Ëkð‚ 1877™t {t„þh ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË htrºt™u Ë{u ©eS{nthts „t

ð[™t{]‚ ÷tuÞt™wk - 8
Ëkð‚ 1877™t {t„þh ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË
htrºt™u Ë{u ©eS{nthts „t{ ©e ÷tuÞt {æÞu Ëwht¾t[h™t
Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu VUxtu {M‚fu ƒtkæÞtu n‚tu
™u Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe n‚e ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
1
‚u Ë{Þ™u rð»tu ©eS{nthts™u
{wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtuu su, (1) su ¼tu¤tu ntuuÞ ‚u™u
‚tuu ftuuE Mð¼tð Œu¾e™u Ëk‚™tu yð„wý ytðu, …ý su ztÌttu
ntuÞ ‚u™u Ëk‚™tu yð„wý fu{ ytðu Au ? íÞthu ©eS{nthts
ƒtuuÕÞt su, su ztÌttu ntuuÞ ‚u™u …tuu‚t{tk su ftuuE yÞtuøÞ Mð¼tð
ŒuÏÞt{tk ytÔÞtu ™u ‚u™e W…h …tuu ‚u yr‚ Œtu»tƒwÂØ ht¾e™u îu»tu
Ërn‚ ‚u Mð¼tð™u xtéÞt™tu Œt¾ztu fh‚tuu ntuÞ y™u ‚u Mð¼tð
W…h …tu‚t™u yr‚ ¾th ntuu Þ y™u ‚u™tuu ‚u Mð¼tð ftuE ƒeò
Ëk‚{tk Œu¾tÞ íÞthu ‚u™tu y¼tð ytðu Au, y™u su {q¾o ntuuÞ ‚u
‚tuu …tu‚t™t Mð¼tð™u xt¤u ™rn ™u ƒeò Ëk‚{tk ftkEf ‚u
Mð¼tð Œu¾u ‚tuu ‚u™tuu yð„wý ÷u Au ‚u™u {q¾o fneyu. (1)
íÞth …Ae ©eS{nthts ™t™t
™t™t …h{nkË™u ‚uztðe™u …tu‚u «&™ þe¾ððt ÷tøÞt ™u …tu‚u
W¥th fhðt ÷tøÞt. ‚u{tk «Út{ ‚tu …tu‚u yu{ «&™ …qAâtu su,
(2) ft{, ¢tuÄ ™u ÷tu¼trŒf þºtw™tu su ðu„ ‚u™wk su ‚eðú…ýwk ™u
{kŒ…ýwk ‚u ƒt¤, Þtið™ ™u ð]Ø ‚uýu fhe™u Au, ‚u fuðe he‚u ‚tu
ƒt¤…ýt{tk {kŒ ðu„ ntuÞ y™u Þtið™ yðMÚtt{tk ‚eðú ðu„
ntuÞ ™u ð¤e …tAwk ð]Ø…ýt{tk {kŒ…ýwk ÚttÞ, yu{ ft{trŒf™wk
‚eðú {kŒ…ýwk Au ‚u ‚tu sýtÞ Au …ý rð[thu fhe™u yu™wk {kŒ…ýwk
Au fu ™rn ? íÞthu ‚u™tu W¥th …tu‚u s fÞtuo su, rð[thu fhe™u
…ý ft{trŒf™wk {kŒ…ýkw Au, ‚u rð[th fu{ fhu ‚tu ƒt¤
yðMÚtt{tk {kŒ…ýwk Au, Þtið™ yðMÚtt{tk ‚eðú…ýwk Au ™u
ð]Ø yðMÚtt{tk …tAwk {kŒ…ýwk Au ‚u ‚tu ytnthu fhe™u Au su
ƒt¤ yðMÚtt™u rð»tu …ý ytnth Úttuztu Au {txu ft{ …ý
ytuAtu Au ™u ð]Ø yðMÚtt{tk …ý ytnth ytuAtu ntuÞ yux÷u
ft{ …ý ytuAtu ntuÞ, y™u Þtið™ yðMÚtt{tk ytnth™e
