï J
çÝ<±à² ÜU‡æü ç ±±Úñ ã ü Ú „æï ù X„æÐ}æì J
MUТ öàææ¢ öçàæ}æ„æ}æç¶Hæƒü H æ|æ¢ J
y±Ä²Ó²é „ æç±àæç„ ç™œæ}æÐ~æТ }æï JJ 1/276
– |ææx汄 10-52-37
499
58.
59.
500