ð]ÂØ ntuÞ yux÷u ft{™e …ý ð]ÂØ ntuÞ, ‚u {txu òu Þtið™
yðMÚtt{tk ytnth ytuAtu fhu ™u Œunu fhe™u þe‚, W»ý,
ðhËtŒ, ¼q¾ ‚u™wk òýe òýe™u Ën™ fhu yuðtu su rð[th
ht¾u y™u {tuxt ËtÄw™tu Ë{t„{ ht¾u ‚tu ‚u™u Þtið™
yðMÚtt{tk …ý ft{ {kŒ …ze òÞ. (2)
3
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™
…qAâtu su, (3) Sð™u ™t™t «fth™tk ÔÞË™ …zu Au ‚u ftuEf™u
¼tkøÞ™wk, yVeý™wk, ŒtY™wk, „tkò™wk RíÞtrŒf y™uf «fth™tk
…zu Au ‚u ÔÞË™ r¢Þ{tý Au fu «thçÄu fhe™u Au ? íÞthu ‚u™tu
W¥th …ý …tu‚u s fÞtuo su, yu ÔÞË™ ‚tu fÞtO ÚttÞ Au …ý
«thçÄu fhe™u ™Úte, {txu òu yu ÔÞË™™u xtéÞt™tu ©Øt Ërn‚
yt„ún fhu ™u þqhðeh…ýwk ntuÞ ‚tu ‚u x¤e òÞ ™u ©Øt ™ ntuÞ
™u Vtuþe ntuÞ ‚uÚte yu Mð¼tð x¤u ™rn. (3)
4
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™
…qAâtu su, (4) fux÷tkf ƒt¤f™u ‚tuu ð]Ø™t Ëh¾e «f]r‚ ntuuÞ
Au ™u fux÷tkf™u ‚tuu yr‚ [k[¤ «f]r‚ ntuu Þ Au ‚u Ëk„u fhe™u
ÚttÞ Au fu yu™t Sð{tk s yuðe «f]r‚ hne Au ? íÞthu ‚u™tuu
W¥th …ý …tuu‚u s fÞtuo su ƒnwÄt ‚tuu Ëk„u fhe™u s Ëthe-™hËe
«f]r‚ ÚttÞ Au ™u fux÷tf™u …qðo f{to™wËthu …ý ÚttÞ Au. (4)
5
…Ae fr…÷uïht™kŒ Mðt{eyu …qAâwk
su, (5) nu {nthts ! …qðo™tu Mð¼tð ntuuÞ ‚u fu{ òýðtu ? ™u
n{ýtk™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u fu{ òýðtu ? íÞthu ©eS{nthtsu
‚u™tuu W¥th fÞtuo su, su Mð¼tð n{ýtk™tuu ntuÞ ‚u ‚tu òu Yzt
Ëk‚™u Ëk„u hne™u Úttuztuf ‚u™u xtéÞt™tu W…tÞ fhu ‚tuu x¤e òÞ,
su{ ðkze W…h ‚]ý QøÞtk ntuÞ ‚u …tk[ Œntzt {u½ ™ ðhËu ‚tu
ËwftE òÞ ‚u{ n{ýtk™tu su Mð¼tð ‚u ‚tuu Úttuztf rŒðË{tk
x¤e òÞ Au y™u su …qðo™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u™u xtéÞt™tu ‚tu
yr‚ Œt¾ztu fhu íÞthu {tkz {tkz x¤u, su{ Äh‚e{tk Äútu™tu Atuz
ntuuÞ yÚtðt ƒtuuhze™tk Ítz ntuÞ ‚u™u ‚tu ¾uzw yÂø™ ÷„tze™u
ƒt¤u ‚tu …ý …tAtu Vqxe ytðu ™u òu ftuŒt¤e ÷uE™u {q¤{tkÚte
¾tuŒe ™t¾u ‚tu òÞ ‚u{ su …qðo™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u™u Yzt Ëk‚™t
Ë{t„{{tk hne™u yr‚ «ÞtËu fhe™u xt¤u ‚tu {tkz {tkz x¤u.
(5)
6
y™u íÞth …Ae ð¤e ©eS{nthtsu
«&™ …qAâtu su, (6) su™e RrLÿÞtu [k[¤ ntuÞ ‚u [k[¤‚t™u
xtéÞt™t …]ÚtfT …]ÚtfT rfÞt W…tÞ Au ? íÞthu ‚u™tu W¥th …ý
…tu‚u s fÞtuo su, [ûtw RrLÿÞ™e [k[¤‚t xtéÞt™tuu yu W…tÞ Au
su, ™trËft„ú áÂü ht¾u ™u ytzwk-yð¤wk swyu ™rn ™u ¼ýðwk
ntuÞ ‚tu ¼ÛÞt fhu ‚Útt ¼s™-M{hý fÞto fhu y™u yu{ fh‚tk
Mºte ytrŒf Œu¾tE òÞ y™u yÞtuøÞ ½tx ™ ÚtÞtu ntuÞ ‚tu
…ý ™uºt™u W½tztk ht¾e™u {u»ttuL{u»tu hrn‚ fhe™u ßÞtk ËwÄe
™uºt Ëthe …uXu ƒ¤u ™u ytkËw [t÷u íÞtk ËwÄe ½ze ƒu ½ze …ÞO‚
òuE hnu, íÞthu ‚u™e áÂü [k[¤ ntuÞ ‚tu …ý ðþ ÚtE òÞ Au,
y™u ™trËft RrLÿÞ Au ‚u ftuE™wk þheh yÚtðt {w¾ fu ð† ‚u
„kÄt‚kw ntuÞ ‚u™tu „kÄ ÷u íÞthu ‚u ™ „{u íÞthu ‚u™tu yu{ rð[th
fhu su, {thtu Œun …ý W…hÚte Ëthtu Au …ý {tkne ‚tu hwrÄh,
{tkË, ntzftk Au ‚Útt …ux{tk {¤{qºt, ytk‚hztk Au, yu{ rð[thu
‚tu ™trËft™e [k[¤‚t x¤u, y™u ft™™e [k[¤‚t yu{ x¤u
su, ftuE h{qs Útt‚e ntuÞ yÚtðt ¼ðtE Útt‚e ntuÞ ‚tu ‚u™u
Ëtk¼éÞt{tk nu‚ ÚttÞ ™u ¼„ðt™™e fÚtt-fe‚o™ Ëtk¼éÞt{tk
r™ÿt ytðu íÞthu Q¼t Útðwk ™u r™ÿt-yt¤Ë™u xt¤ðwk ™u
¼„ðt™™e fÚtt Ëtk¼éÞt{tk ©Øt ht¾ðe ™u nu‚ ht¾ðwk ‚tu
ft™ rs‚tÞ, y™u íð[t RrLÿÞ™u yu{ S‚u su, òýe òýe™u
xtZ, ‚zftu, ðhËtŒ ‚u™u ¾{ðtu ™u „tuŒze ntuÞ ‚u Wþefu {qfe
ht¾ðe ™u Ëthe …uXu xtZ ðtÞ íÞthu ytuZðe, ‚Útt ßÞtk íÞtk
…ze hnuðwk yu{ fhe™u íð[t™u ƒt¤e ™t¾u yu{ fhu ‚tuu íð[t
RrLÿÞ™e [k[¤‚t x¤u, y™u ntÚt™e [k[¤‚t yu{ x¤u su,
ßÞthu ntÚt ™ðht ntuÞ íÞthu ntÚt{tk {t¤t ht¾e™u ïtËtuïtËu
¼„ðt™™wk ™t{ ÷E™u ‚u {t¤t Vuhððe …ý W‚tð¤e ÷nhfu
{t¤t ™ Vuhððe ™u fux÷tf yu{ fnu Au su, {™u fhe™u ‚tu ™t{
ðÄw ÷uðtÞ yu ðt‚ ¾tuxe Au, sux÷tk S¼u ÷uðtÞ ‚ux÷tk s {™u
fhe™u ÷uðtÞ Au yu{ fhu ‚tu ntÚt™e [k[¤‚t x¤u, y™u …„
[k[¤ ntuÞ ‚tu ytË™™u S‚ðwk ‚tu …„ rs‚tÞ, y™u rþ&™
[k[¤ ntuÞ ‚tu su{ Íeýe ¾Ë ntuÞ fu ht‚e ŒtŒh ntuÞ ‚u™u
¾kòu¤eyu ‚tu ÷tune ™ef¤u íÞtk ËwÄe ¾hs x¤u ™rn y™u òu ™
¾kòu¤eÞu ‚tu ‚u yu{ ™u yu{ ƒ¤e òÞ ‚u{ rþ&™ RrLÿÞ{tk
[¤ ytðu ‚tu …ý ‚u™u ntÚtu fhe™u yzu s ™rn y™u òu rþ&™{tk
ðtÞw ¼ht‚tu ntuÞ ‚tu ytnth Úttuztu fhu ™u W…ðtË fÞto fhu ™u
Œun™u ƒ¤ne™ fhe ™t¾u ‚tu rþ&™ rs‚tÞ, y™u rsbt
RrLÿÞ™u S‚ðe ntuÞ ‚tu su ðM‚w S¼™u „{‚e ntuÞ ‚u ðM‚w
™ yt…ðe y™u ytnth Þwõ‚ fhðtuu ‚tu rsbt™e [k[¤‚t x¤u
Au, y™u ðtýe [k[¤ ntuÞ ‚tu yu{ x¤u su, {wõ‚t™kŒ Mðt{e
suðt ðt‚to fh‚t ntuuÞ ‚Útt fÚtt ðtk[‚t ntuÞ ‚u ð[{tk …tuu‚u
znt…ý fhe™u ƒtu÷ðwk ™rn y™u òu ð[{tk ƒtuu÷tE òÞ ‚tuu
…[ðeË {t¤t Vuhððe ‚tu ðtýe™e [k[¤‚t x¤e òÞ. (6)
7
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™
…qAâtu su, (7) yu Ëðo RrLÿÞtu Au ‚u{tkÚte yuf™u …rh…õð
S‚u ‚tu Ëðuo RrLÿÞtuu rs‚tÞ yuðe yuf fuE RrLÿÞ Au ? íÞthu
‚u™tuu W¥th …ý …tu‚u s fÞtuo su, yuf rsnTðt™u …rh…õð
S‚u ‚tuu ƒeS Ëðuo RrLÿÞtu rs‚tÞ Au. (7)
8
íÞth …Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™
…qAâtu su, (8) su …whw»t™u yk‚h{tk ft{ ÔÞtÃÞtu ntuÞ ‚u™u
ƒtnuhÚte fu{ òýeyu su yu™u ft{ ÔÞtÃÞtu Au y™u yu™wk su
yk„ ‚u ‚tuu ð†{tk ZtkõÞwk ntuuÞ Au ?íÞthu yu™tu W¥th …ý …tu‚u
s fÞtuo su, su™u ft{ ÔÞt…u ‚u™tk ™uºt ytrŒf su Ëðuo RrLÿÞtu
‚u [k[¤ ÚttÞ íÞthu òýðwk su yu ft{u ÔÞtfw¤ ÚtÞtu Au.
(8)
9
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™
…qAâtu su, (9) su™tu [k[¤ Mð¼tð ntuÞ ‚u™u þtk‚ Úttðwk y™u
su™tu þtk‚ Mð¼tð ntuÞ ‚u™u [k[¤ Úttðwk ‚u rfÞt rð[thu fhe™u
ÚttÞ Au ? íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u s fÞtuo su, su [k[¤ ntuÞ
‚u yu{ rð[thu su nwk ytí{t Aw;k ƒúñ Aw;k y®÷„ Awk ™u ytftþ™e
…uXu rMÚth Awk, yuðu rð[thu fhe™u W…þ{ yðMÚtt™u …t{u ‚tu
[k[¤ ntuÞ ‚u þtk‚ ÚttÞ y™u þtk‚™u [k[¤ Úttðwk ntuÞ ‚u™u ‚tu
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk {tntíBÞ òýðwk ™u {tntíBÞ
òýu íÞthu ¼„ðt™™e ™ð «fthu ¼Âõ‚ fhu ‚Útt ¼„ðt™™t
¼õ‚™e Ëuðt-[tfhe fhe ‚uýu fhe™u yu™tu [k[¤ Mð¼tð
ÚttÞ Au. (9)
10
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™
…qAâtu su, (10) ©e{ŒT ¼t„ð‚trŒf su ytX Ëíþt† ‚u{tkÚte
ftuE íÞt„ fhðt Þtuu øÞ Au fu Ëðuo „úný fhðt ÞtuøÞ Au ? íÞthu
‚u™tu W¥th …ý …tu‚u s fÞtuo su, yu Ëðuo „úkÚt{tk …ý y™uf
«fth™tk «fhý Au ‚u Ëðuo «fhýu fhe™u ¼„ðt™™u …tBÞt su
¼õ‚ ‚u{™tk yk„ fÌttk Au {txu yu Ëðuo „úný fhðt ÞtuøÞ Au,
…ý Ëðuo «fhý{tkÚte su «fhý …tu‚t™t yk„{tk {¤‚wk ytð‚wk
ntuÞ ‚u™u „úný fhðwk ™u ƒeò™tu íÞt„ fhðtu ™u yu{ òýðwk
su, yu Au ‚tu Ët[wk …ý yu ƒeò ¼õ‚™u yÚtuo Au …ý {thu yÚtuo
™Úte. (10)
11
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™
…qAâtu su, (11) yt ‚{u Ëðuo ™t™tk Atufhtk ƒuXtk Atu ‚u{tkÚte
ftuEf™u ‚tu yt Ëðuo Ëk‚ «{tý fhu Au ™u ftuEf™wk ‚tu ™Úte
fh‚t y™u Ëðuo™e yðMÚtt Ëh¾e Au ™u Ëk„ …ý yufËh¾tu Au
y™u ¼tus™, ð†, W…tË™t, þt†, W…Œuþ, {kºt, ‚u Ëðuo™u
yufËh¾tk Au ‚tu …ý su LÞq™trÄf…ýwk hne „Þwk Au ‚u™wk þwk
fthý Au ? y™u su Ëk‚ Au ‚u ‚tuu Ë{áÂüðt¤t Au ™u r™…oût Au
™u Ä{oðt¤t Au ‚u ‚tuu su suðtu ntuÞ ‚u™u ‚u{ s fnu {txu yu™tu
W¥th fntu. …Ae …tu‚u s yu™tu W¥th fÞtuo su, su™tk Ëk‚ ð¾tý
fhu Au ‚u™u ©Øt Au {txu Ä{o …téÞt™u rð»tu ‚u™tu ðÄthtu Au ™u
‚u™u Ëk‚™e Ëuðt fhðt™u rð»tu ‚Útt ¼„ðt™™e ðt‚ Ëtk¼¤ðt™u
rð»tu …ý ©Øt Au ™u Ëk‚™tu rðïtË Au {txu yu ðÄe „Þtu; y™u
su ytðt Ë{t„{{tk hÌttu Útftu ðæÞtu ™rn ‚u ©Øt hrn‚ Au
yu{ òýðwk. (11) Rr‚ ð[™t{]‚{T >>8>> (116)
hnMÞtÚto «Œe _ - yt{tk «&™ (11) Au. ‚u{tk
…nu÷t{tk ©eS{nthtsu fÌtwk Au su, su™u …tu‚t™t yÞtuøÞ Mð¼tð
W…h y¼tð ntuÞ ™u ‚u Mð¼tð ƒeò Ëk‚™u rð»tu Œu¾e™u ‚u™tu y¼tð
ytðu ‚u ztÌttu Au ™u su …tuu‚t™t Mð¼tð™u xt¤u ™rn ™u ƒeò Ëk‚™t
Mð¼tð™u Œu¾e™u yð„wý ÷u ‚u {q¾o Au. (1) ƒeò{tk Þtið™
yðMÚtt{tk ytnth ytuAtu fhu ‚Útt {tuxt ËtÄw™tu Ë{t„{ ht¾u ‚tuu
ft{trŒf {kŒ …ze òÞ Au. (2) ºteò{tk ÔÞË™ fÞtO ÚttÞ Au ™u
©Øtðt™Úte x¤u Au. (3) [tuÚtt{tk Ëthe-™hËe «f]r‚ Ëk„u fhe™u
‚Útt …qðo f{to™wËthu ÚttÞ Au. (4) …tk[{t{tk su Mð¼tð Ëk‚™u Ëk„u
Úttuzt W…tÞu x¤e òÞ ‚u n{ýtk™tu òýðtu y™u ½ýu Œt¾zu x¤u ‚u
…qðo™tu òýðtu. (5) Aêt{tk RrLÿÞtu™e [k[¤‚t xtéÞt™t …]ÚtfT …]ÚtfT
W…tÞ ƒ‚tÔÞt Au. (6) Ët‚{t{tk rsnTðt RrLÿÞ™u SíÞu Ëðuo RrLÿÞtu
rs‚tÞ Au. (7) ytX{t{tk Ëðuo RrLÿÞtu [k[¤ ÚttÞ íÞthu ft{ ÔÞtÃÞtu
sýtÞ. (8) ™ð{t{tk [k[¤™u þtk‚ ™u þtk‚™u [k[¤ Útðt™tu W…tÞ
ƒ‚tÔÞtu Au. (9) Œþ{t{tk …htuût ytX þt†{tkÚte su «fhý …tu‚t™t
yk„{tk {¤‚wk ytð‚wk ntuÞ ‚u™wk s „úný fhðwk. (10) yr„Þth{t{tk
©Øtðt¤tu ð]ÂØ …t{u Au. (11) ƒtƒ‚tu Au.
1
«_ ™ð{t «&™{tk ytí{tY… ™u ƒúñY… Awk yu{ rð[thðtÚte
y_ 3
W…þ{ ÚttÞ Au yu{ fÌtwk, y™u (y_
3™t …nu÷t «&™{tk)
©eS{nthts™e {qŠ‚™t r[k‚ð™ ™u ƒ¤u fhe™u W…þ{ yðMÚtt ÚttÞ
Au yu{ fÌtwk ‚u W…þ{™t ƒu «fth fÌtt ‚u{tk LÞq™trÄf ¼tð nþu fu
™rn ntuÞ ?
1
W_ (y_
y_ 3
3{tk) {qŠ‚™t r[k‚ð™u fhe™u W…þ{™u …t{u íÞthu
…k[rð»tÞ sL{{hý™t nu‚w Út‚t ™Úte yu{ fÌtwk ™u yt{tk [k[¤ «f]r‚
y_ 3
x¤e òÞ yux÷wk s W…þ{ fÌtwk Au. ‚u{tk (y_
3{tk) fÌtwk ‚uÚte yt
LÞq™ Au.
2
«_ Œþ{t «&™{tk ytX Ë‚TþtMºt™wk ð[™ …tu‚t™t yk„{tk
{¤‚w k ytðu yu x ÷w k s „ú n ý fhðw k yu { fÌtw k ‚u yk „ rfÞk w
òýðwk ?
2
W_ MðY…r™ct, Ä{or™ct, ytí{r™ct, ¼Âõ‚r™ct,
íÞt„, ‚…, ðihtøÞ yu ytrŒf yk„ Au ‚u{tk™wk su yk„ …tu‚t™u rð»tu
{wÏÞ ntuÞ ‚u yk„™u {¤‚wk ytð‚wk ntuÞ ‚u ð[™ „úný fhðwk yu{ fÌtwk
Au. >>8>> (116)